Πριν ξεκινήσουμε όμως να μιλάμε για αυτή ας τη γνωρίσουμε λίγο καλύτερα!
Τι είναι η προλακτίνη;
Η προλακτίνη είναι μία ορμόνη (ένα πολυπεπτίδιο αποτελούμενο από 198 αμινοξέα) η οποία παράγεται από τα λακτοφόρα κύτταρα της πρόσθιας υπόφυσης. Η έκκρισή της αυξάνεται φυσιολογικά με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, με τον θηλασμό, αλλά και κατά τον ύπνο, το άγχος, την κατάποση τροφής και στην ύπαρξη τραύματος.
Ποια η δράση της προλακτίνης;
Ποιος είναι ο ρόλος της ορμόνης αυτής; Η κύρια βιολογική δράση και ο βασικότερος ρόλος της προλακτίνης είναι η παραγωγή γάλακτος από το μαστό της νέας μητέρας και η διατήρηση της γαλουχίας κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Επιπλέον όμως ασκεί και πολλές μεταβολικές δράσεις, συμμετέχει στην ανάπτυξη του μαστού και διεγείρει την ανοσολογική απόκριση.
Παρόλο που η προλακτίνη μας ενδιέφερε αρχικά περισσότερο λόγω του ότι σχετίζεται με τη γαλουχία στις γυναίκες, πρόσφατα το επιστημονικό ενδιαφέρον στρέφεται ολοένα και περισσότερο στην επίδραση που έχει η ορμόνη στην αναπαραγωγή και στη γονιμότητα.
Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές της;
Φυσιολογικά οι τιμές της προλακτίνης κυμαίνονται μεταξύ 5 και 25 ng/ml για τις γυναίκες και μεταξύ 5 και 20 για τους άνδρες. Η μέτρηση θα πρέπει να γίνεται πάντα πρωί, 1 έως 2 ώρες μετά το ξύπνημα, καθώς το απόγευμα οι τιμές της ορμόνης αυξάνονται.
Τι δείχνουν αυξημένες τιμές; Υπερπρολακτιναιμία
Η υπερπρολακτιναιμία είναι μια κατάσταση όπου τα επίπεδα προλακτίνης στο αίμα είναι αυξημένα. Αυτή η αύξηση μπορεί να είναι φυσιολογική, παθολογική ή ιδιοπαθής.
Η υπερπρολακτιναιμία ορίζεται όταν τα επίπεδα της ορμόνης σε κατάσταση νηστείας είναι πάνω από 25 ng/ml στις γυναίκες και πάνω από 20 ng/ml στους άνδρες.
Με τι συμπτώματα εκδηλώνεται η υπερπρολακτιναιμία;
Αρχικά αξίζει να σημειωθεί ότι τα αυξημένα επίπεδα προλακτίνης μπορεί να συσχετιστούν με σοβαρές κλινικές εκδηλώσεις από τη μία ή να μην δημιουργούν κανένα απολύτως σύμπτωμα από την άλλη.
Οι κλινικές εκδηλώσεις όπως συμβαίνει συνήθως ποικίλουν σημαντικά ανάλογα με την ηλικία και το φύλο και ανάλογα με το πόσο αυξημένη είναι η προλακτίνη.
Στις γυναίκες συνήθως τα συμπτώματα εμφανίζονται πιο γρήγορα σε σχέση με τους άνδρες. Έτσι λοιπόν στις γυναίκες τα συμπτώματα της υπερπρολακτιναιμίας περιλαμβάνουν ολιγομηνόρροια, αμηνόρροια, γαλακτόρροια, μειωμένη λίμπιντο, υπογονιμότητα, μειωμένη οστική μάζα και αυξημένη πρόσληψη τροφής (υπερφαγία).
Οι άνδρες με υπερπρολακτιναιμία από την άλλη μπορεί να εμφανίσουν στυτική δυσλειτουργία, μειωμένη λίμπιντο, υπογονιμότητα, γυναικομαστία, μειωμένη οστική μάζα, και σπάνια γαλακτόρροια.
Πού οφείλεται;
Όπως αναφέραμε και πιο πάνω η υπερπρολακτιναιμία μπορεί να είναι
Φυσιολογική
Η προλακτίνη αυξάνεται φυσιολογικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης με τις τιμές όμως να κυμαίνονται συνήθως μεταξύ 200-500 ng/ml.
Πολλά φάρμακα προκαλούν επίσης υπερπρολακτιναιμία με επίπεδα προλακτίνης κάτω από 100 ng/ml.
Παθολογική
Εδώ η υπερπρολακτιναιμία μπορεί να οφείλεται σε ασθένεια του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης αλλά μπορεί και όχι. Η Το προλακτίνωμα (καλοήθης όγκος, αδένωμα, της υπόφυσης που παράγει προλακτίνη) είναι η πιο συχνή αιτία υπερπρολακτιναιμίας.
Το 40% των ασθενών με πρωτοπαθή υποθυρεοειδισμό, το 30% των ασθενών με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και το 80% των ασθενών σε αιμοδιάλυση εμφανίζουν επίσης αυξημένα επίπεδα προλακτίνης.
Ιδιοπαθής
Όταν όλες οι αιτίες υπερπρολακτιναιμίας έχουν αποκλειστεί και ούτε εμφανίζεται κάποιο αδένωμα στη μαγνητική τομογραφία τότε η υπεροπρολακτιναιμία θεωρείται ιδιοπαθής.
Προλακτίνη και άγχος
Το άγχος αποτελεί άλλη μία κατάσταση που οδηγεί σε αύξηση της προλακτίνης. Είτε πρόκειται για χρόνιο stress είτε για μία κατάσταση η οποία δημιουργεί ένα προσωρινό έντονο stress στον οργανισμό (για παράδειγμα ένα χειρουργείο) η επίδραση στην προλακτίνη φαίνεται να είναι η αύξησή της στον ορό.
Ποια η θεραπεία της υπερπρολακτιναιμίας;
Η θεραπεία της υπερπρολακτιναιμίας δεν θα μπορούσε παρά να εξαρτάται από την αιτία που την έχει προκαλέσει. Όπως ήδη αναφέραμε πολλές μπορεί να είναι οι αιτίες εμφάνισης υπερπρολακτιναιμίας και έτσι η θεραπεία εξαρτάται κατά περίπτωση.
- Όταν η αύξηση έχει προκληθεί από τη χρήση κάποιου φαρμάκου τότε είναι σημαντικό ο γιατρός να μας αντικαταστήσει ή διακόψει το φάρμακο ώστε να διορθωθεί η ορμονική αυτή διαταραχή.
- Όταν η υπερπρολακτιναιμία οφείλεται στην ύπαρξη αδενώματος τότε η φαρμακευτική αγωγή στοχεύει στο να μειώσει την παραγωγή της προλακτίνης και το μέγεθος του αδενώματος. Όπου κρίνεται απαραίτητο όμως μπορεί να χρειαστεί και χειρουργική αφαίρεση του αδενώματος.
- Όταν ο υποθυρεοειδισμός είναι αυτός που οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα προλακτίνης τότε όπως είναι προφανές κρίνεται απαραίτητο να ρυθμιστεί και να αποκατασταθεί η λειτουργία του θυροειδούς με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.
- Τέλος, μπορεί η υπερπρολακτιναιμία να μην χρειαστεί θεραπεία; Η απάντηση είναι ναι. Όταν δεν υπάρχει σαφής αιτία που την προκαλεί και όταν δεν εκδηλώνεται με κάποιο σύμπτωμα τότε η υπερπρολακτιναιμία μπορεί να μην απαιτεί κάποια συγκεκριμένη θεραπεία. Σε κάθε περίπτωση βέβαια θα χρειαστεί παρακολούθηση των τιμών της σε συχνότητα την οποία θα καθορίσει ο θεράποντας γιατρός.
Ποιος ο ρόλος της διατροφής;
Πως μπορεί να συνδέεται η υπερπρολακτιναιμία με τη διατροφή;
- Αρχικά, όπως έχουμε αναφέρει ήδη, η υπερπρολακτιναιμία μπορεί να οδηγήσει σε υπερφαγία με αποτέλεσμα αυξημένη εναπόθεση λίπους και αύξηση βάρους.
- Επιπλέον φαίνεται ότι μία φτωχή σε θρεπτικά συστατικά διατροφή οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα προλακτίνης. Σε περίπτωση για παράδειγμα υποσιτισμένων γυναικών που θήλαζαν η αυξημένη προλακτίνη λειτουργούσε προστατευτικά για το βρέφος εξασφαλίζοντάς του επαρκή παραγωγή γάλακτος. Όταν όμως δεν μιλάμε για θηλάζουσα μητέρα τότε αυτή η επίδραση σίγουρα δεν είναι επιθυμητή!
- Ακόμη με την υπερπρολακτιναιμία να οδηγεί σε αυξημένη απώλεια οστικής μάζας γίνεται σαφές ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διατροφή αυτών των ατόμων προκειμένου να αποφευχθεί η οστεοπόρωση.
Ποιες τροφές μειώνουν τις τιμές της προλακτίνης;
Μία ισορροπημένη διατροφή σε γενικότερο πλαίσιο φαίνεται ότι βοηθά στη διατήρηση χαμηλών επιπέδων προλακτίνης, ενώ αντίθετα μία διατροφή φτωχή σε θρεπτικά συστατικά οδηγεί σε αύξηση της ορμόνης στο αίμα. Ας φροντίζουμε λοιπόν να έχουμε ποικιλία στη διατροφή μας, καλύπτοντας τις συνιστώμενες μερίδες από όλες τις ομάδες τροφίμων.
Ο ψευδάργυρος φαίνεται να οδηγεί σε μείωση των επιπέδων της προλακτίνης και έτσι η επαρκής πρόσληψη αυτού του θρεπτικού συστατικού σε άτομα με υπερπρολακτιναιμία κρίνεται σημαντική. Που συναντάμε τον ψευδάργυρο στα τρόφιμα; Τροφές πλούσιες σε ψευδάργυρο είναι τα οστρακοειδή, το μοσχαρίσιο κρέας, τα φασόλια, η γαλοπούλα, οι ξηροί καρποί, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα ολική αλέσεως δημητριακά και η μαύρη σοκολάτα.
Παρόμοια δράση με τον ψευδάργυρο φαίνεται σε ορισμένες μελέτες να έχει και η βιταμίνη Β6. Η χορήγηση της βιταμίνης φάνηκε να μειώνει τα επίπεδα της προλακτίνης στο αίμα, με τη δράση όμως αυτή να μην επιβεβαιώνεται πάντα. Αντίστοιχα η έλλειψη βιταμίνης Β6 φάνηκε να συνδέεται με την εμφάνιση υπερπρολακτιναιμίας. Όπως και να έχει στα πλαίσια της ισορροπημένης διατροφής είναι καλό να εξασφαλίζουμε επαρκή πρόσληψη της βιταμίνης. Μερικές καλές πηγές βιταμίνης Β6 αποτελούν η πατάτα, το ρύζι, το καλαμπόκι, η μπανάνα, το αβοκάντο ο σολομός, το κοτόπουλο και το σπανάκι.
