Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η γονιμοποίηση έξω από το σωμα. Υπό φυσιολογικές συνθήκες η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο γίνεται στη σάλπιγγα της γυναίκας. Όταν αυτό δεν είναι δυνατό τότε παρακαμπτεται μέσω της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Τι ακριβώς είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση;
Κατά την εξωσωματική γονιμοποίηση γίνεται συλλογή ωαρίων από τις ωοθήκες της γυναίκας με τη διαδικασία της ωοληψίας. Μέσα σε ειδικά δοχεία με καλλιεργητικό υλικό τα ωάρια έρχονται σε επαφή με τα σπερματοζωάρια , προκειμένου να γίνει η γονιμοποίηση. Στη συνέχεια, τα τρυβλία με τα γονιμοποιημένα ωάρια τοποθετούνται σε επωαστικό κλίβανο για 2-6 ημέρες, υπό ειδικές συνθήκες, ώστε τα έμβρυα να διανύσουν τα πρώτα στάδια της ανάπτυξής τους.
Τα έμβρυα μεταφέρονται στην μήτρα από τον γυναικολόγο, με τη βοήθεια ενός λεπτού καθετήρα μέσα στον οποίο τα έχει τοποθετήσει ο εμβρυολόγος. Τα έμβρυα εμφυτεύονται από μόνα τους στον βλεννογόνο της μήτρας, το ενδομήτριο, όπως και στη φυσιολογική σύλληψη. Εάν υπάρξει εμφύτευση θα υπάρξει και εγκυμοσύνη.
Πότε επιλέγω την εξωσωματική γονιμοποίηση;
Στο πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνιας, η υπογονιμότητα επηρεάζει το 15-20% των ζευγαριών σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας, η υπογονιμότητα ορίζεται ως η αδυναμία σύλληψης μετά από 1 έτος ή και περισσότερο, ελεύθερων επαφών. Τα δεδομένα φανερώνουν πως, τόσο η ανδρική όσο κι η γυναικεία υπογονιμότητα αυξάνονται στο πέρασμα του χρόνου.
Μετά από ένα χρονικό διάστημα ελεύθερων επαφών, όπου δεν έχει επιτευχθεί σύλληψη, ξεκινά η αναζήτηση της αιτίας, της υπογονιμότητας. Η υπογονιμότητα σε μια γυναίκα μπορεί να οφείλεται σε ορμονολογικά ή και ενδοκρινολογικά προβλήματα, ενδομητρίωση, κακή ποιότητα ωαρίων, ανατομικά προβλήματα, βλάβη ή απόφραξη των σαλπίγγων. Μπορεί επίσης να οφείλεται σε διάφορους άλλους παράγοντες όπως αυξημένος δείκτης μάζας σώματος ή δείκτης μάζας σώματος κάτω από το φυσιολογικό, χρήση ουσιών κ.α.
Η υπογονιμότητα σε έναν άνδρα μπορεί να οφείλεται σε χρόνιες λοιμώξεις, απόφραξη ή απουσία των σπερματικών πόρων, κιρσοκήλη, στυτική δυσλειτουργία, γενετικά αίτια, προβλήματα σπέρματος κ.α.
Μπορεί να επηρεάσει η διατροφή την προσπάθεια εξωσωματικής;
Πολλοί παράγοντες είναι αυτοί που επηρεάζουν το ποσοστό της επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης, όπως π.χ. η ηλικία της γυναίκας, η ποιότητα των ωαρίων, το σπέρμα του συζύγου, η τεχνογνωσία και η εμπειρία των ιατρών που εμπλέκονται στη θεραπεία.
Οι έρευνες γύρω από τους παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα μιας εξωσωματικής γονιμοποίησης και να οδηγηθούμε τελικά σε κύηση, έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, δίνοντας έμφαση και στην διατροφή. Ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός ερευνών, έχει ασχοληθεί με τα πιθανά οφέλη της κατανάλωσης ολικής άλεσης προϊόντων, λαχανικών και ω3 λιπαρών οξέων, στην διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Παρόλο που η διατροφή φαίνεται να διαδραματίζει έναν καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία της αναπαραγωγής, ο περιορισμένος αριθμός ερευνών και η ασάφεια μεταξύ των αποτελεσμάτων οδηγούν στην ανάγκη για περαιτέρω έρευνα.
Τι άλλο μπορείς να κάνεις;
Παράγοντες όπως η διατροφή, η άσκηση, το στρες , το κάπνισμα, η χρήση παράνομων ουσιών και η παχυσαρκία έχουν συσχετιστεί με μειωμένη γονιμότητα καθώς και με μειωμένα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Η υπογονιμότητα, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και οι διαταραχές της εμμήνου ρύσεως είναι πιο διαδεδομένες μεταξύ των υπέρβαρων και παχύσαρκων γυναικών. Οι παχύσαρκες γυναίκες τείνουν να έχουν χαμηλότερα ποσοστά σύλληψης σε σχέση με γυναίκες φυσιολογικού βάρους. Η παχυσαρκία φαίνεται ότι οδηγεί σε υψηλότερα ποσοστά αποβολής, χαμηλό βάρος γέννησης και πρόωρου τοκετού μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση.
Τόσο για την μητέρα όσο και για το έμβρυο, ελλοχεύουν κίνδυνοι λόγω παχυσαρκίας. Σε αυτούς περιλαμβάνονται :
- υπέρταση
- προεκλαμψία,
- θρομβοεμβολικά επεισόδια
- υψηλότερα ποσοστά εμβρυϊκών επιπλοκών, όπως η όπως μακροσωμία και ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα.
Είναι αποδεδειγμένο, πως πιθανές παρεμβάσεις στη διαχείριση του βάρους, σε ένα πλαίσιο συμβουλευτικής, πριν από την έναρξη οποιασδήποτε προσπάθειας εγκυμοσύνης, έχει ευεργετικά αποτελέσματα. Πιο συγκεκριμένα, ενθαρρύνεται τόσο η ίδια η γονιμότητα όσο και η εξέλιξη της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Άσκηση
Μεγάλης σημασίας είναι και το κομμάτι που αφορά τη φυσική δραστηριότητα. Μετά από έρευνες, συστήνεται 150 λεπτά μέτριας άσκησης εβδομαδιαίως για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Κάπνισμα
Απολύτως απαραίτητη κρίνεται η διακοπή του καπνίσματος. Η χρήση του καπνού έχει συσχετιστεί με μειωμένη γονιμότητα καθώς και με μειωμένα ποσοστά εγκυμοσύνης στην εξωσωματική γονιμοποίηση.
Συμβουλές Διατροφής πριν τη γονιμοποίηση
Φολικό οξύ
Το συμπλήρωμα φολικού οξέος πριν από τη σύλληψη (400μg ημερησίως ) βελτιώνει τα επίπεδα φυλλικού οξέος και μειώνει τα επίπεδα ομοκυστεΐνης στο ωοθυλακικό υγρό. Η συμπληρωματική χορήγηση φoλλικού οξέος ή πολυβιταμινών που περιέχουν φoλλικό οξύ έχει συσχετιστεί με καλύτερη ποιότητα εμβρύων, βελτιωμένες πιθανότητες εγκυμοσύνης και μειωμένο κίνδυνο υπογονιμότητας.
Μην ξεχνάς να επιλέγεις επίσης και τρόφιμα πλούσια σε φυλλικό οξύ όπως όσπρια, μπανάνες, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, αβοκάντο κ.α
Ω-3 λιπαρά οξέα
Μια διατροφή πλούσια σε ω-3 καθώς και επαρκής πρόσληψη μονοακόρεστων λιπαρών οξέων μπορεί να είναι αποτελεσματική στην πρόληψη της γυναικείας υπογονιμότητας.
Σε μια μελέτη σχετικά με την κατανάλωση πολυακόρεστων λιπαρών οξέων, ο Hammiche F. και οι συνεργάτες του, παρατήρησαν σημαντική συσχέτιση μεταξύ της μορφολογίας του εμβρύου μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση και της διαιτητικής πρόσληψης των λιπαρών οξέων ωμέγα-3, του α-λινολενικού οξέος και του δοκοσαεξαενοϊκού οξέος (DHA).
Η συνιστώμενη διαιτητική πρόσληψη ψαριών δύο φορές την εβδομάδα θα πρέπει να ενθαρρύνεται στις γυναίκες κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής τους ηλικίας και ιδίως σε εκείνες που υποβάλλονται σε θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης
Αντιοξειδωτικά
Η επαρκής πρόσληψη αντιοξειδωτικών ουσιών υποστηρίζει τις γυναικείες αναπαραγωγικές λειτουργίες, ενώ τα συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν β-καροτένιο, βιταμίνη C και Ε, είναι σίγουρα αποτελεσματικά στη μείωση του χρόνου μέχρι τη σύλληψη.
Τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά είναι το ρόδι, η ντομάτα, το μπρόκολο, το κουνουπίδι, τα εσπεριδοειδή, το ραπανάκι και ο μαϊντανός.
Φυτικές ίνες
Τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, όπως πολύσπορο ψωμί, λαχανικά, ζυμαρικά και δημητριακά ολικής αλέσεως, καστανό ρύζι, κινόα, φαγόπυρο, μπορούν επίσης να επηρεάσουν το πάχος του ενδομητρίου την ημέρα της εμβρυομεταφοράς. Έρευνες έχουν δείξει πως μια επιπλέον πρόσληψη 28 g/ημέρα δημητριακών ολικής άλεσης, συσχετίστηκε με αύξηση κατά 0,4 mm στο πάχος του ενδομητρίου.
Επιπρόσθετα, η υψηλότερη κατανάλωση δημητριακών ολικής αλέσεως (>50γρ /ημέρα) φαίνεται να σχετίζεται με υψηλότερο ποσοστό γεννήσεων ζώντων παιδιών, στις γυναίκες που παρακολουθούν τεχνικές εξωσωματικής γονιμοποίησης σε σύγκριση με τις γυναίκες που κατανάλωναν λιγότερα δημητριακά ολικής αλέσεως (<21,4 g/ημέρα).
Αξίζει να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο, μια πρόσφατη μελέτη που διεξήχθη σε πληθυσμό γυναικών των ΗΠΑ. Στην έρευνα αυτή, στις γυναίκες όπου πέτυχαν εγκυμοσύνη, βρέθηκε υψηλότερη συγκέντρωση λιγνάνης στα ούρα τους - η λιγνάνη σχετίζεται με την πρόσληψη δημητριακών ολικής άλεσης.
Αναψυκτικά
Καλό θα ήταν, την περίοδο αυτή, να αποφεύγεις τα καφεινούχα αναψυκτικά καθώς η κατανάλωση 2 ή περισσότερων αναψυκτικών με καφεΐνη την ημέρα, έχει συσχετιστεί με υψηλότερο κίνδυνο υπογονιμότητας.
Επιπλέον, η κατανάλωση ζαχαρούχων αναψυκτικών από γυναίκες που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση συσχετίστηκε με χαμηλότερα γονιμοποιημένα ωάρια μετά από διέγερση των ωοθηκών.
Πρωτεΐνες
Είναι απαραίτητο να καταναλώνεται επαρκής ποσότητα πρωτεϊνών μέσω της διατροφής. Έρευνες έχουν καταλήξει πως, καλό θα ήταν να καταναλώνεις τουλάχιστον 60 γραμμάρια πρωτεΐνης μέσω της διατροφής σε καθημερινή βάση. Καλές πηγές πρωτεϊνών υψηλής ποιότητας είναι τα αυγά, το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Τελικά τι ισχύει;
Εν κατακλείδι, η σωστή ισορροπία πρωτεϊνών, υδατανθράκων, λιπιδίων, αντιοξειδωτικών και φυλλικού οξέος στην καθημερινή διατροφή παρέχει ουσιαστικό όφελος για τη βέλτιστη γυναικεία αναπαραγωγική υγεία και μειώνει τον κίνδυνο υπογονιμότητας. Ωστόσο, μην ξεχνάς πως δεν είναι όλα αριθμοί. Η ξεκούραση, ο επαρκής ύπνος και η καλή σου διάθεση διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στην έκβαση της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
