Το ενεργειακό νόμισμα του ανθρώπινου οργανισμού έτσι ώστε να μπορέσει να πραγματοποιήσει το έργο του ειναι το είναι το ΑΤP. To ATP ή αλλιώς η τριφωσφορική αδενοσίνη είναι μια ένωση που όπως φανερώνει και το όνομα της αποτελείται απο τρεις ομάδες φώσφορου ενωμένες με την αδενοσίνη, οι δεσμοί αυτοι είναι υψηλής ενέργειας γι αυτό και στο σώμα μας το ATP χρησιμοποιείται για παροχή ένεργειας όπου απαιτείται ή αντίστοιχα απελευθερώνεται απο χημικές διεργασίες όταν το αποτέλεσμα τους είναι η παραγωγή ενέργειας.
Τα αποθέματα ΑΤΡ στο σώμα δεν είναι απεριόριστα γι' αυτό και όταν απαιτείται η αναπλήρωση τους αυτό γίνεται από τρείς πηγές. Αυτές είναι η φωσφορική κρεατίνη, το γλυκογόνο και η λειτουργία της κυτταρικής αναπνοής, δηλαδή ο καταβολισμός των υδατανθράκων, των λιπών και των πρωτεϊνών.
Τι είναι η κρεατινική κινάση και ποιος είναι ο ρόλος της;
Εδώ λοιπόν συναντάμε την φωσφορική κρεατίνη η οποία αποτελεί αποθήκη ενέργειας για τους μυς και με την βοήθεια του ενζύμου κρεατινικής κινάση, CK ή CPK, πραγματοποιείται η αντίδραση κατά την οποία απελευθερώνεται η απαιτούμενη ενέργεια.
Η κρεατινική κινάση βρίσκεται σε τρεις διαφορετικές μορφές ανάλογα με τον ιστό που την συναντάμε, την CPK-BB στον εγκέφαλο και στους πνεύμονες, την CPK-MB κυριώς στην καρδία και την CPK-MM που υπάρχει στους σκελετικούς μύες και στην καρδιά. Συνεπώς όταν θέλουμε να προσδιορίσουμε την CPK στο αίμα είναι απαραίτητο να προσδιορίσουμε και ποιο από τα 3 διαφορετικά ισοένζυμα μας ενδιαφέρει, μιας και το καθένα φανερώνει την κατάσταση σε ένα διαφορετικό ιστό, έτσι δεν αποκλείεται η συνολικη CPK στο αίμα να είναι σε φυσιολογικά επίπεδα (αν η ζημία στον ιστό δεν είναι πολύ σοβαρή) όμως ένα ισοένζυμο να είναι αυξημένο.
Εύρος διακύμανσης CPK
Η συγκέντρωση της CPK στον ορό του αίματος ποικίλει ακόμα και σε φυσιολογικές κατάστασεις καθώς αυτή φάινεται να επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες όπως είναι η μυική μάζα, το φύλο αλλά και η φυλή. Έτσι γίνεται ο διαχωρισμός σε 3 ομάδες : άνδρες τις μάυρης φυλής με τιμές CPK 52-520 U/l, λευκοί άνδρες και γυναίκες τις μαύρης φυλής με τιμές CPK 35- 345 U/l και γυναικές της λευκής φυλής που εμφανίζουν τις χαμηλότερες τιμές CPK 25-145U/l. Σε φυσιολογικά νεογέννητα η τιμή της CPK έχει αναφερθεί μέχρι και 3 ή και 10 φορές μεγαλύτερη από αυτήν των ενηλίκων, ενώ στον φυσιολογικό τοκετό είναι υψηλότερη από αυτήν στην καισαρική. Με το πέρασμα των ημερών η συγκέντρωση του ενζύμου ομαλοποιείται.
Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές
Σε ένα γενικό πλαίσιο τα φυσιολογικά όρια που χρησιμοποιούνται στην χώρα μας είναι για τους άνδρες 24-195U/l και για τις γυναίκες 24-170U/l.
Σε ποιες περιπτώσεις αυξάνεται η CPK;
Αύξηση των επιπέδων CPK στον ορό του αίματος μπορούν να παρατηρηθούν σε διάφορες παθολογικές και μη καταστάσεις όπως :
- Παρατεταμένη σωματική άσκηση
- Μυικός τραυματισμός από ενδομυικές ενέσεις και ηλεκτρομυογράφημα
- Λοίμωξη από ιό (γρίπης, κοξάκι κ.α.)
- Μυοσίτιδα (φλεγμονή των των σκελετικών μυών)
- Κοιλιοκάκη (δυσανεξία στην γλουτένη)
- Νεφρική νόσο
- Καρδιακή νόσο
- Έμφραγμα του μυοκαρδίου
- Επιληπτικές κρίσεις, σοβαρή δυστονία (ακούσιοι σπασμοί ή συσπάσεις μυών)
- Υποθυρεοειδισμός
- Λήψη φαρμάκων, κυρίως οι στατίνες, οι φιβράτες, τα αντιρετροικά, τα αντυυπερτασικά, τα ανοσοκατασταλτικά και η υδροξυχλωροκίνη.
- Κακοήθης υπερθερμία (κληρονομική νόσος στην οποία εμφανίζεται υπερθερμία μετά από λήψη φαρμάκου για γενική αναισθησια για την πραγματοποιήση κάποιας χειρουργικής επέμβασης)
- Μυική δυστροφία Duchenne (γενετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από σταδιακή εκφύλιση των μυών)
Συνεπώς, όπως βλέπουμε παραπάνω, υπάρχει μια τεράστια διακύμανσή στην σοβαρότητα των καταστάσεων που χαρακτηρίζονται από αυξημένες τιμές CPK στον ορό του αίματος. Οι πιο συνηθισμένες περιπτώσεις που θα συναντήσουμε είναι η αύξηση του ενζύμου μετά την εντατική άσκηση αλλά και σε βλάβες του καρδιακού μυ. Εξίσσου συχνό είναι το φαινόμενο οι φαρμακευτικές αγωγές , κύριως οι στατίνες (θεραπεία υπερλιπιδαιμίας), να αυξάνουν την συνολική CPK, γι αυτό και αποτελεί ένα σημαντικό δείκτη για την αξιολόγηση της πορείας μιας θεραπείας και την ανάγκη αντικατάσταση της απο άλλο φαρμακευτικό σχήμα.
Πότε αυξάνεται η CPK μετά την άσκηση;
Κατά την διάρκεια της σωματικής άσκησης συμβαίνει καταστροφή κάποιων μυικών ινών, αυτό είναι ανάλογο της έντασης και της διάρκειας της άσκησης. Αποτέλεσμα αυτού είναι η εμφάνιση μυικού πόνου, μυικής ακαμψίας και οιδήματος και σε σοβαρές περιπτώσεις μείωση της δύναμης και μυοσφαιρινουρία. Όλες αυτές οι καταστάσεις συνοδεύονται και απο αυξημένα επίπεδα CPK τα όποια μεγιστοποιούνται 24-92 ώρες μετά το τέλος της άσκησης. Όσο λιγότερο γυμνασμένο είναι το άτομο τόσο μεγαλύτερη είναι η αύξηση της CPK ενώ γίνεται πιο καθυστερημένη επαναφορά στα φυσιολογικά επίπεδα. Οι τιμές της CPK ανάλογα την ένταση της άσκησης μπορεί και να δεκαπλασιαστούν ενάντι των φυσιολογικών. Για τον λόγο αυτό η μέτρηση συχνά χρησιμοποιείται σε αθλητές ως δείκτης μυικής επιβάρυνσης ενώ λαμβάνοντας την υποψή, ένας προπονητής μπορεί να ρυθμίσει το κατάλληλο προπονητικό πλάνο για τον αθλητη.
Πότε πρέπει να γίνεται η εξέταση αν ο εξεταζόμενος ασκείται;
Αν επιθυμούμε αξιόπιστη μέτρηση των τιμών της πρωτεινικής κινάσης σε άτομα που αθλούνται θα πρέπει να έχουν παρέλθει τουλάχιστον 7 ημέρες απο την τελευταία ημέρα δραστηριότητας.
CPK και καρδιαγγειακή λειτουργία
Η τιμή της CPK στον ορό του αίματος αποτελεί έναν αξιόλογο βιοχημικό δείκτη και για την έγκαιρη αναγνώριση του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου παρακολουθώντας τις αυξομειώσεις της. Η αύξηση της τιμής της CPK παρατηρείται 4 ώρες περίπου μετά την έναρξη της νέκρωσης του μυοκαρδίου ενώ η κορύφωση της είναι στις 12 ώρες, μέχρι να επιστρέψει στα φυσιολογικά επίπεδα σε 24-72 ώρες. Στην συγκεκριμένη περίπτωση το ισοένζυμο που ανιχνέυεται είναι το CPK-MB.
Ολοκληρώνοντας
Η κρεατινική κινάση είναι ένα ένζυμο με λειτουργία κομβικής σημασίας για τον οργανισμό μας και η εξέταση της περιλαμβάνεται στον έλεγχο ρουτίνας. Για να μπορέσει κάποιος να διεξάγει ασφαλή συμπεράσματα για την αιτιολογία μιας αύξησης των επιπέδων της CPK, καταρχάς θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι η μέτρηση έγινε σε σωστές συνθήκες και μετά απο πολυήμερη αποχή από άσκηση. Σε δεύτερη φάση λαμβάνοντας υπόψη την φυλή του ατόμου, το φύλο του, την φαρμακευτική του αγώγη καθώς και την καρδιαγγειακή του κατάσταση, αν αυτά δεν δικαιολογούν τα αυξημένα επίπεδα του ενζύμου θα πρέπει να διευρενηθεί περαιτέρω ο ασθενής.
Λόγω των πολυάριθμών παθολογικών καταστάσεων στις οποίες συνυπάρχει αύξηση της CPK είναι σημαντικό να γίνεται σωστή εκτίμηση και ενδελεχής έλεγχος καθώς δεν αποκλείεται μια σοβαρότερη πάθηση να υποβόσκει.
