Οι νόσοι του περιοδοντίου έχουν ιστορία τόσο μακρόχρονη όσο και ο άνθρωπος. Έχουν βρεθεί ανθρωπολογικά ευρήματα της προϊστορικής Κύπρου στην περιοχή της Χοιροκιτίας (5.800-6.000 π.χ.), τα οποία εμφάνιζαν περιοδοντική νόσο. Τα τελευταία 25 χρόνια η Περιοδοντολογία έχει κάνει μεγάλη πρόοδο σε ακαδημαϊκό και σε κλινικό επίπεδο.
Τι είναι το περιδόντιο;
Το περιοδόντιο αποτελείται από:
- τα ούλα, φυσιολογικά έχουν ρόδινο χρώμα και η επιφάνειά τους χαρακτηρίζεται από εικόνα φλούδας πορτοκαλιού.
- την οστεϊνη, η σκληρή εξωτερική ουσία της ρίζας
- το οστούν του φατνίου, είναι το μέρος το οστούν της γνάθου μέσα στο οποίο βρίσκονται οι ρίζες των δοντιών
- το περιρρίζιο, που είναι ο χαλαρός ιστός που βρίσκεται μεταξύ της ρίζας του δοντιού και του οστού. Η σημαντικότερη λειτουργία του είναι ότι συγκρατεί το δόντι μέσα στο φατνίο και το προστατεύει από υπέρμετρες δυνάμεις που αναπτύσσονται στο στόμα.
Οι νόσοι του περιοδοντίου
Οι νόσοι των περιοδοντικών ιστών διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες : τις νόσους των ούλων και τις νόσους του περιοδοντίου.
Ο κύριος αιτιολογικός παράγοντας της πρώτης κατηγορίας είναι η οδοντική μικροβιακή πλάκα που εάν δεν αφαιρεθεί μας οδηγεί στην ουλίτιδα, η οποία είναι αντιστρεπτή εάν εφαρμοστεί αποτελεσματική στοματική υγιεινή. Το ισχυρότερο κλινικό εύρημα αυτής είναι ηαιμορραγία των ούλων τόσο κατά τη διάρκεια της στοματικής υγιεινής όσο και κατά την εξέταση του οδοντιάτρου, ακόμα και αυτόματα. Επίσης παρατηρείται αλλαγή στο χρώματων ούλων, στην επιφάνειά τους και σημεία διόγκωσης (τοπικό οίδημα). Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται και νόσοι που δεν έχουν ως κύριο αιτιολογικό παράγοντα την μικροβιακή οδοντική πλάκα, αλλά μικρόβια που δεν αποτελούν μέρος της συνηθισμένης οδοντικής πλάκας, κληρονομικές ασθένειες, νόσοι που οφείλονται σε γενικά νοσήματα,αλλεργίες και νόσοι τραυματικής αιτιολογίας.
Οι νόσοι του περιοδοντίου είναι τοπικές φλεγμονώδες διεργασίες που εκτείνονται στους στηρικτικούς ιστούς και είναι εξέλιξη της ουλίτιδας. Αυτή η εξέλιξη μπορεί να οδηγήσει σε εκτεταμένη καταστροφή του περιρριζίου και του φατνιακού οστού και απώλεια δοντιών. Αυτό σημαίνει ότι αναπτύσσονται παθογόνα μικρόβια, αύξηση του βάθους της ουλοδοντικής σχισμής (ο χώρος ανάμεσα στο δόντι και στο ούλο, που σε φυσιολογικά όρια κυμαίνεται μεταξύ δύο με τρία χιλιοστά) που ονομάζεται περιοδοντικός θύλακος και σταδιακά καταστρέφεται το φατνιακό οστού. Η εξέλιξη και η πρόοδος της νόσου δεν είναι συνεχής, χαρακτηρίζεται από περιόδους έξαρσης και ύφεσης, διαφορετικής έντασης και διάρκειας για κάθε σημείο του στόματος και έκτασης. Τα κύρια παθογόνα μικρόβια που εμπλέκονται είναι τα περισσότερα αναερόβια gram αρνητικά ραβδόμορφα καισπειροχέτες. Η περιοδοντίτιδα προσβάλλει το 10-15% περίπου του δυτικού πληθυσμού με μεγαλύτερο ποσοστό τη μέση ηλικία και τους ηλικιωμένους (χρόνια περιοδοντίτιδα, βραδείας εξέλιξης). Υπάρχουν και περιπτώσεις που προσβάλλονται άτομα σε μικρότερες ηλικίες, με πιο επιθετικές μορφές περιοδοντίτιδας που χαρακτηρίζονται από ταχύτερη περιοδοντική καταστροφή - χρόνια περιοδοντίτιδα ταχείας εξέλιξης). Επίσης υπάρχουν περιοδοντίτιδες που επηρεάζονται από γενικές νόσους, όπως αιματολογικές (πχ. λευχαιμίες κ.α), νοσήματα γενικής αιτιολογίας όπως Σύνδρομο Down κ.α.
Εκτός από την οδοντική πλάκα που είναι η κύρια αιτία της περιοδοντικής νόσου, υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην έναρξη και εξέλιξης αυτής, όπως ηάμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα μικρόβια και η άμυνα του οργανισμού βρίσκονται σε ένα συνεχή ανταγωνισμό για το ποιός θα επικρατήσει.. Όλα τα άτομα δεν έχουν την ίδια ευαισθησία και αντίδραση στα παθογόνα αίτια που προκαλούν τη νόσο και αντίστοιχα δεν παρουσιάζουν την ίδια βαρύτητα στη φλεγμονώδη αντίδραση.
Από τους πιο σημαντικούς, επιβαρυντικούς και τροποποιητικούς παράγοντες στην πρόοδο της νόσου είναι το κάπνισμα και οι επιδράσεις του. Σε εργασίες όπου συγκρίνονται οι καπνιστές και οι μη καπνιστές, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στους καπνιστές έχουμε εκτενέστερη και σοβαρότερη καταστροφή στους εμπλεκόμενους ιστούς. Επίσης τα αποτελέσματα της θεραπείας στους παραπάνω αργούν περισσότερο από ότι σε μη καπνίζοντες.
Διάγνωση της περιοδοντικής νόσου
Η διάγνωση της περιοδοντικής νόσου γίνεται κατά τη διάρκεια εξέτασης από τον οδοντίατρο με βοήθεια από ειδικά εργαλεία και ακτινογραφίες. Η περιοδοντίτιδα είναι δύσκολο να διαγνωστεί εγκαίρως από τον ίδιο τον ασθενή. Τα μόνα συμπτώματα που μπορούν να ανησυχήσουν είναι η αιμορραγία των ούλων και η κινητικότητα των δοντιών.
Περιοδοντική θεραπεία
Σκοπός της περιοδοντικής θεραπείας είναι η διατήρηση των φυσικών δοντιών για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε συνθήκες βιολογικά, λειτουργικά και αισθητικά αποδεκτές. Αρχίζει πάντοτε με ενημέρωση του ασθενούς για το περιοδοντικό πρόβλημα που εμφανίζει, την ενεργοποίησή του για τη σημαντικότητα συμμετοχής του στη θεραπεία και την εκπαίδευσή του στην εφαρμογή αποτελεσματικής στοματικής υγιεινής.
Η περιοδοντική θεραπεία διαχωρίζεται σε δύο φάσεις:
Τη φάση ενεργού θεραπείας και τη φάση διατήρησης του αποτελέσματος. Στη φάση της ενεργού θεραπείας περιλαμβάνεται:
- η φάση ελέγχου φλεγμονής ή συντηρητική θεραπεία, που σκοπό έχει την αφαίρεση της υπερ-ουλικής και υπο-ουλικής πλάκας και τρυγίας (πέτρα), την αντιμετώπιση της φλεγμονής των περιοδοντικών ιστών.
- η φάση αντιμετώπισης και αποκατάστασης των βλαβών ή χειρουργική θεραπεία. Με στόχο την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκλήθηκαν από την περιοδοντική νόσο, τόσο στους σκληρούς όσο και στους μαλακούς ιστούς.
Τα τελευταία χρόνια δίνεται μεγάλη σημασία στη χειρουργική αποκατάσταση των βλαβών. Υλικά που χρησιμοποιούνται είναι οστικά μοσχεύματα (κατευθυνόμενη οστική ανάπλαση), μεμβράνες (κατευθυνόμενη ιστική αναγέννηση) και διάφορες ουσίες που ενισχύουν την αναγεννητική ικανότητα του οστού.
Η φάση διατήρησης του θεραπευτικού αποτελέσματος ξεκινά από τη στιγμή που θα ολοκληρωθεί η πρώτη φάση και διαρκεί μέχρι τη στιγμή που ο ασθενής χρειαστεί ξανά (εάν χρειαστεί) περιοδοντική θεραπεία. Βασίζεται σε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα επανεξέτασης ανάλογα με τη βαρύτητα και τον τύπο της θεραπευμένης περιοδοντικής νόσου του επιπέδου συνεργασίας του ασθενούς και την ύπαρξη επιβαρυντικών παραγόντων.
Συνοψίζοντας λοιπόν τα παραπάνω ο ασθενής πρέπει να τηρεί καλή και αποτελεσματική στοματική υγιεινή για να προλάβει τέτοιες καταστάσεις, διαφορετικά θα «παντρευτεί τον περιοδοντολόγο ή τον οδοντίατρο».
Αναδημοσίευση από το περιοδικό Ευεξία & Διατροφή. Τεύχος 45 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ/ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2010, σελ.40
