Ο μηχανισμός της όρεξης είναι μια λειτουργία που ρυθμίζεται και που έχει ως σκοπό της τη διατήρηση της ενεργειακής ομοιοστασίας και του σωματικού βάρους.
Η ποσότητα της ημερήσιας προσλαμβανόμενης ενέργειας εξαρτάται από δύο, κυρίως, παράγοντες: το μέγεθος του γεύματος και τον ημερήσιο αριθμό των γευμάτων. Η ρύθμιση της όρεξης γίνεται σε κεντρικό επίπεδο, στον υποθάλαμο μέσω πολύπλοκων νευροχημικών διεργασιών.
Ποιο είναι το αποτελέσμα των διεργασιών;
- Η εμφάνιση του βιολογικού αισθήματος της πείνας -η αναζήτηση δηλαδή και η κατανάλωση τροφής,
- του κορεσμού -η καταστολή της πείνας και η διακοπή της λήψης τροφής και
- του διαστήματος μεταξύ του κορεσμού και επανεμφάνισης της πείνας.
Το αίσθημα του κορεσμού στον άνθρωπο είναι ένα βιολογικό φαινόμενο, ενώ η έναρξη του γεύματος και η πείνα δεν ρυθμίζονται από ορμονικά ή νευρικά μηνύματα. Η έναρξη του γεύματος επηρεάζεται από διάφορους εξωγενείς παράγοντες, όπως η γεύση, η όψη, η οσμή της τροφής και η θερμοκρασία του περιβάλλοντος.
Η αύξηση της παχυσαρκίας, παγκοσμίως
Τις τελευταίες δεκαετίες, η παχυσαρκία έχει παγκοσμίως αυξηθεί κατακόρυφα και έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας στις περισσότερο αναπτυγμένες χώρες. Η Ελλάδα κατέχει το θλιβερό προνόμιο να είναι ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης με τα υψηλότερα ποσοστά παχύσαρκων ατόμων. Αναζητώντας τα αίτια της παχυσαρκίας, η πιο ολοκληρωμένη επιστημονική τοποθέτηση κατατάσσει την παχυσαρκία στις ασθένειες με πολυπαραγοντική αιτιολογία.
Σ’ αυτό το άρθρο, θα επικεντρωθούμε στους ψυχολογικούς παράγοντες που σχετίζονται με την παχυσαρκία και ιδιαίτερα τη σχέση των διαταραχών διάθεσης (και κυρίως της κατάθλιψης).
Αν και τα παχύσαρκα άτομα εμφανίζουν συχνά κατάθλιψη και άλλες ψυχολογικές δυσκολίες, στη διεθνή βιβλιογραφία δεν γίνεται σαφές αν η παχυσαρκία προκαλεί αυτές τις συνέπειες ή αν αυτές οι ψυχολογικές μεταβλητές συμμετέχουν στην εμφάνιση ή και στη διατήρηση της παχυσαρκίας, ή τέλος αν η σχέση είναι σύνθετη και περιλαμβάνει ένα ευρύτερο σύνολο μεταβλητών.
Επεισόδια υπερφαγίας
Τα επεισόδια υπερβολικής κατανάλωσης φαγητού-ή αλλιώς επεισόδια υπερφαγίας, μια συμπεριφορά που συνδέεται τόσο με την παχυσαρκία όσο και με άλλες διαταραχές, όπως είναι η νευρική βουλιμία, φαίνεται να αποτελούν κάποιες φορές συμπτώματα κατάθλιψης. Μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε με άτομα που είχαν προβλήματα υπερβολικής κατανάλωσης φαγητού, βρήκε ότι το 51% είχε ιστορικό μείζονος κατάθλιψης.
Επιπλέον, η παχυσαρκία από μια ψυχολογική σκοπιά, αντιμετωπίζεται ως έλλειψη δεξιοτήτων, η οποία οδηγεί στην επιλογή του υπερβολικού φαγητού και της ελάχιστης φυσικής δραστηριότητας.
Επηρεάζει η κλινική εικόνα την ψυχολογική διάθεση;
Η αλήθεια είναι ότι η αρνητική εικόνα για το σώμα επηρεάζει δυσμενώς την ψυχολογική διάθεση και την αυταξία περισσότερων ανθρώπων. Μεγάλες επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα παχύσαρκα άτομα εμφανίζουν γενικά μεγαλύτερη συναισθηματική κόπωση, ενώ συσχετίζουν άμεσα την κακή εικόνα που έχουν για το σώμα τους με το περιττά κιλά τους. Ως εκ τούτου, εισέρχονται σε ένα φαύλο κύκλο χαμηλής αυτοπεποίθησης που οδηγεί στην υπερκατανάλωση φαγητού (γνωστό και ως comfort food), που με τη σειρά του οδηγεί σε καταθλιπτικά συναισθήματα κ.ο.κ.
Η συνύπαρξη –ή αλλιώς συννοσηρότητα δύο καταστάσεων, της κατάθλιψης και της παχυσαρκίας, μεγεθύνει το κάθε ένα από τα δύο προβλήματα κάνοντας την αντιμετώπισή τους ακόμα πιο δύσκολη.
Πώς να το αντιμετωπίσετε;
Παρατηρήστε και καταγράψτε τις διατροφικές σας συνήθειες
Καταγράψτε επίσης το είδος και την ποσότητα του φαγητού. Παρατηρήστε το χρόνο και τις συνθήκες που εκδηλώνεται η υπερφαγία σας και εντοπίστε αν και πώς σχετίζεται με αρνητικά συναισθήματα και ψυχοπιεστικές συνθήκες.
Ζητήστε τη βοήθεια ενός ειδικού
Θα σας βοηθήσει ώστε να εντοπίσετε τις αιτίες της παχυσαρκίας σας και τους τρόπους αντιμετώπισής της. Θυμηθείτε πως κάθε περίπτωση είναι εξατομικευμένη και μην αρκείστε στις διάφορες, σκόρπιες «γνώμες» που ακούτε εδώ και εκεί.
Αντιμετώπιση παχυσαρκίας και μείωση κατάθλιψης
Σημειώστε ότι ενώ η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας συχνά μειώνει τα καταθλιπτικά συμπτώματα, η απώλεια βάρους ποτέ δεν ολοκληρώνεται, εάν εξακολουθεί να σας βαραίνει το άγχος και τα υπόλοιπα δυσφορικά συναισθήματα. Προσανατολιστείτε στην επίλυση αυτών των προβλημάτων πριν ξεκινήσετε ένα πρόγραμμα για την απώλεια βάρους.
