Τι είναι δυσκοιλιότητα;
Όταν υπάρχει δυσκολία στην κένωση του εντέρου (αφόδευση), τότε μιλάμε για δυσκοιλιότητα. Τα κόπρανα μπορεί να είναι τόσο σκληρά ώστε να απαιτείται έντονη προσπάθεια και σφίξιμο για να επιτευχθεί η κένωση. Μπορεί επίσης να υπάρχει το αίσθημα της ατελούς κένωσης – η επιθυμία να πάει κάποιος ξανά στην τουαλέτα - μετά το τέλος της κένωσης.
Η δυσκοιλιότητα είναι σύμπτωμα και όχι συγκεκριμένη αρρώστια συνεπώς η αντιμετώπιση της είναι αρκετά εφικτή. Μπορεί να είναι χρόνια, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και αιφνίδια (πχ με την αλλαγή περιβάλλοντος στις διακοπές).
Διαβάστε επίσης: Έχω δυσκοιλιότητα, πώς να την αντιμετωπίσω διατροφικά; [Δωρεάν EBOOK]
Πόσο συχνά πρέπει να πηγαίνουμε στην τουαλέτα;
Η κοινή πεποίθηση ότι πρέπει να πηγαίνουμε καθημερινά στην τουαλέτα για να λειτουργεί καλά το έντερό μας δεν έχει επιστημονική τεκμηρίωση. Κάποιος μπορεί να ενεργείται τρεις φορές την ημέρα, άλλος τρεις φορές την εβδομάδα. Και οι δύο βρίσκονται στο «φυσιολογικό όριο».
Μιλάμε για δυσκοιλιότητα όταν ενεργούμαστε πολύ σπανιότερα από ότι συνήθως. Επιπλέον, ανεξάρτητα από τη συχνότητα των κενώσεων, δυσκοίλιος είναι και αυτός που «σφίγγεται» πολύ για να ενεργηθεί, αλλά και αυτός που αισθάνεται ότι το έντερό του δεν άδειασε μετά την κένωση.
Τι προκαλεί τη δυσκοιλιότητα;
Καθώς οι τροφές που τρώμε περνούν μέσα από το πεπτικό μας σύστημα, ο οργανισμός απορροφά τα θρεπτικά συστατικά και το νερό. Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι ο σχηματισμός των κοπράνων, τα οποία προωθούνται στο έντερο μεσω συσπάσεων του τοιχώματός του που ονομάζονται περισταλτικές κινήσεις. Στη δυσκοιλιότητα ο περισταλτισμός είναι μειωμένος και όσο τα κόπρανα παραμένουν στο έντερο τόσο αφυδατώνονται, γίνονται σκληρά και το πρόβλημα επιδεινώνεται.
Αιτίες δυσκοιλιότητας
Τις περισσότερες φορές δεν γνωρίζουμε την ακριβή αιτιολογία της δυσκοιλιότητας και μιλάμε για ιδιοπαθή δυσκοιλιότητα που είναι χρόνια κατάσταση και έχει κληρονομική βάση. Παράγοντες που επιδεινώνουν την ιδιοπαθή δυσκοιλιότητα είναι το πτωχό σε ίνες διαιτολόγιο, η λήψη μειωμένων ποσοτήτων υγρών, η απουσία φυσικής δραστηριότητας – άσκησης, το άγχος, αλλά και η οικειοθελής αναστολή (για λόγους υγιεινής, κοινωνικούς, ψυχολογικούς) της κένωσης.
Πέραν της ιδιοπαθούς δυσκοιλιότητας, πολύ σπανιότερα αίτια δυσκοιλιότητας είναι νοσήματα όπως σακχαρώδης διαβήτης, υποθυρεοειδισμός, κατάθλιψη, καρκίνος του παχέος εντέρου αλλά και διάφορα φάρμακα, όπως αντιόξινα, συμπληρώματα σιδήρου και ασβεστίου και μερικά καρδιολογικά φάρμακα.
Πόσο συχνό πρόβλημα είναι η δυσκοιλιότητα;
Δεν είναι ακριβώς γνωστό. Απασχολεί συχνά ή παροδικά το 20-30% του πληθυσμού, παγκοσμίως. Οι γυναίκες, σε σχέση με τους άντρες αντιμετωπίζουν συχνότερα δυσκοιλιότητα και σε άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών το ποσοστό των πασχόντων ξεπερνά το 30%.
Το Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας και Διατροφής διεξήγαγε μια επιδημιολογική έρευνα με τη μέθοδο της προσωπικής συνέντευξης σε αστικό πληθυσμό για να μελετήσει το μέγεθος του προβλήματος. Ο καθορισμός του δείγματος έγινε με χρήση καθιερωμένης μεθοδολογίας για τυχαία δειγματοληψία.
Η δειγματοληψία βασίστηκε στα στοιχεία της απογραφής και στη χαρτογράφηση των νοικοκυριών της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Επιλέχθηκαν συγκεκριμένα δειγματοληπτικά τετράγωνα σε κάθε στρώμα, εξασφαλίζοντας έτσι τη μέγιστη διασπορά του δείγματος.
Οι συνεντεύξεις του τυχαίου αντιπροσωπευτικού δείγματος διεξήχθησαν μεταξύ ατόμων με το ακόλουθο προφίλ: Άνδρες και γυναίκες ηλικίας 15 – 64 ετών, όλων των κοινωνικοοικονομικών τάξεων, κάτοικοι Αθηνών, Θεσσαλονίκης και 11 μεγάλων αστικών κέντρων (Πάτρα, Καβάλα, Λάρισα, Ηράκλειο, Ιωάννινα, Άργος, Αλεξανδρούπολη, Καρδίτσα, Κατερίνη, Χαλκίδα, Ρέθυμνο).
Συνολικά διεξήχθησαν 1008 προσωπικές συνεντεύξεις σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του γενικού πληθυσμού, που αντιπροσωπεύει περίπου 5.741.361 κατοίκους Μητροπολιτικών και Αστικών περιοχών. Από τις παραπάνω συνεντεύξεις προέκυψαν 133 πάσχοντες από δυσκοιλιότητα που έχουν αντιμετωπίσει το πρόβλημα τους τελευταίους 6 μήνες.
Οι πάσχοντες από δυσκοιλιότητα αντιπροσωπεύουν περίπου 757.860 κατοίκους της Ελλάδας με το παραπάνω προφίλ. Επιπλέον, διεξήχθησαν 104 προσωπικές συνεντεύξεις σε πάσχοντες από δυσκοιλιότητα που έχουν αντιμετωπίσει το πρόβλημα τους τελευταίους 6 μήνες.
Τι έδειξε η έρευνα για το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας
Συνεπώς, η έρευνα συγκέντρωσε 237 πάσχοντες από δυσκοιλιότητα με τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
- Γυναίκες: 70%
- Το 50% των ασθενών ζει στην Αθήνα και οι υπόλοιποι στα άλλα αστικά κέντρα.
- Οι μισοί πάσχοντες έχουν μόρφωση μέσης εκπαίδευσης, ενώ περίπου το ένα τέταρτο έχει μόρφωση ανώτατης εκπαίδευσης.
- Η συχνότητα της δυσκοιλιότητας είναι κατά μέσον όρο 1,2 φορές την εβδομάδα και διαρκεί 4 ημέρες περίπου.
- Τα συχνότερα συμπτώματα που ανέφεραν οι ασθενείς κατά την συνέντευξη ήταν: η καταβολή μεγάλης προσπάθειας κατά την αφόδευση (70%), το φούσκωμα (69%), ο πόνος κατά την αφόδευση (65%), τα σκληρά κόπρανα (59%) και ο πόνος στην κοιλιά (52%)
Τι προκαλεί η δυσκοιλιότητα;
Αυτό το καλόηθες πρόβλημα επιδεινώνει σημαντικά την ποιότητα ζωής. Εκτός από το φούσκωμα, τον πόνο και το αίσθημα πληρότητας στην κοιλία, μπορεί να προκαλέσει νευρικότητα, ευερεθιστότητα, ακόμα και συμπτώματα κατάθλιψης. Περιορίζει τις κοινωνικές δραστηριότητες του ασθενούς και στις ΗΠΑ ευθύνεται για 2,5 εκατομμύρια επισκέψεις σε γιατρούς και για δαπάνη περισσοτέρων από $800 εκατομμυρίων το χρόνο για καθαρτικά.
Οι ασθενείς που συμπεριλήφθηκαν στη μελέτη του Ιδρύματος, πέραν της δυσκοιλιότητάς τους παρουσίαζαν τους τελευταίους 6 μήνες και διάφορα άλλα συμπτώματα, όπως πονοκέφαλο, φούσκωμα, καούρες, ημικρανίες, πόνο περιόδου, πόνους γενικά κλπ. Ένα σημαντικό ποσοστό των ερωτηθέντων θεωρεί τη δυσκοιλιότητα σημαντικότερο πρόβλημα από άλλα κοινά προβλήματα υγείας, όπως την ημικρανία (45%), το κοινό κρυολόγημα (51%), τη διάρροια (29%), την ακμή (38%) και τις καούρες (38%).
Ως συμπτώματα που σχετίζονται με τη δυσκοιλιότητα και επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των ερωτηθέντων αναφέρθηκαν μεταξύ των άλλων το αίσθημα βάρους (73%), το ότι αισθάνονται άβολα (40%), η νευρικότητα (39%), η στεναχώρια (38%), ο πονοκέφαλος (32%), το αίσθημα κούρασης (31%) και η ευερεθιστότητα (28%). Επιπλέον, οι ερωτηθέντες θεώρησαν εξαιρετικά δυσάρεστο το ότι αισθάνονται χοντροί, άβολα, φουσκωμένοι, γεμάτοι «τοξίνες», ευέξαπτοι και άσχημοι/μη ελκυστικοί.
Πότε πρέπει να συμβουλευτώ άμεσα το γιατρό;
Όταν η δυσκοιλιότητα ξεκινήσει αιφνίδια ή χειροτερεύσει χωρίς να υπάρχει προφανής αιτία (πχ αλλαγή στη διατροφή, στρεσογόνο συμβάν, ταξίδι κλπ). Όταν παρατηρείται αίμα στα κόπρανα ή στο χαρτί της τουαλέτας και όταν προκαλεί έντονο πόνο στην κοιλία. Όταν δεν υπάρχουν κενώσεις για μεγάλο διάστημα (συνήθως μεγαλύτερο της εβδομάδας), παρότι βελτιώθηκε η διατροφή και η πρόσληψη υγρών.
Στο δείγμα της έρευνας του Ιδρύματος, μόνο το 47% των ερωτηθέντων συμβουλεύτηκε γιατρό (παθολόγο στην πλειοψηφία) για το πρόβλημά του. Στις λόγους για τους οποίους οι πάσχοντες δεν ζητούν ιατρική συμβουλή περιλαμβάνονται η άγνοια, η αμφισβήτηση ότι η δυσκοιλιότητα είναι νόσημα αλλά και ο φόβος και η ντροπή.
Το 77% όμως των ερωτηθέντων ζήτησε συμβουλή για το πρόβλημα είτε από άτομα του οικογενειακού του περιβάλλοντος, είτε από φίλους, είτε από το φαρμακοποιό του, είτε από κάποιο διατροφολόγο. Είναι εντυπωσιακό ότι μόνο στο 1% αυτών των περιπτώσεων συστήθηκε να ζητηθεί ιατρική συμβουλή!
Πως αντιμετωπίζεται η δυσκοιλιότητα;
Στις περιπτώσεις όπου υπάρχει συγκεκριμένη αιτία, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται η αιτία της δυσκοιλιότητας για να απαλλαγεί ο ασθενής από τα συμπτώματα. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η χρόνια δυσκοιλιότητα αντιμετωπίζεται με φυσικούς τρόπους (αλλαγή διατροφής και τρόπου ζωής) και με βοηθήματα (φυτικής προέλευσης ή φαρμακευτικά σκευάσματα).
Με το σημερινό τρόπο ζωής, σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ζωής που περιλαμβάνουν τη διάθεση ικανοποιητικού χρόνου για την «τουαλέτα» όποτε και όταν το ζητά ο οργανισμός, άσκηση και κανονικά γεύματα ακούγονται ανέφικτες.
Διατροφή και δυσκοιλιότητα
Παραδοσιακά συνιστάται αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών (φρούτα όσπρια λαχανικά ή συμπληρώματα διατροφής) και υγρών. Όμως, αρκετές φορές οι φυτικές ίνες δεν είναι εύγευστες, η αποτελεσματικότητά τους δεν είναι προβλέψιμη και καθυστερεί ενώ σε πολλούς προκαλούν αίσθημα φουσκώματος.
Φαρμακευτική αγωγή και δυσκοιλιότητα
Όταν τα πιο πάνω αποτύχουν, οι ασθενείς καταφεύγουν σε ήπια υπακτικά που δρουν κατακρατώντας νερό στα κόπρανα ή σε καθαρτικά που αυξάνουν την κινητικότητα του εντέρου. Δυστυχώς τα περισσότερα ήπια υπακτικά δεν είναι εύγευστα και προκαλούν φούσκωμα , ενώ τα καθαρτικά μερικές φορές προκαλούν έντονο κοιλιακό πόνο.
Όταν οι ασθενείς του δείγματος της έρευνας του Ιδρύματος απευθύνθηκαν σε γιατρό, αυτός τους συνέστησε να αυξήσουν την πρόσληψη φυτικών ινών και να λάβουν κάποιο υπακτικό (76%), να αλλάξουν τις διατροφικές συνήθειες (67%), να λάβουν κάποιο παραδοσιακά χρησιμοποιούμενο προϊόν (38%), να αυξήσουν τη φυσική τους δραστηριότητα (23%) ή να μην κάνουν τίποτα (2%).
Αναφορικά με τη λήψη υπακτικού στην πλειοψηφία των ερωτηθέντων συστήθηκε η περιστασιακή λήψη και μόνο στο 13% η προληπτική λήψη. Ανάλογες με τις παραπάνω ήταν και οι μη ιατρικές συμβουλές. Το 46% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι υπόλοιποι ότι δεν τα χρησιμοποιούν. Στους συχνότερους λόγους που εμποδίζουν την χρήση υπακτικών περιλαμβάνονται ο φόβος εθισμού (61%), ο φόβος για βλάβη στο έντερο (55%) και οι πιθανές παρενέργειες (30%).
