Η ζεαξανθίνη ανήκει σε μια ομάδα βιοφλαβονοειδών γνωστά ως καροτενοειδή. Τα βιοφλαβονοειδή βρίσκονται σχεδόν σε όλα τα βότανα, φρούτα και λαχανικά και παρέχουν στο σώμα αντιφλεγμονώδη και αντιοξειδωτική δράση. Είναι ένας από τους λόγους που τα φρούτα και τα λαχανικά είναι τόσο υγιεινά και θα πρέπει να είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας διατροφής.
Τα καροτενοειδή υποδιαιρούνται σε δυο ομάδες τις καροτίνες και τις ξανθοφύλλες. Η ζεαξανθίνη ανήκει στην ομάδα των ξανθοφυλλών, που συντίθεται από τα φυτά για τον χρωματισμό και την απορρόφηση του φωτός.
Είναι μια φυσική χρωστική, με πορτοκαλί-υποκίτρινο χρώμα όπου η ονομασία της προέρχεται από το Zea mais (δηλαδή το κοινό κίτρινο καλαμπόκι όπου η ζεαξανθίνη του προσδίδει αυτό το κίτρινο χρώμα) και από την ελληνική λέξη Ξάνθος, για το κίτρινο.
Από τα 600 περίπου καροτενοειδή που βρίσκονται στη φύση, μόνο δυο, η ζεαξανθίνη και η λουτεΐνη βρίσκονται στην ώχρα κηλίδα, στην υψηλότερη συγκέντρωση για αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την καλή υγεία των ματιών. Συνήθως, η ζεαξανθίνη συνυπάρχει με την λουτεΐνη.
Η ζεαξανθίνη εντοπίζεται στον ανθρώπινο οργανισμό σε υψηλές συγκεντρώσεις στην ώχρα κηλίδα και σύμφωνα με τους επιστήμονες παίζει προστατευτικό ρόλο έναντι της εκφύλισής της, δρώντας αντιοξειδωτικά.
Λίγα λόγια για την μορφολογία του ματιού
Στο πίσω μέρος του ματιού υπάρχει μια λεπτή ημιδιαφανής μεμβράνη νευρικού ιστού που λέγεται αμφιβληστροειδής χιτώνας. Ο σκοπός του αμφιβληστροειδούς είναι να δέχεται το φως που εισέρχεται στο μάτι, να το μετατρέπει σε ηλεκτρικό ερέθισμα και να στέλνει τα σήματα στον εγκέφαλο ο οποίος το αντιλαμβάνεται σαν εικόνα.
Το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδή χιτώνα ονομάζεται ώχρα κηλίδα η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική για την όραση και μας επιτρέπει να βλέπουμε με μεγάλη ευκρίνεια.
Ο βιολογικός ρόλος της ζεαξανθίνης είναι η προστασία του αμφιβληστροειδούς από την επιβλαβή ηλιακή ακτινοβολία, ενώ έχει και αντιοξειδωτική δράση, εξουδετερώνοντας τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου στον οφθαλμό. Κλινικές καταστάσεις, όπως ο καταρράκτης και η ηλικιακή εκφύλιση της ώχρας κηλίδας έχουν συνδεθεί με μειωμένα επίπεδα ζεαξανθίνης, ιδιαίτερα στα ηλικιωμένα άτομα. Η ενίσχυση της συγκέντρωσης ζεαξανθίνης ορισμένων τροφίμων, καθώς και η συμπληρωματική χορήγηση ζεαξανθίνης φαίνεται να προάγει την υγεία των ματιών.
Συμπερασματικά σύμφωνα με κλινικές μελέτες η ζεαξανθίνη αυξάνει την πυκνότητα της ώχρας κηλίδας, μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καταρράκτη και εκφυλισμού της ώχρας κηλίδας και μπορεί να βελτιώσει την όραση σε περιπτώσεις ασθενών που έχουν ήδη εμφανίσει καταρράκτη.
Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες εκτιμάται ότι τις επόμενες δεκαετίες θα καταγραφεί μεγάλη αύξηση των κρουσμάτων εκφύλισης της ώχρας κηλίδας, όπου είναι η κυρίαρχη αιτία για την πρόκληση τύφλωσης στον αναπτυγμένο κόσμο. Δεδομένου των παραπάνω κρίνεται απαραίτητος ο εμπλουτισμός της διατροφής μας με καροτενοειδή που περιέχουν ζεαξανθίνη για να μειωθεί η πιθανότητα εμφάνισης του προβλήματος.
Άλλες ιδιότητες της ζεαξανθίνης
Επιπρόσθετα, η ζεαξανθίνη ως καροτενοειδή μπορεί να συμβάλει στη μείωση των κινδύνων εμφάνισης καρκίνου του μαστού και των πνευμόνων λόγω της ισχυρής αντιοξειδωτικής της ικανότητα αλλά και στη μείωση εμφάνισης καρδιακών παθήσεων και εγκεφαλικού επεισοδίου.
Πηγές ζεαξανθίνης
Οι καλύτερες φυσικές πηγές τροφής πλούσιες σε ζεαξανθίνη είναι τα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως χόρτα, λάχανο, γογγύλι, σπανάκι, μαρούλι, κατσαρό λάχανο, τα φρούτα και τα λαχανικά με κίτρινο και πορτοκαλί χρώμα όπως πεπόνι, καρότο, κίτρινες πιπεριές. Επίσης, μεγάλη ποσότητα βρίσκεται στο κρόκο αυγού. Αποτελεί την κύρια χρωστική που δίνει στη πάπρικα, στο καλαμπόκι, στο σαφράν (κρόκος Κοζάνης) και σε άλλα φυτά το χαρακτηριστικό χρώμα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά μέσο όρο, ένας κρόκος αυγού περιέχει 25mg / 100g ζεαξανθίνης. Έρευνα έδειξε ότι η προσθήκη 1,3 κρόκου αυγού την ημέρα στη διατροφή, αυξάνει τα επίπεδα της ζεαξανθίνης κατά 128%.
Άτομα που δεν λαμβάνουν ικανοποιητικές ποσότητες φρούτων και λαχανικών έχουν πιο αυξημένο κίνδυνο εκφύλισης της ώχρας κηλίδας, λόγω της έλλειψης καροτενοειδών, ενώ το κάπνισμα επιβραδύνει την απορρόφηση της ζεαξανθίνης.
Ζεαξανθινη και απορροφητικότητα
Πρόκειται για μια λιποδιαλυτή θρεπτική ουσία και αυτό σημαίνει ότι απορροφάται καλυτέρα, όταν συνδυαστεί με τροφές που περιέχουν λιπαρά όπως ο σολομός, ο γαύρος και οι σαρδέλες, αλλά και με ελαιόλαδο, ξηρούς καρπούς, αβοκάντο, ταχίνι, φυστικοβούτυρο και γαλακτοκομικά. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προσθέσετε ελαιόλαδο σε μια σαλάτα από πράσινα φυλλώδη λαχανικά ή να ετοιμάσετε ένα smoothie καρότο και γάλα. Επίσης, ένας άλλος αποτελεσματικός τρόπος της απορρόφησης της ζεαξανθινης είναι η προσθήκη αυγών σε σαλάτα με διάφορα ωμά λαχανικά (πχ πράσινα φυλλώδη λαχανικά με χρωματιστές πιπεριές) γιατί τα λιπαρά που περιέχονται στα αυγά (επίσης περιέχουν και καροτενοειδή) ενισχύουν την απορρόφηση των καροτενοειδών που υπάρχουν στα λαχανικά.
Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για το αβοκάντο, αφού είναι ένα λιπαρό φρούτο το οποίο μπορεί να αυξάνει την απορρόφηση των καροτενοειδών όταν προστίθεται στη σαλάτα.
Για άλλη μια φορά βλέπουμε πόσο σημαντική είναι η υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής με έμφαση στην πρόσληψη αντιοξειδωτικών ουσιών και βιταμινών βοηθώντας στην πρόληψη διαφόρων ειδών νόσων, αλλά και στην καθυστέρηση της εξέλιξης τους αφού φανερωθούν.
