"Τελικά για ποιον λόγο παχαίνουμε;", "Υπάρχει λύση για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας΄", "Γιατί κάποιοι τρώνε λίγο και παχαίνουν;", "Εγώ γιατί δεν αδυνατίζω;", "Μήπως φταίει το περιβάλλον μου;". Χιλιάδες επιστημονικά περιοδικά προσπαθούν να προσδιορίσουν την αιτία της παχυσαρκίας. Το περιβάλλον και ο γονότυπος αποτελούν τους κυριότερους λόγους που κάποιος έχει υπερβάλλον σωματικό βάρος.
Ποιος είναι ο ορισμός της παχυσαρκίας;
Παχυσαρκία είναι η παθολογικά αυξημένη εναπόθεση λίπους κατά 20% πάνω από το φυσιολογικό. Αυτή η αύξηση της ποσότητας του σωματικούς λίπους, συνεπάγεται βέβαια και αύξηση του σωματικού βάρους. Οι μηχανισμοί που οδηγούν σε παχυσαρκία είναι ποικίλλοι και όχι πλήρως κατανοητοί.
O πιο απλός και κατανοητός παθολογικός μηχανισμός της παχυσαρκίας είναι η χρόνια αύξηση της θερμιδικής πρόσληψης πάνω από τον βασικό μεταβολικό ρυθμό. Το καθαρό θερμιδικό κέρδος αποθηκεύεται με τη μορφή λίπους, στον λιπώδη ιστό. Το υπερβάλλον σωματικό βάρος στους παχύσαρκους αποτελείται περίπου κατά 75% από λίπος και κατά 25% από άλιπη μάζα.
Εφόσον κάθε κιλό αντιπροσωπεύει ενεργειακό απόθεμα 9000 kcal και κάθε κιλό άλιπης μάζας 1000 kcal, η παραπάνω αναλογία αντιπροσωπεύει ενεργειακό απόθεμα περίπου 7000 kcal ανά κιλό σωματικού βάρους. Η περίσσεια του λιπώδους ιστού στο σώμα σχετίζεται τόσο με το μέγεθος, όσο και με τον αριθμό των λιποκυττάρων. Ο αριθμός των λιποκυττάρων αυξάνεται κυρίως κατά την παιδική ηλικία και στα αρχικά στάδια της εφηβείας. Η παχυσαρκία προκύπτει ως αποτέλεσμα της αύξησης του μεγέθους των λιποκυττάρων, του αριθμού τους και τον συνδυασμό αυτών. Με την απώλεια βάρους τα λιποκύτταρα μικραίνουν σε μέγεθος, αλλά ο αριθμός παραμένει σταθερός.
Το σωματικό μας βάρος καθορίζεται κατά 40-70% από το DNA μας
Η γονιδιακή προσέγγιση άρχισε να ερευνάται πρόσφατα. Τα ευρήματα είναι πολλά και με διαφορετική βαρύτητα το καθένα. Εξάλλου δεν είναι τυχαίο που όλοι αναφέρουν πως οι ισχυρές γενετικές συνιστώσες καθορίζουν το καλούπι μας.
Το 1994 αναφέρθηκε για πρώτη φορά η πρωτεΐνη λεπτίνη, από το γονίδιο ob, που παράγεται από τον λιπώδη ιστό και διεγείρει την έκκριση ανορεξηγενή νευροπεπτιδίων. Συγκεκριμένα, δίνει μήνυμα στον εγκέφαλο και παράγονται τα κατάλληλα νευροπεπτίδια, ώστε να περιορίσουμε το φαγητό και να αυξήσουμε την δαπάνη ενέργειας, όταν υπάρχει πλεόνασμα λιπώδους ιστού στο σώμα μας. Τα ερευνητικά δεδομένα μέχρι σήμερα αναφέρουν πως η παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα της αντίστασης στις φυσιολογικές δράσεις της λεπτίνης. Στον μηχανισμό δράσης της λεπτίνης εμπλέκεται και η JAK-2 πρωτεΐνη, που εκφράζεται από το SH2-B γονίδιο. Σύμφωνα με το ‘Cell Metabolism’ η απουσία αυτής της πρωτεΐνης οδηγεί σε πολυφαγία.
Πρόδρομη ουσία του άξονα υποθαλάμου- υπόφυσης- επινεφριδίων είναι η προ-οπιομελανοκορτίνη, που συμμετέχει στη ρύθμιση της ενεργειακής κατανάλωσης και της λήψης τροφής. Μετάλλαξη της προ-οπιομελανοκορτίνης εμποδίζει την σύνθεση του νευροπεπτιδίου α-MSH, που αναστέλλει την όρεξη στον υποθάλαμο.
Αντικείμενο μελέτης αποτελούν και τα PPARs
Πρόκειται για πυρηνικούς υποδοχείς, που παίζουν σημαντικό ρόλο στην έκφραση γονιδίων για τον μεταβολισμό των λιπιδίων και την ομοιόσταση της γλυκόζης. Τα α, γ και δ PPARs είναι σήμερα γνωστά και παράγονται από τον λιπώδη ιστό, στον σκελετικό μυ και στο ήπαρ. Παίζουν σημαντικό ρόλο στην διαφοροποίηση των λιποκυττάρων, στη λιπογένεση, στην αποθήκευση λίπους, καθώς και στον μεταβολισμό της γλυκόζης. Η PPARγ-2 βρέθηκε αυξημένη στον λιπώδη ιστό των παχύσαρκων ατόμων.
Επομένως, δεν μπορούμε να υπερβούμε το γενετικό μας πεπρωμένο. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε για την αναχαίτιση της παχυσαρκίας είναι να καθιερώσουμε έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Η παχυσαρκία, όλοι γνωρίζουμε πως είναι νόσος με διαστάσεις επιδημίας σε όλον τον κόσμο. Οδηγεί σε πληθώρα ασθενειών με αυξημένο ιατρικό και κοινωνικό κόστος. Εδώ και 2.500 χιλιάδες χρόνια, ο Ιπποκράτης και οι συνάδελφοί του, δεν κατάφεραν να πείσουν τους συμπατριώτες τους πως η παχυσαρκία αποτελεί νόσο και μάλιστα πολύ επικίνδυνη.
Τι συμβούλευε ο Ιπποκράτης στους παχύσαρκους εκείνης της εποχής;
- να εκτελούν κάποια επίπονη εργασία πριν το φαγητό
- να παίρνουν τα γεύματά τους αμέσως μετά, και όσο ακόμα είναι λαχανιασμένοι και καταπονημένοι από την προσπάθεια
- να μην πίνουν πριν από τα γεύματα, παρά μόνο κρασί, αραιωμένο και δροσερό
- να προσθέτουν στα γεύματα σουσάμι και άλλα καρυκεύματα
- να παίρνουν γεύματα πλούσια σε λιπαρά, ώστε ο κορεσμός να επέρχεται με λιγότερη ποσότητα φαγητού
- να τρώνε μόνο μία φορά την ημέρα
- να μην κάνουν μπάνιο
- να κοιμούνται σε σκληρό κρεβάτι και
- να κυκλοφορούν γυμνοί όσο περισσότερο μπορούν
Το τρίπτυχο της σύγχρονης ιατρικής για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας αποτελείται από την υγιεινή διατροφή, την τροποποίηση της διατροφικής συμπεριφοράς και τη σωματική δραστηριότητα
