Χωρίς αμφιβολία η υγεία των παιδιών πρέπει να αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα! Στο πλαίσιο αυτό, τα προβιοτικά έχουν αρχίσει να κερδίζουν έδαφος ως ένας από τους πιο σημαντικούς συμμάχους για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού, τη σωστή λειτουργία του πεπτικού συστήματος και τη διατήρηση της υγείας γενικότερα. Όμως, τι ακριβώς είναι τα προβιοτικά και πώς μπορούν να ωφελήσουν τα παιδιά μας; Σε αυτό τον οδηγό, θα ανακαλύψουμε όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε: από τα οφέλη που προσφέρουν, έως τη θέση τους στη διατροφή των παιδιών και τη λήψη συμπληρωμάτων. Ας δούμε πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την υγεία των μικρών μας φίλων με τη βοήθεια των προβιοτικών!
Προβιοτικά: τι είναι
Ο όρος 'προβιοτικά' είναι σύνθετη λέξη και προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «προ + βίος» που σημαίνουν αντίστοιχα «υπέρ ή φιλικός» και «ζωή».
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), τα προβιοτικά είναι
ζωντανοί μη παθογόνοι μικροοργανισμοί, κυρίως βακτήρια, που όταν χορηγούνται σε επαρκείς ποσότητες προσφέρουν οφέλη στην υγεία του ατόμου που τα λαμβάνει.
Βακτήρια 'ωφέλιμα' ή 'επιβλαβή' υπάρχουν ήδη στον ανθρώπινο οργανισμό, κυρίως στο εσωτερικό του εντέρου δημιουργώντας ένα μικρο-οικοσύστημα γνωστό ως μικροβίωμα. Στόχος είναι η διατήρηση της ισορροπίας ανάμεσα στα 'ωφέλιμα' και τα 'επιβλαβή' βακτήρια καθώς έχει φανεί ότι παίζει καθοριστικό ρόλο στην ομαλή λειτουργία του γαστρεντερικού και ανοσοποιητικού συστήματος αλλά και τη συνολικότερη ευεξία του οργανισμού. Τα προβιοτικά που λαμβάνονται είτε από φυσικές τροφές είτε υπό τη μορφή συμπληρωμάτων διατροφής φαίνεται ότι αυξάνουν κυρίως τον αριθμό και ενισχύουν τη δράση των 'ωφέλιμων' βακτηρίων αποτελώντας ένα ισχυρό όπλο για τη διατήρηση της καλή υγείας.
Οφέλη των Προβιοτικών για τα Παιδιά
Στη συνέχεια θα αναφερθούν τα πιθανά οφέλη των προβιοτικών στην καλή υγεία των παιδιών βάσει των σύγχρονων ερευνητικών στοιχείων.
Ισορροπία των 'ωφέλιμων' και 'επιβλαβών' βακτηρίων στο πεπτικό σύστημα.
Το έντερο μας φιλοξενεί τρισεκατομμύρια βακτήρια, τόσο 'ωφέλιμα' όσο και 'επιβλαβή'. Τα προβιοτικά βοηθούν στην εξισορρόπηση αυτού του οικοσυστήματος αυξάνοντας τον πληθυσμό των 'ωφέλιμων' βακτηρίων, τα οποία μπορούν να παραγκωνίσουν τα 'επιβλαβή' και να τα αποτρέψουν από το να προκαλέσουν ποικίλα προβλήματα.
Προστασία από λοιμώξεις και έλεγχος φλεγμονής.
Τα αποδεδειγμένα πλεονεκτήματα των προβιοτικών συμπληρωμάτων για παιδιά φαίνεται ότι ξεπερνούν το πεπτικό σύστημα. Έχει αναδειχθεί ότι τα προβιοτικά συμπληρώματα είναι πιο αποτελεσματικά σε σχέση με τα εικονικά φάρμακα στη μείωση της συχνότητας εμφάνισης αλλά και τη διάρκεια των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος των παιδιών. Υπάρχουν μελέτες στις οποίες έχει φανεί ότι τα προβιοτικά μπορούν να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας τα παιδιά λιγότερο ευάλωτα σε κρυολογήματα, γρίπη και λοιμώξεις.
Καλή λειτουργία γαστρεντερικού συστήματος.
Ορισμένα στελέχη βακτηρίων των προβιοτικών βοηθούν την πέψη, προάγουν την ακεραιότητα του εντερικού τοιχώματος και ενισχύουν τους μηχανισμούς μεταφοράς και μεταβολισμού των θρεπτικών ουσιών καθώς και τη σύνθεση βιταμινών.
Προβιοτικά στην καθημερινή διατροφή των παιδιών
Είναι πολύ σημαντική η υιοθέτηση μια ισορροπημένης διατροφικής συμπεριφοράς από τα παιδιά, η οποία καλό είναι να χαρακτηρίζεται από ποικιλία στα τρόφιμα, μέτρο στην μερίδα κατανάλωσης και ισορροπία στα θρεπτικά συστατικά, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ομαλή ανάπτυξη του οργανισμού τους. Ο καλύτερος τρόπος να διασφαλιστεί η ισορροπία μεταξύ των 'φιλικών' και 'επιβλαβών' βακτηρίων φαίνεται πως είναι η κατανάλωση προβιοτικών είτε με τη μορφή φυσικών τροφών είτε με τη μορφή συμπληρωμάτων.
Η καθημερινή κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε προβιοτικά προσφέρει πολλαπλά οφέλη στη συνολική τους υγεία. Τροφές πλούσιες σε προβιοτικά είναι:
- Το 'ζωντανό' γιαούρτι (πρόβειο ή με ζωντανές και ενεργές καλλιέργειες, όχι επιδόρπια γιαουρτιού).
- Το κεφίρ.
- Το ξινόγαλα.
- Το ξινολάχανο.
- Το τουρσί.
- Οι ελιές σε άλμη.
- Ο αρακάς.
- Τα τυριά από ζύμωση (π.χ. cheddar, παρμεζάνα).
- Ο τραχανάς.
- Το ψωμί με προζύμι.
- Η μαύρη σοκολάτα (>70% κακάο).
- Οι πίκλες λαχανικών κ.α.
Τέλος, υπάρχουν και τα τρόφιμα που έχουν εμπλουτιστεί με προβιοτικά στελέχη με τεχνητό τρόπο, όπως το εμπλουτισμένο γάλα.
Προσοχή πρέπει να δίνεται στην ετικέτα ή στον πίνακα διατροφικών στοιχείων του τροφίμου (π.χ. στο γιαούρτι να αναφέρεται ότι περιέχει ζωντανές και ενεργές καλλιέργειες).
Συμπληρώματα Προβιοτικών: Πρέπει τα παιδιά να τα λαμβάνουν;
Το έντερο ενός νεογνού ξεκινά ως αποστειρωμένο κατά τη γέννηση, αλλά αρχίζει γρήγορα να αποκτά 'φιλικά' βακτήρια από το περιβάλλον του, κυρίως μέσω του μητρικού γάλακτος, καθώς και αργότερα μέσω της εισαγωγής στερεών τροφών.
Στην πραγματικότητα, πιστεύεται ότι πριν από την ηλικία των τεσσάρων ή πέντε ετών το μικροβίωμα των παιδιών παραμένει ευέλικτο. Πέρα από αυτή την ηλικία, το μικροβίωμα είναι πιο δύσκολο να αλλάξει καθώς εδραιώνεται καλά.
Έτσι, κάθε άνθρωπος διαθέτει μοναδικό εντερικό μικροβίωμα, το οποίο αποτελεί κληρονομικό υλικό από την μικροχλωρίδα της μητέρα του, ειδικά στα πρώτα χρόνια της ζωής του, και εν συνεχεία τα επόμενα εξελίσσεται και διαμορφώνεται.
Τι ισχύει, όμως, για τα συμπληρώματα;
Τα προβιοτικά συμπληρώματα φαίνεται να είναι εξαιρετικά χρήσιμα σε καταστάσεις όπου διαταράσσεται ο φυσικός αποικισμός του εντέρου, όπως σε πρόωρα βρέφη ή μωρά που έχουν λάβει αντιβιοτικά.
Επίσης, σε περίπτωση, που το παιδί αρνείται να εντάξει στην καθημερινή του διατροφή ή έστω να δοκιμάσει κάποιες από τις φυσικές τροφές που περιέχουν προβιοτικά λόγω γευστικής απέχθειας ή αποστροφής, τότε μπορείτε να σκεφτείτε το ενδεχόμενο χορήγησης συμπληρώματος διατροφής αποτελώντας μια εξίσου αποτελεσματική εναλλακτική επιλογή.
Παρόλο, που τα συμπληρώματα προβιοτικών δε χρειάζονται ιατρική συνταγή για να τα αγοράσετε, είναι σημαντικό να γνωρίζετε εκ των προτέρων για ποιο λόγο τα χρειάζεται το παιδί σας, έχοντας λάβει τη σύμφωνη γνώμη του παιδίατρου.
Προβιοτικά: Πιθανά οφέλη για συγκεκριμένες παθήσεις
Στη βιβλιογραφία έχουν καταγραφεί ευεργετικές ιδιότητες. των προβιοτικών σκευασμάτων σε συγκεκριμένες παθήσεις, όπως:
- Διάρροια.
- Δυσκοιλιότητα.
- Φλεγμονή εντέρου.
- Έκζεμα.
- Ανεβασμένη διάθεση και συμπεριφορά.
- Τερηδόνα.
Ασφάλεια και παρενέργειες
Οι μελέτες δείχνουν ότι τα προβιοτικά είναι γενικά ασφαλή για τα περισσότερα παιδιά. Ωστόσο, σε ορισμένες, αν και σπάνιες, περιπτώσεις η λήψη προβιοτικών πρέπει να γίνεται ελεγχόμενα όταν συνοδεύεται από κάποιες ήπιες παρενέργειες ή προκαλούν δυσφορία.
Είναι καλό να ξεκινήσετε με μικρές ποσότητες προβιοτικών και σταδιακά να αυξήσετε την ποσότητα για να αποφύγετε τυχόν παρενέργειες.
Παράλληλα, παρατηρήστε την ανταπόκριση του παιδιού σας για αρκετές ημέρες μετά την εισαγωγή του συμπληρώματος. Είναι σημαντικό να αντιληφθείτε αν εμφανιστεί κάτι από τα παρακάτω: ναυτία, φούσκωμα, αέρια, πονοκέφαλος (λόγω βιογενών αμινών), αλλεργικά συμπτώματα, εξανθήματα (λόγω ισταμίνης), δυσανεξία (λόγω υπολοίπων συστατικών) ή ευαισθησία στις αδιάλυτες φυτικές ίνες (όπως ινουλίνη, λακτουλόζη).
Ποιο συμπλήρωμα προβιοτικών να προτιμήσετε;
Σε επίπεδο συμπληρωμάτων προβιοτικών θα πρέπει να προσεχθούν τα εξής στοιχεία:
- Το είδος και η ποσότητα των φιλικών βακτηρίων (CFU: αριθμός σχηματισμένων αποικιών).
- Ο ισχυρισμός δράσης.
- Η κατάλληλη ηλικία για τη λήψη του, π.χ. ειδικά για βρέφη ή για παιδιά.
- Η καθαρότητα και ο συνδυασμός βακτηριακών στελεχών (πχ L. Rhamnosus).
- Η συνιστώμενη ή η καθορισμένη δόση.
- Ο τρόπος χορήγησης (π.χ. μαζί με ρόφημα, γάλα, νερό, χυμό ή με κουτάλι).
- Η μορφή των συμπληρωμάτων (π.χ. υγρή, σκόνη κ.α.). Προτιμήστε εκείνα σε μορφή σταγόνων.
- Η μακροβιότητα και η ημερομηνία λήξης του σκευάσματος.
- Οι προτεινόμενες οδηγίες αποθήκευσης και φύλαξης.
- Η αξιοπιστία της εταιρίας.
Γενικά προτείνεται η επιλογή των συμπληρωμάτων που έχουν δημιουργηθεί ειδικά για βρέφη ή αντίστοιχα για παιδιά. Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι τα προβιοτικά συμπληρώματα είναι προσαρμοσμένα στις πραγματικές και διαφορετικές ανάγκες των διαφόρων σταδίων ανάπτυξης των παιδιών. Ας μην ξεχνάτε ότι καθώς το παιδί μεγαλώνει, αντίστοιχα αυξάνονται και οι ανάγκες του σε ποσότητα, είδος και συνδυασμό βακτηριακών στελεχών (μεγαλύτερο σώμα, μεγαλύτερο έντερο).
Όσον αφορά τα είδη των πιο συχνά χρησιμοποιούμενων ανθεκτικών προβιοτικών ινών αναζητήστε τα είδη Lactobacillus (L. Rhamnosus) και του Bifidobacterium, πάντα με την επίβλεψη του παιδιάτρου για τη σωστή χρήση, και τους αποτελεσματικούς συνδυασμούς προβιοτικών στελεχών.
Συχνές ερωτήσεις για τα προβιοτικά και τα παιδιά
Προτείνεται η χρήση των προβιοτικών συμπληρωμάτων στις διακοπές;
Κατά την περίοδο των διακοπών πιθανόν να υπάρξουν αλλαγές στη διατροφή, το περιβάλλον και τη ρουτίνα των παιδιών, και αυτό μπορεί να επηρεάσει το πεπτικό τους σύστημα. Η αλλαγή διατροφής, η αύξηση της κατανάλωσης φαγητού εκτός σπιτιού και η έκθεση σε νέους μικροοργανισμούς μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα στο εντερικό μικροβίωμα των παιδιών. Η λήψη προβιοτικών στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα αποτελεί μια ιδιαίτερα χρήσιμη και προστατευτική επιλογή.
Ποια τα πιο συχνά βακτηριακά στελέχη που έχουν ερευνηθεί και περιέχονται στα συμπληρώματα προβιοτικών;
Ο καθένας από εμάς έχει ως παρακαταθήκη την αποκλειστική, ανθεκτική και πολύ πλούσια χλωρίδα του, που περιέχει >500 είδη μικροοργανισμών. Τα βακτηριακά γένη που έχουν μελετηθεί περισσότερο και περιέχονται πιο συχνά στα προβιοτικά σκευάσματα είναι τα Lactobacillus (LGG) πχ L.Rhamnosus, Bifidobacterium, Saccharomyces boulardii, Escherichia, Enterococcus, Bacillus και Streptococcus.
Σε τι μορφές υπάρχουν τα προβιοτικά συμπληρώματα;
Υπάρχουν σε διάφορες μορφές (σταγόνες, μασώμενο ή διασπειρόμενο δισκίο, ζελεδάκια, υγρά ροφήματα, σκόνη) και γεύσεις (γλυκιά ή αλμυρή) αγαπητές και ευχάριστες για τα παιδιά, γεγονός που διευκολύνει την κατανάλωσή τους. Ιδιαίτερη προσοχή στο περιεχόμενο των σκευασμάτων σε ζάχαρη. Προτιμήστε αυτά που δεν έχουν ζάχαρη και είναι σε μορφή σταγόνων για καλύτερη διάλυση και απορρόφηση και εμπεριέχουν ένα από τα πιο αποτελεσματικά στελέχη (καλλιέργειες L. rhamnosus).
Τι να κρατήσετε
Φτάνοντας στο τέλος αυτού του οδηγού, γίνεται σαφές ότι τα προβιοτικά μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της υγείας των παιδιών μας. Από την ενίσχυση του ανοσοποιητικού μέχρι τη συμβολή τους στη σωστή λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος, τα οφέλη τους είναι πολλά. Η ένταξη πηγών προβιοτικών στην καθημερινή διατροφή είναι πολύ ωφέλιμη, ενώ η επιλογή του κατάλληλου συμπληρώματος προβιοτικών πρέπει να γίνεται με προσοχή και πάντα με τη συμβουλή ειδικού. Η ισορροπία είναι το κλειδί – δίνοντας στα παιδιά μας τις σωστές βάσεις για ένα υγιές μέλλον!
