Τι είναι το Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης;
Το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης (CFS) το συναντάμε και ως μυαλγική εγκεφαλίτιδα (ΜΕ) ή αλλιώς συστηματική νόσος κόπωσης και έλλειψης υπομονής (SEID) αποτελεί μία πολυσυστημική και σύνθετη ασθένεια η οποία χαρακτηρίζεσαι από τεράστια σωματική και ψυχική εξάντληση. Εκτός από κόπωση προκαλεί και μακροχρόνια αναπηρία σε εκπαιδευτικές, επαγγελματικές, κοινωνικές ή προσωπικές δραστηριότητες. Πρόκειται για μία «αόρατη» νόσο καθώς το άτομο δε νιώθει ξεκούραστο ακόμη και όταν αναπαύεται, κοιμάται ή ξεκουράζεται. Αντίθετα με την πάροδο του χρόνου τα συμπτώματα τείνουν να γίνονται όλο και πιο έντονα και αυτό έχει αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής του ασθενή.
Ποια είναι τα Συμπτώματα;
Τα συμπτώματα είναι κοινά και ποικίλλουν ανάλογα την περίπτωση.
- Παρατεταμένη κόπωση καθόλη την διάρκεια της ημέρας.
- Συνεχής κούραση μετά τον ύπνο ή την ανάπαυση.
- Αδιαθεσία μετά την άσκηση και μεγάλος χρόνος ανάκαμψης μετά από σωματική δραστηριότητα.
- Διαταραχές ύπνου.
- Προβλήματα γνωστικής λειτουργίας, δυσκολία συγκέντρωσης και κακή μνήμη.
- Ψυχολογικές μεταπτώσεις και κατάθλιψη.
- Μυικοί πόνοι και πόνοι στις αρθρώσεις.
- Κεφαλαγλία.
- Πονόλαιμος.
- Ευαισθησία στους λεμφαδένες.
- Ζάλη, ατονία, αστάθεια.
- Έντονη αίσθηση των χτύπων της καρδιάς.
- Αισθητηριακές διαταραχές, π.χ. υπερευαισθησία στο φως.
- Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων μπορεί να ποικίλει από μέρα σε μέρα ή ακόμα και μέσα σε μια μέρα.
Που οφείλεται το Σύνδρομο;
Έχει αποδειχθεί ότι το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης μπορεί να είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, όπως ιογενείς λοιμώξεις (ανθρώπινοι ερπητοϊοί: HHV-6, HHV-7, HHV-8), Borrelia burgdorferi, ιοί Enterovirus, Lentivirus, Parvovirus και Ρετροϊούς, μυκόπλασμα και πολλοί άλλοι. Υπάρχει συσχέτιση του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης και της λοίμωξης από τον ιό Epstein-Barr (EBV). Ασθενείς που πάσχουν από το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης φαίνεται πως το 37% αυτών είχαν κατά το παρελθόν λοίμωξη από EBV.
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο μελετάται ο ρόλος του εντερικού μικροβιώματος. Έχει φανεί πως πολλοί ασθενείς με CFS υποφέρουν από γαστρεντερικά συμπτώματα όπως δυσκοιλιότητα, διάρροια και εντερική δυσφορία και συχνά υπάρχει συν-νοσηρότητα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου (IBS) και φλεγμονωδών νοσημάτων του εντέρου (IBD), που κυμαίνεται από 38% έως και 92%.
Επιπρόσθετα, οι ορμόνες είναι στενά συνδεδεμένες με τη διάθεση και τα επίπεδα φυσικής ενέργειας, επομένως, οι ορμονικές διαταραχές μπορεί επίσης να πυροδοτήσουν το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης. Φυσικά, η ανάπτυξη και εμφάνιση του συνδρόμου ενδέχεται να είναι και κληρονομικής φύσεως.
Πώς γίνεται η Διάγνωση του Συνδρόμου;
Καθώς τα συμπτώματα του CFS είναι παρόμοια με τα συμπτώματα πολλών άλλων ασθενειών, πολλές φορές η διάγνωση είναι λανθασμένη ή καθυστερεί. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει διαθέσιμο διαγνωστικό τεστ ή κάποιος επικυρωμένος βιοδείκτης για τη διάγνωση του Συνδρόμου Χρόνιας Κόπωσης.
Ο αυξημένος χρόνος ανάνηψης και η αδιαθεσία μετά την άσκηση είναι το πιο ευδιάκριτο σύμπτωμα για τη διαφοροποίηση του CFS από άλλες ασθένειες με χρόνια κόπωση. Οι ασθενείς me CFS συχνά περιγράφουν αυτές τις γνωστικές και σωματικές παροξύνσεις ως «καταρρεύσεις». Η επιδείνωση μετά από φυσική δραστηριότητα ή ακόμα και φυσιολογικές καθημερινές δραστηριότητες βοηθά επίσης στον αποκλεισμό της κατάθλιψης ή άλλων ασθενειών, επειδή στις περισσότερες άλλες ασθένειες η σωματική δραστηριότητα οδηγεί συνήθως σε βελτίωση της κόπωσης. Η έναρξη της νόσου με λοίμωξη είναι μια άλλη σημαντική ένδειξη για τη διάγνωση.
Αντιμετώπιση του Συνδρόμου Χρόνιας Κόπωσης
Οι θεραπείες του CFS στοχεύουν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και προσαρμόζονται ανάλογα τα συμπτώματα. Η έγκαιρη διάγνωση, η χορήγηση κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής και η αλλαγή του τρόπου ζωής μπορούν να συμβάλλουν στην βελτίωση των συμπτωμάτων του συνδρόμου. Στην αλλαγή του τρόπου ζωής συμπεριλαμβάνεται φυσικά και η αλλαγή στον τρόπο διατροφής.
Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης και Διατροφή
Αδιαμφισβήτητα η υιοθέτηση ισορροπημένης διατροφής αποτελεί το Α και το Ω στη διατήρηση της καλής υγείας αλλά και στη μείωση τόσο των συμπτωμάτων όσο και στην καθυστέρηση της εμφάνισης του συνδρόμου. Επομένως, ένα σωστό και ισορροπημένο πρότυπο διατροφής, το οποίο θα περιλαμβάνει όλες τις βασικές ομάδες τροφίμων και θα είναι πλήρες σε θρεπτικά συστατικά θα εφοδιάσει τον οργανισμό με την απαραίτητη ενέργεια που χρειάζεται για τις απαιτήσεις τις καθημερινότητας, ανακουφίζοντας έτσι από τα έντονα συμπτώματα. Πιο συγκεκριμένα:
Κάνε μικρά και συχνά γεύματα
Τα μικρά, συχνά γεύματα θα τροφοδοτούν συνεχώς τον οργανισμό με την απαραίτητη ενέργεια και τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται.
Προτίμησε τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη
Τα τρόφιμα πλούσια σε υδατάνθρακες με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη όπως καστανό ρύζι, κινόα, βρώμη, ψωμί ολικής άλεσης κ.ά. αποτελούν την κύρια πηγή ενέργειας του οργανισμού. Με αυτόν τον τρόπο, ο οργανισμός εφοδιάζεται με ενέργεια για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, το οποίο είναι απαραίτητο για την μείωση τους αισθήματος της εξάντλησης που νιώθουν τα άτομα με σύνδρομο χρόνιας κόπωσης. Επίσης, οι υδατάνθρακες αποτελούν και την βασική τροφή του εγκεφάλου, γι’ αυτό πολλές μελέτες αποδεικνύουν την συσχέτιση φυσιολογικών επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και της εύρυθμης νοητικής λειτουργίας.
Κατανάλωσε τουλάχιστον 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα
Τα φρούτα και τα λαχανικά αποτελούν εξαιρετικές πηγές βιταμινών, ιχνοστοιχείων και αντιοξειδωτικών. Τα αντιοξειδωτικά συμβάλλουν στην καταπολέμηση των ελεύθερων ριζών και του οξειδωτικού στρες, το οποίο φαίνεται να εμπλέκεται στην παθοφυσιολογία της χρόνιας κόπωσης.
Κατανάλωσε «καλά» λιπαρά
Έχει φανεί πως η κατανάλωση ω3 λιπαρών οξέων έχει ευεργετικές ιδιότητες για τον οργανισμό, όπως αντιφλεγμονώδη δράση, βελτιώνει την εγκεφαλική λειτουργία και μειώνει τα συμπτώματα της χρόνιας κόπωσης. Συστήνεται κατανάλωση ψαριού τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα, εκ των οποίων η μία τουλάχιστον να είναι λιπαρό ψάρι (σολομός, σαρδέλες, τόνος, σκουμπρί κ.ά.).
Ενυδατώσου επαρκώς
Η αφυδάτωση μέσω μειωμένης πρόσληψης νερού και υγρών μπορεί να εντείνει τα συμπτώματα της κόπωσης, να προκαλέσει πονοκεφάλους ή ακόμη και σύγχυση ή έλλειψη συγκέντρωσης. Επομένως η ενυδάτωση αποτελεί μείζονος σημασίας για την βελτίωση και διατήρηση της υγείας. Προτείνεται κατανάλωση τουλάχιστον 8-10 ποτήρια νερό ημερησίως.
Περιορισμός καφεΐνης
Παρότι η χορήγηση καφεΐνης έχει σχετιστεί με βελτίωση της ενέργειας, τόνωση και της αύξηση γνωσιακών λειτουργιών, παρατηρείται σε άτομα με CFS να προκαλεί τα αντίθετα αποτελέσματα, δηλαδή επηρεάζει την ποιότητα του ύπνου, αυξάνει το αίσθημα της κόπωσης και ατονίας. Για τους λάτρεις του καφέ λοιπόν θα προτείναμε συντηρητική κατανάλωσή του ή ακόμη και την επιλογή του ντεκαφεϊνέ καφέ. Προσοχή όμως και στην κατανάλωση ροφημάτων πλούσιων σε καφεΐνη, όπως πράσινο τσάι, αναψυκτικά και ενεργειακά ποτά.
Συμπληρώματα
Οι επιδράσεις πολλών συμπληρωμάτων διατροφής μελετώνται κατά καιρούς ως προς διάφορες χρόνιες παθήσεις, όπως σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία, καρδιαγγειακά νοσήματα κ.ά. σε σχέση με την διαχείριση της νόσου αλλά και στην πρόληψη αυτών. Παρότι, έχουν μελετηθεί αρκετά συμπληρώματα διατροφής με στόχο τη θεραπεία ή την μείωση των συμπτωμάτων του CFS, ακόμη τα δεδομένα δεν είναι επαρκούν για να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα για τη χρήση τους στο στάδιο της πρόληψης ή ως θεραπευτικό εργαλείο.
Μερικά από τα παρακάτω φαίνεται να διαδραματίζουν θετικό ρόλο βελτιώνοντας τα συμπτώματα της νόσου, παρόλα αυτά το όφελος των συμπληρωμάτων στο CFS χρήζει περαιτέρω έρευνας.
Ουμπικινόλη (Ubiquinol)
Η ουμπικινόλη παίζει βασικό ρόλο στην παραγωγή ενέργειας στα κύτταρα του οργανισμού. Είναι ένα βασικό θρεπτικό συστατικό που χρειάζεται το σώμα για την υγιή λειτουργία των μιτοχονδρίων. Τα μιτοχόνδρια βρίσκονται μέσα σε κάθε κύτταρο και θεωρούνται τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας του κυττάρου.
Επίσης, λειτουργεί ως ισχυρό αντιοξειδωτικό, συμβάλλοντας στην καταπολέμηση του οξειδωτικού στρες. Λόγω της σημαντικότητάς της στην παραγωγή κυτταρικής ενέργειας, η ουμπικινόλη είναι ευεργετική για αθλητές με παρατεταμένη αθλητική δραστηριότητα, για άτομα που πάσχουν από έντονη κούραση και από σύνδρομο χρόνιας κόπωσης.
ΝADH (Νικοτιναμιδο-αδενινο-δινουκλεοτίδιο)
Το ΝADH διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο σε πολλές κυτταρικές διεργασίες, καθώς συμμετέχει στην παραγωγή ενέργειας με τη μορφή του ATP. Eνισχύει την αντιοξειδωτική άμυνα του οργανισμού, μειώνει την καταστροφή σημαντικών αντιοξειδωτικών μορίων, όπως η βιταμίνη C, E και η γλουταθειόνη.
Μαύρη σοκολάτα υψηλής περιεκτικότητας σε κακάο (85%)
Η μαύρη σοκολάτα λόγω της πλούσιας σύστασης της σε πολυφαινόλες και συγκεκριμένα φλαβονοειδή (κατεχίνη, επικατεχίνη, κουερσετίνη), συγκαταλέγεται στα τρόφιμα με υψηλή αντιοξειδωτική ικανότητα, συμβάλλοντας στην καταπολέμηση των ελευθέρων ριζών. Επίσης, έρευνες έχουν δείξει ότι μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της γνωστικής ικανότητας.
Προβιοτικά
Τα προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί, οι οποίοι όταν χορηγούνται σε επαρκείς ποσότητες προσφέρουν οφέλη στην υγεία του ξενιστή, βελτιώνοντας την εντερική μικροχλωρίδα του. Η «κακή» εντερική χλωρίδα φαίνεται ότι εμπλέκεται στην παθοφυσιολογία της νόσου, δεδομένου ότι αρκετοί ασθενείς με χρόνια κόπωση εμφανίζουν γαστρεντερικά συμπτώματα.
Για τον λόγο αυτό εξετάζεται η χορήγηση προβιοτικών σε άτομα με CFS, με σκοπό τη μείωση των προ-φλεγμονωδών κυτταροκινών, τη βελτίωση της εντερικής μικροχλωρίδας και τη βελτίωση της λειτουργικότητας του εντερικού βλεννογόνου.
Ακέτυλο-L-καρνιτίνη (Acetyl-L-carnitine)
H L-καρνιτίνη συμβάλλει στην παραγωγή ενέργειας, καθώς μεταφέρει τα λιπαρά οξέα στα μιτοχόνδρια, προκειμένου να οξειδωθούν και να σχηματιστούν μόρια ATP. Η συγκεκριμένη μορφή έχει μελετηθεί για τη βελτίωση της λειτουργίας του εγκεφάλου. Συγκεκριμένα φαίνεται ότι συμβάλει στην ενίσχυση των νοητικών λειτουργιών λόγω μεγάλης ηλικίας και βελτιώνει τη μνήμη και τη συγκέντρωση.
Πολυακόρεστα ω-3 λιπαρά οξέα
Τα ω-3 λιπαρά οξέα αποτελούν μέρος των κυτταρικών μεμβρανών, συμβάλλοντας στην κυτταρική υγεία. Ενισχύουν την εγκεφαλική λειτουργία και έχουν αντιφλεγμονώδη δράση συμβάλλοντας στον σχηματισμό προσταγλαδινών. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να συμβουλευτείτε το θεράποντα ιατρό σας για την επιλογή της ενδεδειγμένης θεραπείας.
Rhodiola rosea
Η ροδιόλα είναι ένα Σιβηριανό βότανο, που συγκαταλέγεται στις υπερτροφές χάρη στις μοναδικές της ιδιότητες, που έχουν μελετηθεί εκτενώς. Είναι αντιοξειδωτικό, αυξάνει την αντίσταση στο σωματικό και ψυχολογικό στρες, βελτιώνει τη συγκέντρωση και τη μνήμη, προλαμβάνει τη νοητική εξάντληση.
Χορηγείται σε περιπτώσεις κατάπτωσης, μετά από έντονο σωματικό ή νοητικό στρες και στα συνοδευτικά συμπτώματα: αίσθημα κόπωσης, μείωση εργασιακής απόδοσης, δυσκολίες στον ύπνο, ευερεθιστικότητα, ανορεξία, υπέρταση, πονοκεφάλους. Αποτελέσματα μιας ανοιχτής κλινικής δοκιμής έδειξαν πως 1 εβδομάδα μετά την χορήγησή της σε ασθενείς με CFS παρατηρήθηκε σημαντική αλλαγή, ενώ τα συμπτώματα κόπωσης άρχισαν να μειώνονται σημαντικά μετά τις 8 εβδομάδες χορήγησης.
Ginseng
Το ginseng είναι από τα πιο γνωστά βότανα παγκοσμίως και χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική για αιώνες. Έχει αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, βελτιώνει τη διανοητική και σωματική απόδοση, την κατάθλιψη, το άγχος, το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, την τόνωση του ανοσοποιητικού συστήματος, το διαβήτη αλλά και τη στυτική δυσλειτουργία. Τα ευρήματα σε συστημική ανασκόπηση κλινικών μελετών υπογραμμίζουν ένα πιθανό όφελος της θεραπείας με ginseng στη θεραπεία του CFS. Ωστόσο, δεν είμαστε σε θέση να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα λόγω περιορισμένων κλινικών μελετών. Υπάρχει ανάγκη για μελλοντικές αυστηρές μελέτες για την παροχή περαιτέρω στοιχείων.
