Η ζέα ή ζειά είναι ένα δημητριακό το οποίο καλλιεργείται στην Ευρώπη από την αρχαιότητα. Η ζέα εμφανίζεται σε διάφορα ιστορικά κείμενα του Γαληνού, του Ιπποκράτη αλλά και του Ομήρου, μέχρι όμως και σήμερα υπάρχει σύγχυση για την πραγματική ταυτότητά της. Παρόλο που δεν υπάρχει συμπέρασμα από τις ιστορικές πηγές, αυτό που σήμερα καλλιεργείται ως ζέα είναι το δίκκοκο σιτάρι.
Η επιστημονική της ονομασία είναι Triticum dicoccum.
Τι είναι η Ζέα;
Η ζέα είναι ένα αρχαίο είδος σιταριού το οποίο θεωρείτο πως ήταν και το βασικό συστατικό ψωμιού των αρχαίων Ελλήνων (καθώς και άλλων μεσογειακών λαών).
Στην πορεία των χρόνων, η ζέα έχει «ταυτοποιηθεί» με το μονόκοκκο σιτάρι, το δίκοκκο σιτάρι, το σιτάρι σπέλτα ή όλυρα, το κριθάρι, τη σίκαλη, το καλαμπόκι και μπορεί και σαν άλλα πράγματα.
Ο σίτος της ζέας ήταν πολύ πιο δύσκολο να σιτευτεί, να δημιουργήσει σοδειά και να αλεστεί, εφόσον αποτελείτο από σκληρότερο και μεγαλύτερο φλοιό σε σχέση με το ενδόσπερμα και το φύτρο.
Από την υβριδοποίηση της ζέα και των αρχαίων σιταριών, προέκυψαν τα μοντέρνα σιτάρια που έχουμε στην τωρινή εποχή, τα οποία σιτεύονται πολύ πιο εύκολα και δίνουν πολύ περισσότερη σοδειά. Ωστόσο, θεωρούνται επίσης από πολλούς ως υποδεέστερα σε ποιότητα, σε σχέση με τα αρχαία είδη σίτου όπως η ζέα.
Παρά την εκτεταμένη καλλιέργειά της στο παρελθόν, από τις αρχές του 1900 και έπειτα, η καλλιέργειά της άρχισε να περιορίζεται, λόγω της πολύ πιο εύκολης μαζικής παραγωγής του συμβατικού σιταριού.
Ενώ τα τελευταία χρόνια η ζέα έχει γίνει πάλι δημοφιλής εξαιτίας της μειωμένης ανάγκης της για χρήση λιπασμάτων καθώς και της θρεπτικής της αξίας.
Από ζέα μπορούν να παραχθούν διάφορα προϊόντα όπως ψωμί και άλλα αρτοπαρασκευάσματα, ζυμαρικά και οινοπνευματώδη ποτά.
| Διατροφική αξία του ψωμιού Ζέα (100 g) | |
| Θερμίδες (kcal) | 347 |
| Υδατάνθρακες (g) | 60 |
| Λίπη (g) | 2 |
| Πρωτεΐνες (g) | 13 |
| Φυτικές Ίνες (g) | 7 |
Ποια είναι η θρεπτική της σύσταση
Η ζέα έχει παρόμοια θρεπτική αξία με το σιτάρι υπάρχουν ωστόσο μερικές αξιοσημείωτες διαφορές.
- Η ζέα έχει λιγότερα κορεσμένα λίπη αλλά περισσότερες φυτικές ίνες και μονοακόρεστα λιπαρά οξέα σε σχέση με το σιτάρι.
- Επίσης έχει μεγαλύτερες ποσότητες λυσίνης (βασικού αμινοξέος, συστατικού πρωτεϊνών) και ορισμένων ιχνοστοιχείων όπως το μαγνήσιο.
- Θεωρείται πιο εύπεπτη από το σιτάρι
- Όσον αφορά στο γλυκαιμικό δείκτη και την ικανότητα πρόκλησης κορεσμού δεν φαίνεται να διαφέρουν με το απλό σιτάρι.
- Έχει χαμηλότερη περιεκτικότητα σε γλουτένη από το σιτάρι, παρόλα αυτά όμως δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη (δυσανεξία στη γλουτένη).
Διάφορες θαυματουργές ιδιότητες που έχουν δοθεί στη ζέα όπως πρόληψη καρδιαγγειακών, καρκίνου, απώλεια βάρους, καταπολέμηση χρόνιων φλεγμονών και άλλα δεν έχουν καμία επιστημονική τεκμηρίωση.
Περιέχει οφέλη στην υγεία;
Η ζέα θεωρείται από πολλούς ως «ανώτερης ποιότητας» συγκριτικά με το κοινό σιτάρι και πως περιέχει πολλά επιπλέον οφέλη στην υγεία.
Ωστόσο, τα οφέλη της στην υγεία δεν είναι καλά μελετημένα και χρειάζονται πολλές περεταίρω έρευνες για να προσδιοριστεί αν η ζέα όντως παρέχει όσα οφέλη όσο πιστεύεται.
Παρόμοια οφέλη με δημητριακά ολικής άλεσης
Η ζέα είναι δημητριακό το οποίο επεξεργάζεται και χρησιμοποιείται με όλα τα κομμάτια του σιταριού – τον φλοιό, το ενδόσπερμα και το φύτρο.
Αυτό σημαίνει πως διακατέχει τα ίδια οφέλη και παρόμοια θρεπτική αξία με τα υπόλοιπα δημητριακά ολικής άλεσης, κυρίως λόγω της παραμονής του φλοιού, ο οποίος είναι πλούσιος σε φυτικές ίνες.
Τα δημητριακά ολικής άλεσης είναι πλούσια σε φυτικές ίνες (λόγω του φλοιού) καθώς και σε ορισμένες θρεπτικές ουσίες (λόγω του φύτρου και, λιγότερο, του ενδοσπέρματος). Ουσίες όπως μαγνήσιο, ψευδάργυρο, φυλλικό οξύ, βιταμίνες συμπλέγματος Β, αντιοξειδωτικά και άλλες φυτικές ουσίες όπως πολυφαινόλες.
Συγκεκριμένα, τα δημητριακά ολικής άλεσης θεωρούνται βασικό κομμάτι μιας υγιεινής διατροφής από την ευρύ επιστημονική κοινότητα και θεωρούνται πως βοηθούν στην πρόληψη διάφορων χρόνιων παθήσεων όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνο και διαβήτη τύπου ΙΙ.
Υψηλότερη αντιοξειδωτική δράση
Σε έρευνα (Lachman et. al., 2011), παρατηρήθηκε πως το δίκοκκο σιτάρι (ζέα), παρουσιάζει υψηλότερη αντιοξειδωτική δράση συγκριτικά με το μονόκοκκο σιτάρι και το συμβατικό σιτάρι.
Οι αντιοξειδωτικές ουσίες από τα τρόφιμα είναι μια σημαντική δεύτερη προστασία κατά των ελευθέρων ριζών.
Οι ελεύθερες ρίζες είναι ουσίες οι οποίες παράγονται συνέχεια από το σώμα. Είναι πολύ αντιδραστικές και μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα αν συσσωρευτούν σε μεγάλο βαθμό.
Συγκεκριμένα, το λεγόμενο «οξειδωτικό στρες» έχει συνδεθεί με τον μεγαλύτερο κίνδυνο καρκίνου και καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Τα αντιοξειδωτικά τα οποία καταναλώνουμε από τα τρόφιμα, δρουν ενάντια στις ελεύθερες ρίζες και μας προστατεύουν από τη δράση τους.
Οπόταν η ζέα, η οποία φαίνεται να κατέχει μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δράση από το συμβατικό σιτάρι, μπορεί να προσφέρει ένα επιπλέον όφελος και μια επιπλέον προστασία ενάντια στις χρόνιες αυτές παθήσεις.
Περιέχει η ζέα γλουτένη;
Η ζέα όντως περιέχει γλουτένη, όπως κάθε είδος σιταριού.
Η γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη η οποία βρίσκεται εκ φύσεως σε διάφορα δημητριακά όπως το σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη.
Η γλουτένη έχει λάβει κακό όνομα τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω της παρουσίας της κοιλιοκάκης. Η κοιλιοκάκη είναι μια σοβαρή αυτό-άνοση νόσος, η οποία προκαλεί την καταστροφή κομματιού του λεπτού εντέρου όταν ο πάσχοντας καταναλώσει γλουτένη.
