Τι είναι οι συμφύσεις εντέρου;
Οι συμφύσεις του εντέρου είναι στρώματα/ταινίες από ουλώδη ιστό που αναπτύσσονται εντός της κοιλιακής χώρας και συνδέουν μεταξύ τους είτε διάφορα όργανα είτε τα όργανα με το κοιλιακό τοίχωμα (περιτόναιο). Υπό φυσιολογικές συνθήκες οι επιφάνειες του κοιλιακού τοιχώματος και των οργάνων είναι λείες και δεν έρχονται σε επαφή μεταξύ τους. Ωστόσο, στην περίπτωση της ύπαρξης συμφύσεων οι επιφάνειες αυτές μπορεί να προσκολληθούν μεταξύ τους. Επιπλέον οι συμφύσεις στο έντερο μπορεί να προκαλέσουν συστροφή, τράβηγμα ή συμπίεση των ενδοκοιλιακών οργάνων οδηγώντας εντέλει σε εντερική απόφραξη.
Ποια είναι τα αίτια των συμφύσεων του εντέρου και πόσο συχνή είναι η εμφάνισή τους;
Η συνηθέστερη αιτία των συμφύσεων του εντέρου είναι η χειρουργική επέμβαση (λαπαροσκοπική ή ανοιχτού τύπου) στην περιοχή της κοιλιάς, καθώς 9 στους 10 ανθρώπους που υπόκεινται σε τέτοιου είδους επεμβάσεις αναπτύσσουν συμφύσεις, αν και είναι λιγότερο συχνές στην περίπτωση των λαπαροσκοπικών επεμβάσεων. Ωστόσο, ο κίνδυνος ανάπτυξής τους αυξάνεται μετά τις χειρουργικές επεμβάσεις στην κάτω κοιλία και τη λεκάνη (πύελος), συμπεριλαμβανομένου των επεμβάσεων στο παχύ έντερο και το ορθό και των γυναικολογικών εγχειρήσεων. Η πλειοψηφία των ανθρώπων με συμφύσεις του εντέρου δεν εμφανίζει συμπτώματα ή επιπλοκές. Εντούτοις, οι συμφύσεις μπορούν με το πέρασμα του χρόνου να μεγαλώσουν και να γίνουν πιο συμπαγείς δημιουργώντας προβλήματα ακόμη και αν έχουν περάσει χρόνια από το χειρουργείο.
Οι προκαλούμενες από χειρουργική επέμβαση αιτίες των συμφύσεων περιλαμβάνουν:
- τομές ιστών, ιδιαίτερα αυτών που αφορούν εσωτερικά όργανα
- επέμβαση σε κάποιο εσωτερικό όργανο
- αφύγρανση και υπερθέρμανση των εσωτερικών οργάνων και ιστών
- επαφή των ιστών με εργαλεία ή ξένα σώματα (πχ. ράμματα, σκόνη γαντιών, γάζες)
- παραμονή αίματος ή θρόμβων έπειτα από κάποια αιμορραγία
Λιγότερο κοινή αιτία των συμφύσεων είναι η ύπαρξη φλεγμονής που δεν οφείλεται σε χειρουργική επέμβαση ή οι λοιμώξεις, όπως στις παρακάτω περιπτώσεις:
- σκωληκοειδίτιδα – ειδικότερα η ρήξη αυτής (περιτονίτιδα)
- γυναικολογικές λοιμώξεις, ενδομητρίωση, φλεγμονώδη νόσο της πυέλου
- κοιλιακές λοιμώξεις
- νόσος του Crohn,
- εκκολπωμάτωση,
Επίσης η χρήση ακτινοβολίας στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου και η μακροχρόνια περιτοναϊκή κάθαρση για τη θεραπεία της νεφρικής ανεπάρκειας μπορεί να οδηγήσουν στην πρόκληση συμφύσεων στο έντερο. Σε κάθε περίπτωση, η ανάπτυξη συμφύσεων χωρίς προφανή αίτια είναι σπάνια.
Ποια είναι τα συμπτώματα τους;
Όπως προαναφέρθηκε, οι συμφύσεις του εντέρου δεν προκαλούν συνήθως συμπτώματα. Ωστόσο, στην περίπτωση της πρόκλησης συμπτωμάτων, το πιο κοινό είναι ο χρόνιος κοιλιακός πόνος. Ορισμένα συμπτώματα που φαίνεται ότι σχετίζονται την ύπαρξη συμφύσεων στο έντερο είναι:
- κοιλιακός πόνος
- πρήξιμο στην κοιλιά
- δυσκοιλιότητα ή διάρροια (σε περίπτωση βακτηριακής υπερανάπτυξης)
- ναυτία με ή χωρίς πρόωρο κορεσμό
- έμετος
- αδυναμία της αποβολής αερίων – απουσία ή μείωση των εντερικών κινήσεων
- σημάδια αφυδάτωσης, όπως ξηρό δέρμα, ξηροστομία, πολύ αυξημένη δίψα, συχνή ούρηση, ταχυκαρδία και χαμηλή αρτηριακή πίεση
- απόφραξη του εντέρου (παροδική, μερική ή ολική) που προκαλεί τα προαναφερθέντα συμπτώματα
Προκαλούν οι συμφύσεις του εντέρου ειλεό;
Ο ειλεός ή απόφραξη του εντέρου (κυρίως λεπτού) είναι η κατάσταση κατά την οποία η προώθηση του εντερικού περιεχομένου μειώνεται ή διακόπτεται πλήρως. Αυτό μπορεί να συμβεί σε σπάνιες περιπτώσεις, όταν ένα τμήμα του εντέρου στραφεί σφιχτά γύρω από μια ζώνη συγκολλήσεων/συμφύσεων. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διακόπτεται η κανονική παροχή αίματος στο περιστρεφόμενο έντερο, προκαλώντας αυτό που ονομάζεται "στραγγαλισμό", με άμεση συνέπεια τη νέκρωση αυτού το τμήματος του εντέρου. Όταν συμβεί αυτό το περιστατικό, κρίνεται απαραίτητη η αναζήτηση άμεσης ιατρικής βοήθειας (με πιθανή αντιμετώπιση του ειλεού με χειρουργική επέμβαση) .
Προλαμβάνονται οι συμφύσεις;
Κατά τις χειρουργικές επεμβάσεις στην κοιλιακή χώρα, οι χειρουργοί λαμβάνουν μέτρα για να μειώσουν την πιθανότητα οι ασθενείς να αναπτύξουν συμφύσεις στο έντερο και σχετικές επιπλοκές μετά μια τέτοια επέμβαση. Για παράδειγμα, οι χειρουργοί:
- μπορεί να συστήσουν την πραγματοποίηση λαπαροσκοπικής επέμβασης, αν είναι εφικτό, αντί για ανοικτής.
- χειρίζονται τους ιστούς με ήπιο τρόπο για να αποφύγουν πιθανές «ζημιές».
- λαμβάνουν μέτρα έτσι ώστε να μην υπάρξει επαφή ξένων υλικών με την ενδο-κοιλιακή χώρα (π.χ. χρήση απουδράριστων γαντιών, εργαλείων χωρίς χνούδι, κτλ).
- καλύπτουν τους κατεστραμμένους ιστούς μέσα στην κοιλιακή χώρα με ειδικό φιλμ στο τέλος της χειρουργικής επέμβασης. Αυτό το φράγμα διατηρεί τους ιστούς διαχωρισμένους κατά την αποθεραπεία τους, ενώ στη συνέχεια το φιλμ απορροφάται από το σώμα.
- στοχεύουν στη μείωση της διάρκειας της χειρουργικής επέμβασης και στην αποφυγή αφύγρανσης και υπερθέρμανσης των ιστών.
Πώς αντιμετωπίζονται οι συμφύσεις του εντέρου;
Η πλειοψηφία των ατόμων που έχουν συμφύσεις στο έντερο δεν χρειάζονται κάποια θεραπεία. Ωστόσο, αν εκδηλώσετε κάποιο από τα παρακάτω συμπτώματα θα πρέπει να ακολουθήσετε την αντίστοιχη αναφερόμενη θεραπεία (αφού βέβαια συμβουλευτείτε το γιατρό σας):
- Σε περίπτωση που πονάτε, συνήθως οι γιατροί συστήνουν τη λήψη ενός απλού αναλγητικού (π.χ. με παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη). Αν ο πόνος δεν υποχωρήσει, θα πρέπει να αναζητήσετε κάποια άλλη θεραπεία μαζί με το γιατρό σας.
- Σε περίπτωση που ο γιατρός σας υποπτεύεται κάποια απόφραξη, μπορεί να χρειαστεί η εισαγωγή σας σε νοσοκομείο για παρακολούθηση. Συνήθως συστήνεται «ξεκούραση» του εντέρου, δηλαδή απαγορεύεται η κατανάλωση τροφών ή υγρών για 24-48 ώρες και οι ανάγκες σε υγρά και ηλεκτρολύτες καλύπτονται με ενδοφλέβια χορήγηση. Επίσης, μπορεί να τοποθετηθεί ρινογαστρικός καθετήρας (σωληνάκι στη μύτη που θα φτάνει μέχρι το στομάχι σας) για την ανακούφιση τόσο των συμπτωμάτων του πόνου και της ναυτίας όσο και του γαστρεντερικού σωλήνα σας από την ύπαρξη υγρών και αερίων πάνω από το σημείο της απόφραξης. Με αυτό τον τρόπο θα προληφθεί και πιθανό επιπλέον πρήξιμο στην κοιλιά.
- Σε περίπτωση μερικής απόφραξης του εντέρου, ο γιατρός σας μπορεί να σάς συστήσει μια δίαιτα υδρική ή δίαιτα χαμηλού υπολείμματος που περιλαμβάνει μαλακά τρόφιμα ή τρόφιμα χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, καθώς αφήνουν ελάχιστο ή καθόλου υπολειμματικό υλικό και μπορούν να περάσουν ευκολότερα μέσω του εντερικού σωλήνα σας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτού του τύπου η δίαιτα μπορεί να ανακουφίσει το συγκεκριμένο σύμπτωμα, ωστόσο, θα πρέπει υπάρχει στενή παρακολούθηση από το γιατρό σας προκειμένου να ελεγχθεί η αποτελεσματικότητα της συγκεκριμένης θεραπείας. Σημαντικό είναι επίσης να εξασφαλίσετε ότι θα έχετε πολύ καλή πρόσληψη υγρών.
- Σε περίπτωση πλήρους απόφραξης ή ειλεού ή πόνου, που δεν ανταποκρίνεται σε μη επεμβατική θεραπεία, συστήνεται νέα χειρουργική επέμβαση (συνηθέστερα λαπαροσκοπικής μορφής και σπανιότερα ανοικτής). Δυστυχώς, η νέα χειρουργική επέμβαση μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση νέων συμφύσεων – παρά τα μέτρα που θα λάβουν οι γιατροί – με αποτέλεσμα το πιθανώς αμφίβολο αποτέλεσμα (βελτίωση, διατήρηση ή χειροτέρευση των συμπτωμάτων). Σε ορισμένους ασθενείς απαιτούνται πολλαπλά χειρουργεία μέχρι την επίτευξη μακροχρόνιων αποτελεσμάτων.
Ποιο διατροφικό πλάνο πρέπει να ακολουθείται;
Όπως αναφέρθηκε στους τρόπους αντιμετώπισης των συμφύσεων, συνήθως μπορεί να προταθούν 2 διατροφικά σχήματα: 1) Η δίαιτα χαμηλή σε υπόλειμμα ή 2) η υδρική δίαιτα.
Αναφορικά με τη δίαιτα χαμηλού υπολείμματος:
Στόχος της είναι η μείωση των άπεπτων συστατικών της τροφής (π.χ. φυτικές ίνες), αλλά και η μείωση συστατικών που μπορεί να αυξήσουν τον όγκο των κοπράνων (π.χ. γάλα, λίπη, ανθεκτικό ή άπεπτο άμυλο). Είναι μια δίαιτα χαμηλή σε φυτικές ίνες, στην οποία η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων δεν ξεπερνά τα 2 ισοδύναμα ανά ημέρα (1 ισοδύναμο = 1 φλιτζ. γάλα ή 1 κεσεδάκι γιαούρτι). Τα φρούτα και τα λαχανικά χορηγούνται μόνο σε μορφή σουρωμένων χυμών. Επιπλέον, δεν επιτρέπονται μη επεξεργασμένα δημητριακά και προϊόντα αυτών, ψωμί ολικής άλεσης. Τέλος, δεν επιτρέπεται η χρήση κρεάτων που είναι πλούσια σε συνδετικό ιστό (π.χ. μοσχαρίσιο ποντίκι) και τα ασίτευτα κρέατα.
Αναφορικά με την υδρική δίαιτα υπάρχουν 2 τύποι, η διαυγής και η μη διαυγής:
Διαυγής υδρική
Έχει σχεδιασθεί για να παρέχει υγρά, χωρίς να απαιτούνται σημαντικές διεργασίες πέψης, για να καλύπτει το αίσθημα της δίψας και να παρέχει ελάχιστη τροφή από το στόμα, προάγοντας τη μετάβαση στο κανονικό φαγητό στα επόμενα στάδια. Αποτελείται από διαυγή υγρά και τρόφιμα: αφεψήματα (τσάι, χαμομήλι), ζωμούς, αναψυκτικά, σουρωμένους χυμούς φρούτων (χωρίς ίνες), ζελέ. Δεν περιλαμβάνει γάλα ή υγρά που περιέχουν γάλα.
Μη διαυγής υδρική
Περιλαμβάνει τρόφιμα που είναι ρευστά ή ημίρευστα σε θερμοκρασία δωματίου ή σώματος (παγωτό, ζελέ). Εξαιτίας του ότι περιλαμβάνει γάλα και τρόφιμα που περιέχουν γάλα, μπορεί να χρειάζεται τροποποιήσεις σε περιπτώσεις έστω και μικρής δυσανεξίας στη λακτόζη. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να χρησιμοποιηθεί γάλα ελεύθερο λακτόζης.
Σε κάθε περίπτωση, για να ακολουθήσετε οποιοδήποτε από τα παραπάνω διαιτητικά σχήματα, θα πρέπει να γίνει κατόπιν εντολής από το θεράποντα γιατρό σας και να λάβετε καθοδήγηση από ένα πιστοποιημένο διαιτολόγο.
Τι γίνεται με τις συμφύσεις μετά από την καισαρική;
Καθώς η καισαρική αποτελεί μια χειρουργική επέμβαση στην περιοχή της λεκάνης και σε πολύ κοντινή απόσταση από το έντερο, η εμφάνιση συμφύσεων είναι ένα σύνηθες φαινόμενο. Η αντιμετώπισή τους κρίνεται απαραίτητη καθώς επηρεάζει τη γονιμότητα της γυναίκας, ενώ εμπλέκονται και στη παθογένεση του χρόνιου πυελικού άλγους. Μάλιστα σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2017 φάνηκε ότι σε γυναίκες που είχαν γεννήσει με καισαρική οι συμφύσεις ήταν παρούσες στο 37% των περιπτώσεων, ενώ αυξάνονταν σε αριθμό όσο αυξανόταν και ο αριθμός των καισαρικών.
Συμπερασματικά
Οι συμφύσεις αποτελούν ένα αντιμετωπίσιμο πρόβλημα, που ωστόσο μπορεί να είναι επαναλαμβανόμενο, καθώς η χειρουργική επέμβαση είναι τόσο η αιτία όσο και η θεραπεία. Γι’ αυτό το λόγο απαιτείται να υπάρχει ανοιχτή επικοινωνία και εμπιστοσύνη μεταξύ ασθενούς και γιατρού, έτσι ώστε κάθε φορά να επιλέγεται η καλύτερη δυνατή θεραπεία για κάθε περίπτωση.
