Η παιδική και εφηβική παχυσαρκία λαμβάνει διαστάσεις επιδημίας στο δυτικό κόσμο και στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι η χώρα μας βρίσκεται στην πρώτη θέση σε ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας ανάμεσα στα Ευρωπαϊκά κράτη.
Ποια τα αίτια της παχυσαρκίας;
Περιβάλλον
Η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων και λίπους, η ελαττωμένη φυσική δραστηριότητα, ψυχοκοινωνικοί λόγοι και σπανιότερα ορμονικοί παράγοντες μπορούν μεμονωμένα ή σε συνδυασμό να προκαλέσουν παχυσαρκία.
Γενετική προδιάθεση
Αυτό που κληρονομείται είναι μια τάση για παχυσαρκία, η οποία θα εκδηλωθεί μόνο εάν υπάρχει το κατάλληλο περιβάλλον.
Ποιες είναι οι κρίσιμες περίοδοι για εκδήλωση παχυσαρκίας;
- Το βάρος του νεογνού, το οποίο επηρεάζεται από τις διατροφικές συνήθειες της μητέρας και το βάρος της πριν την σύλληψη, παίζει ουσιαστικό ρόλο. Αυξημένο βάρος νεογνού (πάνω από 4,5 kg) προδιαθέτει για εκδήλωση παχυσαρκίας μεταγενέστερα.
- Η ηλικία των 6-7 χρόνων είναι περίοδος της απότομης αύξησης των λιποκυττάρων. Εάν η φυσιολογική αυτή αύξηση γίνει νωρίτερα ή με πολύ ταχύ ρυθμό, το παιδί παρουσιάζει μεγάλο κίνδυνο για παχυσαρκία.
- Η περίοδος της εφηβείας απαιτεί επίσης προσοχή, διότι οι ορμονικές μεταβολές συμβάλλουν στην αύξηση των λιποκυττάρων και στην ανακατανομή του λίπους. Επιπλέον, αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και ψυχολογικοί παράγοντες μπορεί να παίζουν αρνητικό ρόλο.
Ποιες οι επιπλοκές της παχυσαρκίας;
Μεταβολικές - Ορμονικές
- δυσλιπιδαιμία
- σακχαρώδης διαβήτης
- λιπώδες ήπαρ
- χολολιθίαση
- διαταραχές περιόδου
- σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
- πρώιμη έναρξη εφηβείας
- μικρότερη σωματική ανάπτυξη
- μείωση προσδόκιμου επιβίωσης
Καρδιοαναπνευστικές
- άπνοιες κατά τον ύπνο
- αρτηριακή υπέρταση
- προδιάθεση για αρτηριοσκλήρυνση
Ψυχοκοινωνικές
- χαμηλή αυτοεκτίμηση
- τάσεις απομόνωσης
- διαταραχές διατροφικής συμπεριφοράς, όπως νευρογενής ανορεξία ή βουλιμία, κατάθλιψη
Ποιοι οι στόχοι της αντιμετώπισης της παιδικής παχυσαρκίας;
- Υιοθέτηση σωστής διατροφικής συμπεριφοράς και σωματικής δραστηριότητας σε μόνιμη βάση.
- Αντιμετώπιση τυχόν επιπλοκών της παχυσαρκίας.
- Τακτικός έλεγχος σωματικού βάρους.
Επιτυχής θεραπεία στα παιδιά θεωρείται η διατήρηση βάρους. Είναι αδυνάτισμα το να ψηλώνει το παιδί χωρίς να παχαίνει Όσο ταχύτερη και μεγαλύτερη η απώλεια βάρους τόσο αυξάνει ο κίνδυνος επιπλοκών.
Ποιες οι πιθανές επιπλοκές;
- Μειωμένη πρόσληψη ιχνοστοιχείων-βιταμινών
- Καθυστέρηση σωματικής ανάπτυξης
- Απώλεια μυϊκής μάζας
- Διαταραχές διατροφικής συμπεριφοράς
Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς;
- Η αντιμετώπιση πρέπει να αρχίσει νωρίς, μετά την ηλικία των 3 ετών.
- Είναι προτιμότερη και πιο αποτελεσματική η αλλαγή των συνηθειών ολόκληρης της οικογένειας (διατροφής και άσκησης), από ότι μόνο του παιδιού.
- Οι αλλαγές στη ζωή του παιδιού θα πρέπει να γίνονται σταδιακά.
- Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν τις επιπλοκές της παχυσαρκίας.
- Οι γονείς οφείλουν να ενθαρρύνουν και να υποστηρίζουν ψυχολογικά τα παιδιά και όχι να τα επικρίνουν.
- Οι γονείς πρέπει να ενημερώνονται σωστά από τον διαιτολόγο και γιατρό τους.
Όρια του Δείκτη Μάζας Σώματος
Πρόσφατα καθορίσθηκαν διεθνώς όρια του δείκτη μάζας σώματος [Body Mass Index ή ΒΜΙ= Βάρος (Kg)/Ύψος2 (m)] σε παιδιά 2 έως 18 ετών για κατάταξη σωματικού υπέρβαρου και παχυσαρκίας, ανάλογα με αυτά των ενηλίκων.
Η κατάταξη αυτή έχει το πλεονέκτημα ότι προσφέρει έναν ενιαίο και συνεχή καθορισμό της παχυσαρκίας από την παιδική στην ενήλικο ζωή. Στον πίνακα Ι φαίνονται τα όρια του ΒΜΙ για κάθε ηλικία, πάνω από τα οποία ένα παιδί θεωρείται υπέρβαρο ή παχύσαρκο.
Οδηγίες σωστής διατροφής σε παιδιά και εφήβους
Σωστό πρωινό
Το σώμα μας χρειάζεται συνέχεια ενέργεια για να λειτουργεί καλά, ακριβώς όπως ένα αυτοκίνητο χρειάζεται βενζίνη για να κινηθεί. Αν θες λοιπόν να τα βγάζεις πέρα με το σχολείο και το παιχνίδι, φόρτιζε τον οργανισμό σου με ένα δυνατό πρωινό, όπως γάλα με 3-4 κουταλιές σούπας δημητριακά (χωρίς παραπάνω ζάχαρη και σοκολάτα), γάλα και 1 κουλούρι, γιαούρτι με φρέσκα φρούτα, 1 ποτήρι γάλα με 2 φρυγανιές και μέλι, 1 ποτήρι γάλα με 1 τοστ με τυρί και άπαχο ζαμπόν, φυσικός χυμός με 1 φέτα ψωμί και τυρί και τέλος ένα ρόφημα με γάλα και μπανάνα στο μπλέντερ .
Έξυπνα σνακ στο διάλειμμα
Όταν πεινάσεις στο σχολείο, ξέρεις να διαλέξεις έξυπνα τι θα φας στο διάλειμμα για να συνεχίσεις με περισσότερη ενέργεια τις υπόλοιπες ώρες του σχολείου; Φρόντισε να έχεις ετοιμάσει σάντουιτς με διάφορους τύπους ψωμιού και με διαφορετικά κάθε φορά είδη για τη γέμισή του. Μπορείς ακόμα να πάρεις μαζί σου ένα κομμάτι σπιτική πίτα ή κέικ. Και για περισσότερη ενέργεια μπορείς να συμπληρώσεις με χυμό ή φρούτο.
Λιγότερος χρόνος μπροστά στην τηλεόραση
Το να βλέπεις τηλεόραση είναι διασκεδαστικό, σκέψου όμως ότι το να αφιερώνεις πολύ χρόνο στην τηλεόραση σου κλέβει χρόνο από το παιχνίδι και τους φίλους σου και σε κάνει να τσιμπολογάς χωρίς λόγο και έτσι να παίρνεις βάρος. Επίσης χωρίς να το καταλάβεις καταπίνεις μεγάλες μπουκιές χωρίς να τις μασάς και αυτό βλάπτει το στομάχι. Προσπάθησε λοιπόν να αφιερώνεις λιγότερο χρόνο στην τηλεόραση και όταν το κάνεις φρόντισε να '' τσιμπάς'' φρούτα, 1 μικρό τοστάκι, 1 γιαούρτι με φρούτα, δημητριακά, σπιτικό ποπ-κορν και 1 ποτήρι γάλα κλπ.
Βιταμίνες και μέταλλα
Οι βιταμίνες και τα μέταλλα είναι απαραίτητα για να φτιάξεις ένα γερό σώμα; Και τα δύο θα τα βρεις στα πολύχρωμα και γευστικά φρούτα και λαχανικά. Δοκίμαζε λοιπόν καθημερινά διάφορα είδη σαλατών, φράουλες ή μπανάνες στο γάλα για δροσερά ροφήματα, καρότο τριμμένο και πολύχρωμες πιπεριές και ψιλοκομμένα φρούτα με τα δημητριακά σου.
Αφιερώστε χρόνο στην άσκηση
Δεν πρέπει να αφιερώνεις πολλές από τις ελεύθερες ώρες σου στην τηλεόραση και στον υπολογιστή, διότι θα ωφεληθείς περισσότερο αν τις ώρες αυτές ασκηθείς, κάνεις ποδήλατο, παίξεις με τους φίλους σου μπάλα, χορέψεις και κολυμπήσεις. Η άσκηση δυναμώνει την καρδιά και βελτιώνει την φυσική μας άσκηση.
Συμπερασματικά
Η παιδική παχυσαρκία έχει πάρει επιδημικές διαστάσεις στη χώρα μας Προκαλεί σοβαρές σωματικές και ψυχολογικές επιπλοκές και, κατά το 1/3, κίνδυνο παραμονής της στην ενήλικο ζωή. Η σωστή αντιμετώπιση της γίνεται συνδυάζοντας ισορροπημένη διατροφή, σωματική άσκηση, τροποποίηση συμπεριφοράς και ψυχολογική υποστήριξη.
Γι' αυτό το λόγο απαιτείται συνεργασία μεταξύ παιδιάτρων, διαιτολόγων και ειδικών σε θέματα παχυσαρκίας. Φάρμακα ή χειρουργικές επεμβάσεις δεν ενδείκνυνται στην αντιμετώπιση της. Παράλληλα, μεγαλύτερη προσοχή πρέπει να δοθεί από το κράτος και τους επιστημονικούς φορείς στον τομέα της πρόληψης, η οποία είναι σκόπιμο να αρχίζει από τα πρώτα στάδια της ζωής.
