Αν και τα ριάλιτι επιβίωσης είναι «της μόδας» τον τελευταίο καιρό, δεν είναι ευρέως γνωστές οι λεπτομέρειες σχετικά με τη διατροφική πρόσληψη των συμμετεχόντων. Σίγουρα όλοι, ως τηλεθεατές, βλέπουμε και αναγνωρίζουμε ότι η πείνα είναι μία από τις πολλές δυσκολίες που οι παίκτες καλούνται να αντιμετωπίσουν καθημερινά, ωστόσο δεν είναι πάντα κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο αυτή επηρεάζει την υγεία τους, την απόδοσή τους στα αθλήματα, τους τυχόν τραυματισμούς που έχουν, ακόμη και τη διάθεσή τους. Ας δούμε λοιπόν λίγο αναλυτικότερα τι συμβαίνει στα ριάλιτι επιβίωσης…
Ποια είναι η διατροφική αξία των τροφίμων που συνήθως καταναλώνονται;
Καρύδα και νερό καρύδας
Λόγω του ότι τα ριάλιτι επιβίωσης γυρίζονται σε τροπικά μέρη, η καρύδα έχει την τιμητική της και κατέχει περίοπτη θέση στο καθημερινό διαιτολόγιο των συμμετεχόντων. Αποτελεί μία αρκετά καλή πηγή ενέργειας, βιταμινών και ιχνοστοιχείων. Τα 100 γραμμάρια καρύδας παρέχουν 354 θερμίδες, οι περισσότερες από τις οποίες προέρχονται από τα λίπη. Επομένως μπορεί να θεωρηθεί ως ένα θερμιδικά πυκνό τρόφιμο. Ωστόσο περιέχει κυρίως κορεσμένα λιπαρά οξέα, με κυρίαρχο το λαυρικό οξύ. Η καρύδα είναι επίσης καλή πηγή ασβεστίου, μη αιμικού σιδήρου, χαλκού, μαγνησίου, μαγγανίου, ψευδαργύρου, καλίου, καθώς και βιταμινών του συμπλέγματος Β.
Από την άλλη, το νερό της καρύδας περιέχει σάκχαρα για παροχή ενέργειας, ηλεκτρολύτες και ιχνοστοιχεία. Είναι πλούσιο σε κάλιο, νάτριο και χλώριο, επομένως μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα μέσο ενυδάτωσης και αποκατάστασης των απωλειών σε υγρά και ηλεκτρολύτες σε περιπτώσεις διαρροιών. Επίσης έχει βρεθεί ότι έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες και μπορεί να συνδράμει στην εξουδετέρωση των ελεύθερων ριζών, αποτέλεσμα της άσκησης μακράς διάρκειας, ενώ έχει παρόμοια ικανότητα επανυδάτωσης έπειτα από άσκηση με τα αθλητικά ποτά που περιέχουν υδατάνθρακες και ηλεκτρολύτες.
Ρύζι
Το ρύζι δίνεται συνήθως στους συμμετέχοντες από την παραγωγή μαζί με τις εβδομαδιαίες προμήθειες. Αποτελεί μία πάρα πολύ καλή πηγή άμεσης ενέργειας, λόγω της υψηλής του περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες που αγγίζει το 80%. Το ρύζι αποτελεί ένα από τα βασικά διατροφικά είδη της ανθρωπότητας, καθώς μαζί με το ψωμί αποδίδουν το 1/5 των συνολικά καταναλισκόμενων θερμίδων παγκοσμίως. Ανήκει στην κατηγορία των δημητριακών, τοποθετούμενο στη βάση της μεσογειακής πυραμίδας, το οποίο πρακτικά σημαίνει ότι μπορεί να έχει θέση στην καθημερινή μας διατροφή.
Εκτός των υδατανθράκων το ρύζι αποτελεί πλούσια πηγή θειαμίνης (Β1), ριβοφλαβίνης (Β2) και νιασίνης (Β3), βιταμίνες που ανήκουν στο σύμπλεγμα των βιταμινών Β και παίζουν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία των κυττάρων, στο μεταβολισμό, δηλαδή στη μετατροπή της τροφής σε ενέργεια, στο νευρικό και στο μυϊκό σύστημα.
Ωστόσο η περιεκτικότητα του ρυζιού σε πρωτεΐνες δεν είναι πολύ μεγάλη, ενώ οι πρωτεΐνες του χαρακτηρίζονται ως χαμηλής βιολογικής αξίας. Αυτό σημαίνει ότι τα αμινοξέα που περιέχει το ρύζι είναι μη απαραίτητα, δηλαδή μπορούν να συντεθούν από τον ίδιο τον οργανισμό και δεν χρειάζεται να τα προσλάβουμε μέσω της διατροφής. Επιπλέον, η επεξεργασία του ρυζιού, όπως είναι η αποφλοίωση και το βράσιμο, έχει ως συνέπεια να χαθεί μεγάλος μέρος των θρεπτικών συστατικών του.
Πατάτα
Ένα βασικό τρόφιμο το οποίο συμπεριλαμβάνεται στις εβδομαδιαίες προμήθειες των παικτών είναι και η πατάτα. Η πατάτα θεωρείται ένα αμυλούχο λαχανικό, καθώς το άμυλο αποτελεί το κυρίαρχο θρεπτικό συστατικό της. Η πατάτα, όπως και το ρύζι, περιέχει πρωτεΐνες χαμηλής βιολογικής αξίας. Επομένως για να αποτελέσει μία καλή πηγή πρωτεϊνών θα πρέπει να συνδυασθεί με κάποιο τρόφιμο που περιέχει μεγάλες ποσότητες πρωτεϊνών, όπως το κρέας, το ψάρι, το τυρί ή το αυγό.
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της πατάτας είναι η μεγάλη περιεκτικότητά της σε κάλιο, η οποία την κατατάσσει πρώτη ανάμεσα στα υπόλοιπα λαχανικά και στα φρούτα. Επομένως μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο τρόφιμο για τους παίκτες των συγκεκριμένων ριάλιτι οι οποίοι λόγω της έντονης σωματικής δραστηριότητας στα αγωνίσματα παρουσιάζουν μεγάλες απώλειες ηλεκτρολυτών.
Τέλος η πατάτα αποτελεί καλή πηγή βιταμίνης C και πυριδοξίνης (βιταμίνη Β6). Η βιταμίνη C συμβάλλει στην καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και συμμετέχει στο σχηματισμό του κολλαγόνου, επομένως αποτελεί μία απαραίτητη βιταμίνη για την πρόληψη και την αποκατάσταση των τραυματισμών των οστών, των μυών και των αρθρώσεων. Η πυριδοξίνη δρα ως συνένζυμο στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, των πρωτεϊνών και των λιπών των τροφών για την παραγωγή ενέργειας.
Όσπρια
Τα όσπρια αποτελούν μία καλή πηγή πρωτεϊνών, υδατανθράκων και φυτικών ινών, επομένως αποτελούν ένα πλήρως θρεπτικό τρόφιμο. Εκτός αυτών, παρέχουν σε ικανοποιητικές ποσότητες βιταμίνες του συμπλέγματος Β, ψευδάργυρο, μη αιμικό σίδηρο, χαλκό, μαγνήσιο, μαγγάνιο και φώσφορο. Μισή κούπα οσπρίων παρέχει περίπου 115 θερμίδες , 15 γραμμάρια υδατανθράκων, 8 γραμμάρια πρωτεϊνών και 7-9 γραμμάρια φυτικών ινών. Μάλιστα ο συνδυασμός των οσπρίων με το ρύζι αυξάνει την περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας. Τέλος, η μεγάλη περιεκτικότητα των οσπρίων σε πρωτεΐνες και φυτικές ίνες ενισχύει το αίσθημα του κορεσμού.
Ψάρια και θαλασσινά
Τα ψάρια και τα θαλασσινά θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η μοναδική πηγή πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας, ισάξιας αυτών του κρέατος, για τους συμμετέχοντες των ριάλιτι επιβίωσης. Επίσης αποτελούν μία καλή πηγή βιταμινών του συμπλέγματος Β, βιταμίνης Α και D, καθώς και ιωδίου, ασβεστίου και φωσφόρου. Βέβαια η κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών προϋποθέτει τον κατάλληλο εξοπλισμό και κάποιον από τους συμμετέχοντες με γνώσεις ψαρέματος… Επομένως δεν πρόκειται για ένα τρόφιμο που βρίσκεται συχνά το διαιτολόγιο των παικτών και συνεπώς δεν προσφέρει μεγάλο ποσοστό της πρωτεϊνικής πρόσληψης.
Επαρκούν όμως τα διαθέσιμα τρόφιμα για τη διατήρηση καλής κατάστασης θρέψης;
Η αλήθεια είναι ότι τα τρόφιμα τα οποία δίνονται στους συμμετέχοντες από την παραγωγή είναι πολύ λίγα και η ποσότητα που αντιστοιχεί στον καθένα είναι ελάχιστη. Ακόμη και αν κάποιες φορές καταφέρουν να ψαρέψουν ή να βρουν καρύδες και άλλα τροπικά φρούτα δεν καταφέρνουν να καλύψουν τις ιδιαιτέρως αυξημένες, λόγω της φύσης του ριάλιτι, ανάγκες τους. Συνέπεια αυτού είναι να λαμβάνουν λιγότερες θερμίδες από αυτές που δαπανούν, χάνοντας με τον καιρό σωματικό βάρος αλλά και μυϊκή μάζα.
Η απώλεια βάρους, αλλά κυρίως μυϊκής μάζας, μπορεί να οδηγήσει σε μία κατάσταση που ονομάζεται δυσθρεψία ή αλλιώς υποσιτισμός, και η οποία έχει αρνητικές συνέπειες για την σωματική αλλά και πνευματική υγεία. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Κλινικής Διατροφής και Μεταβολισμού (ESPEN), τα κριτήρια διάγνωσης του υποσιτισμού περιλαμβάνουν τιμή του Δείκτη Μάζας Σώματος <18,5 Kg/m2 , ή εναλλακτικά απώλεια βάρους >10% σε οποιοδήποτε χρονικό διάστημα ή >5% σε διάστημα 3 μηνών, σε συνδυασμό με χαμηλό Δείκτη Μάζας Σώματος ή χαμηλή μυϊκή μάζα.
Ποιες είναι οι σωματικές συνέπειες του υποσιτισμού;
Στις συνθήκες των συγκεκριμένων ριάλιτι επιβίωσης, όπου η λήψη τροφής δεν είναι δεδομένη σε καθημερινή βάση και οι περίοδοι πλήρους νηστείας μπορεί να διαρκούν για μέρες, η απώλεια πρωτεϊνών μπορεί να αγγίζει μέχρι και τα 75 γραμμάρια / ημέρα! Η απώλεια των πρωτεϊνών δεν αφορά μόνο στους σκελετικούς μυς αλλά και στα όργανα, όπως η καρδιά, οι νεφροί και οι πνεύμονες, τα οποία χάνουν μέρος της μάζας τους, ατροφούν και συνεπώς υπολειτουργούν.
Η λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος ελαττώνεται λόγω της έλλειψης θρεπτικών συστατικών που είναι απαραίτητα για την εύρυθμη λειτουργία των ανοσοκυττάρων και των ιστών που δρουν ως φυσικοί φραγμοί στην είσοδο μικροβίων και τοξινών (δέρμα, βλεννογόνος του εντέρου, βλεννογόνος των αναπνευστικών οδών). Το δέρμα χάνει την ελαστικότητά του και την ικανότητα να αναπλάθεται, με αποτέλεσμα να προκαλούνται ευκολότερα τραυματισμοί οι οποίοι δυσκολότερα επουλώνονται.
Πώς μπορούν να επηρεάσουν οι αλλαγές αυτές τους παίκτες των ριάλιτι επιβίωσης;
Η απώλεια της μυϊκής μάζας συνεπάγεται απώλεια της μυϊκής δύναμης και της λειτουργικότητας. Με τον καιρό αυτές οι αλλαγές γίνονται εμφανείς στους συμμετέχοντες, οι οποίοι βλέπουν την απόδοση και την αντοχή τους στα αγωνίσματα να μειώνεται, τραυματίζονται ευκολότερα και η αποκατάστασή τους διαρκεί περισσότερο.
Η απώλεια της μυϊκής μάζας μπορεί να αντισταθμιστεί και να «κρυφτεί» στην αρχή με μία μικρή αύξηση της λιπώδους μάζας. Ο μυϊκός ιστός, σε αντίθεση με το λιπώδη, είναι μεταβολικά ενεργός, οπότε η απώλειά του οδηγεί σε μείωση του βασικού μεταβολικού ρυθμού. Δεδομένου ότι η διατροφική πρόσληψη παραμένει σχετικά σταθερή, αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα αύξηση του βάρους μέσω αύξησης του λίπους στο σώμα. Στις συνθήκες όμως των ριάλιτι επιβίωσης η ελάχιστη διατροφική πρόσληψη δεν είναι αρκετή για να αυξήσει τη λιπώδη μάζα, επομένως η απώλεια του βάρους γίνεται πολύ γρήγορα εμφανής.
Σημαντικές είναι και οι ψυχολογικές επιπτώσεις του υποσιτισμού
Η έλλειψη τροφής μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση προκαλώντας καταθλιπτικά συμπτώματα, απάθεια, ευερεθιστότητα, καθώς επίσης και τις νοητικές λειτουργίες, επιδεινώνοντας τη μνήμη, την ικανότητα συγκέντρωσης, την εκτελεστική λειτουργία, καθώς και την ταχύτητα επεξεργασίας.
Πως μπορεί να επανέλθει το σώμα μετά από μία τέτοια δίαιτα;
Η αποκατάσταση έπειτα ένα μεγάλο χρονικό διάστημα έλλειψης τροφής εξαρτάται από την σοβαρότητα του υποσιτισμού, δηλαδή πόσο βάρος και πόση μυϊκή μάζα έχει χαθεί, αλλά και από το αν υπάρχουν τυχόν επιπλοκές, όπως λοίμωξη, τραυματισμός, ακόμη και οργανική ανεπάρκεια. Όσο περισσότερο χρόνο παραμένει ένας συμμετέχοντας στο ριάλιτι, τόσο πιθανότερο είναι να χρειαστεί τη βοήθεια ειδικών κατά την περίοδο της αποκατάστασης.
Όσον αφορά στη διατροφή μετά το ριάλιτι, θα χρειαστεί ένα ειδικά σχεδιασμένο διατροφικό πλάνο, το οποίο θα καλύπτει τις αυξημένες ανάγκες ώστε να μην υπάρξει περεταίρω απώλεια μυϊκής μάζας και σωματικού βάρους και θα αποκαταστήσει τις ήδη υπάρχουσες απώλειες σε πρωτεΐνες και άλλα θρεπτικά συστατικά (βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία, ηλεκτρολύτες).
