Η παχυσαρκία στις μέρες μας έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας και για τις προηγμένες χώρες αποτελεί σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας. Στην Ελλάδα, η παιδική παχυσαρκία έχει πάρει επίσης ανησυχητικές διαστάσεις.
Τι είναι η παχυσαρκία και πού οφείλεται;
Είναι γνωστό πως η παχυσαρκία, είναι ένα πολυπαραγοντικό πρόβλημα υγείας, που άλλοτε αποτελεί γονιδιακό πρόβλημα, δεδομένου ότι μια σειρά από γονίδια σχετίζονται με την εμφάνισή της, άλλοτε σχετίζεται με ορμονικές διαταραχές και άλλοτε οφείλεται σε παράγοντες όπως η διατροφή, η άσκηση, το περιβάλλον και ο τρόπος ζωής, ακόμη και η ψυχολογία. Αποτελεί δηλαδή ένα μεταβολικό νόσημα που οφείλεται είτε σε αντιστρέψιμους είτε σε μη αντιστρέψιμους παράγοντες.
Το περιβάλλον είναι ένας από τους αντιστρέψιμους παράγοντες που οδηγούν στην παχυσαρκία. Ειδικότερα, το οικογενειακό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουμε και διαμορφώνουμε τις διατροφικές μας συνήθειες φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο, τόσο στην πρόληψη, όσο και στην εμφάνιση της παχυσαρκίας και ειδικότερα της παιδικής παχυσαρκίας.
Διατροφή
Όλοι γνωρίζουμε πως η πρόληψη της παχυσαρκίας πρέπει να ξεκινάει από τη βρεφική ηλικία, δεδομένου ότι ένα παχύσαρκο παιδί έχει μεγάλες πιθανότητες να γίνει παχύσαρκος ενήλικας με τα συνοδά νοσήματα όπως η υπέρταση, η υπερλιπιδαιμία, το λιπώδες ήπαρ, αλλά και ψυχολογικές διαταραχές που συνοδεύουν συχνά την παχυσαρκία, όπως η κατάθλιψη και η χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Θηλασμός τους πρώτους 6 μήνες
Η πρόληψη ξεκινάει από πολύ νωρίς, με την υποστήριξη του θηλασμού, μέχρι τους πρώτους 6 μήνες της ζωής και την εισαγωγή στερεάς τροφής μετά τους 6 μήνες- οι δύο αυτοί παράγοντες φαίνεται να καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό της προρεία βάρους του παιδιού στη μετέπειτα ζωή του.
Βρέφη κάτω των 2 ετών
Τα βρέφη, αλλά και γενικά τα παιδιά ηλικίας κάτω των 2 ετών είναι σημαντικό να μάθουν να ακολουθούν μαζί με την υπόλοιπη οικογένεια μια ισορροπημένη διατροφή, ενώ όταν έχουμε εμφάνιση υπέρβαρου ή παχύσαρκου παιδιού, με συνυπάρχουσες επιπλοκές, συνιστάται η απώλεια βάρους, πολύ προσεκτικά και πολύ αργά, με ρυθμό 500 γραμμάρια το μήνα.
Αλλαγές στη διατροφή όλης της οικογένειας
Στις περιπτώσεις που εμφανίζεται αυξητική τάση στο βάρος των παιδιών, πρέπει να γίνει άμεσα αντιληπτό και κατανοητό από τους γονείς ότι αυτό δεν αποτελεί ένα ασήμαντο πρόβλημα και ότι ένα παχύσαρκο παιδί είναι ένα άρρωστο παιδί.
Έτσι πρέπει να γίνονται άμεσα αλλαγές στη διατροφή όλης της οικογένειας και να αντικαθίστανται οι τροφές υψηλής ενέργειας και χαμηλής διατροφικής αξίας όπως:
- τα τηγανητά τρόφιμα
- τα έτοιμα γεύματα
- η ζάχαρη και τα γλυκά
- οι χυμοί και τα αναψυκτικά με ζάχαρη
- τα επιδόρπια
- τα σνακς
- οι πίτες
Αντικαθιστούμε τις παραπάνω τροφές με τροφές χαμηλής ενέργειας και υψηλής διατροφικής αξίας όπως:
- ψωμί ολικής άλεσης
- δημητριακά ολικής άλεσης χωρίς ζάχαρη
- λαχανικά και φρούτα
- όσπρια
- κοτόπουλο
- ψάρια
- γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά
- κρέας με χαμηλό λίπος
Είναι αποδεδειγμένο ότι η μακροχρόνια παραμονή (για διάστημα τουλάχιστον 2 χρόνων) σε διατροφή με περιορισμένη κατανάλωση τροφών υψηλής ενέργειας και χαμηλής διατροφής αξίας οδηγεί σε αντιμετώπιση του προβλήματος της παχυσαρκίας.
Οι γονείς ως πρότυπο
Οι γονείς αποτελούν το διατροφικό πρότυπο των παιδιών, τα οποία μιμούνται ακόμα και τη συνολική διατροφή και τις επιλογές των γονιών τους. Έτσι, είναι πολλές οι μελέτες που δείχνουν ότι τα παιδιά γονέων που ακολουθούν υγιεινή διατροφή και έχουν έντονη φυσική δραστηριότητα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να ακολουθήσουν το ίδιο μοντέλο υγιεινής διαβίωσης, σε σχέση με τα παιδιά παχυσάρκων γονιών που ακολουθούν έναν πιο ανθυγιεινό και παθητικό τρόπο ζωής.
Το φαγητό γύρω από το τραπέζι
Το φαγητό γύρω από το τραπέζι, με όλη την οικογένεια παρούσα, η παρουσία φρούτων και λαχανικών, το ψάρι 1-2 φορές την εβδομάδα, τα όσπρια και τα μαγειρεμένα λαχανικά, το φρεσκομαγειρεμένο φαγητό και η αποφυγή του έτοιμου φαγητού και τα ψώνια στο σούπερ μάρκετ ή στη λαϊκή με όλη την οικογένεια είναι κάποιες από τις συνήθειες που πρέπει να ακολουθούν οι γονείς, ώστε να τις ακολουθήσουν και τα παιδιά. Επίσης, η ποικιλία και η κατανάλωση όλων των τροφίμων, με εξοικείωση με όλες τις γεύσεις θα οδηγήσει σε μια μια πιο ισορροπημένη και υγεινή διατροφή για τα παιδιά.
Ψυχολογία
Η ψυχολογία είναι ένας ακόμα παράγοντας που επηρεάζει την ποιότητα της διατροφής μας, αλλά και την ποσότητα που προσλαμβάνουμε. Έχει φανεί από πολλές μελέτες ότι τα παιδιά που ζουν σε οικογένεια όπου υπάρχει αυξημένο στρες, οικονομικά προβλήματα ή κακή σχέση ανάμεσα στους γονείς έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκα.
Στις περιπτώσεις αυτές μια σωστή ψυχολογική και κοινωνική στήριξη όλης της οικογένειας μπορεί να προστατέψει τόσο την υγεία όσο και το σωματικό βάρος των μελών της. Επίσης, είναι σημαντικό να μη συχετίζεται η αρνητική διάθεση, το στρες και τα αρνητικά συναισθήματα με λήψη φαγητού, γιατί με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά θα μάθουν να τρώνε όχι γιατί πεινάνε, αλλά γιατί απλά δε νιώθουν καλά.
Άσκηση
Η πλειοψηφία των υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών δεν ασκούνται καθόλου, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών παρακολουθούν τηλεόραση ή ασχολούνται με τον υπολογιστή έως και τρεις ώρες καθημερινά. Έτσι, όπως συμβαίνει με τη διατροφή, έτσι και με τη δραστηριότητα των γονέων καθορίζει την αντίστοιχη δραστηριότητα των παιδιών.
Όταν λοιπόν οι γονείς δεν περπατούν, όταν κάθονται με τις ώρες μπροστά στην τηλεόραση και όταν βαριούνται να βγουν με τα παιδιά τους έξω, τα παιδιά μαθαίνουν στον ίδιο ακριβώς παθητικό τρόπο ζωής. Eίναι σημαντικό, πέρα από την όποια δραστηριότητα αρχίσουν στα παιδιά τους, να αλλάξουν τις συνήθειες ολόκληρης της οικογένειας όσον αφορά στη σωματική δραστηριότητα. Και πάλι οι γονείς πρέπει να γίνουν πρότυπο για τα παιδιά.
Ένας καθημερινός περίπατος, κάποιο απλό σπορ μαζί με το παιδί (π.χ. μπάνιο στη θάλασσα, ποδόσφαιρο σε κάποιο γήπεδο της γειτονιάς, λίγο τρέξιμο) είναι δραστηριότητες που θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, παράλληλα με τις αλλαγές στη διατροφή. Καλό είναι επίσης να βοηθήσουν το παιδί να βρει εκείνη τη δραστηριότητα (άσκηση ή σπορ) που του αρέσει και όχι αυτή που εκείνοι ήθελαν, ακόμα και αν αυτό είναι ακραίο.
Συμπερασματικά
Όλες σχεδόν οι μελέτες που είχαν ως αντικείμενο έρευνας την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας έδειξαν πως αυτή ήταν πάντα πιο αποτελεσματική και ουσιαστική, όταν γινόταν στα πλαίσια γενικότερων αλλαγών σε όλη την οικογένεια.
Στόχος λοιπόν είναι οι γονείς να διαμορφώσουν ένα πιο υγιεινό διατροφικό πρόγραμμα και να δημιουργήσουν όσο γίνεται περισσότερες ευκαιρίες για σωματική δραστηριότητα για όλη την οικογένεια. Και οι δύο αυτοί παράγοντες θα κινητοποιήσουν περισσότερο το παιδί και θα του διαμορφώσουν ένα πιο υγιεινό πρότυπο ζωής που θα το βοηθήσουν να αντιμετωπίσει μακροχρόνια και πιο μόνιμα το πρόβλημα βάρους του.
