Αφορμή για το άρθρο αυτό στάθηκε μια συζήτηση που είχα πρόσφατα σχετικά με τη διαχείριση άγχους και στρες μέσω του συνδυασμού διάφορων μεθόδων αυτογνωσίας και φιλοσοφικών θεωριών, με ειδικά σχήματα φυσικής δραστηριότητας αλλά και διατροφικής αγωγής. Στην κουβέντα κυριάρχησε η διδασκαλία και τα έργα του αρχαίου Σάμιου Φιλοσόφου Πυθαγόρα καθώς οι ιδέες και οι πρακτικές που εφάρμοζε στο λιτό του βίο, στοιχεία τα οποία αποτέλεσαν τα θεμέλια πολλών επιστημών και τεχνών όπως τα μαθηματικά, η αστρονομία, η μουσική, η πολιτική, η θρησκεία, η ιατρική, η διατροφή κ.α.
Τι ονομάζουμε χρυσή τομή;
Πράγματι, σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές ο Πυθαγόρας, εκτός των άλλων τμημάτων της διδασκαλίας του, ήταν ο πρώτος που αναφέρθηκε στη «θεία αναλογία» ή τη «χρυσή τομή» η οποία παρατηρείτε στις δομές όλων των ζώντων οργανισμών και αφορά στο σχήμα ή στη μορφή τους. Η συγκεκριμένη αυτή χρυσή αναλογία, ονομάστηκε «φ» (από τον Φειδία) και πρόκειται για έναν άρρητο αριθμό με τιμή 1,618...ο οποίος συνδέεται με την άριστη οπτική αρμονία και την τέλεια αισθητική. Από τότε αναζητήθηκε διαρκώς η «χρυσή τομή» και επιδιώχθηκε η αρμονία σε όλα τα στάδια της ζωής και της συμπεριφοράς του ανθρώπου αλλά και στην αλληλεπίδρασή του με το περιβάλλον. Παράλληλα βρήκε πρακτική εφαρμογή σε πολλούς τομείς των γραμμάτων και των τεχνών όπως για παράδειγμα η αρχιτεκτονική, η μουσική, η ζωγραφική, η ιατρική αισθητική κ.α.
Ποιοι είναι οι άξονες της διατροφικής χρυσής τομής;
Μέτρο, ποικιλία και ισορροπία στη διατροφή
Αν επικεντρωθούμε στο κομμάτι της Διατροφής θα παρατηρήσουμε, σύμφωνα με τη διδασκαλία του Σάμιου Φιλοσόφου (ο οποίος ήταν φυτοφάγος), ότι μια διατροφή η οποία χαρακτηρίζεται από
- μέτρο στην κατανάλωση (παράδειγμα η «Δίκαια κούπα»),
- ποικιλία στις ομάδες τροφίμων και
- ισορροπία της τροφής με το περιβάλλον (αποφυγή κατανάλωσης ζωικών προϊόντων) είναι ικανή να προσφέρει στον άνθρωπο καλή υγεία και ευεξία που καταλήγουν στην αρμονία, την καλαισθησία και την ομορφιά του σώματος και της ψυχής.
Αξίζει σε αυτό το σημείο να σημειωθεί, ότι η λέξη «δ ι α τ ρ ο φ ή» τυχαίνει να είναι ο αναγραμματισμός της λέξης «α φ ρ ο δ ί τ η», τη θεάς της ομορφιάς, της αρμονίας και της καλαισθησίας του σώματος!
Αποτελεί η μεσογειακή διατροφή τη χρυσή τομή;
Παρατηρούμε επίσης ότι η παγκοσμίως γνωστή Μεσογειακή Διατροφή στηρίζεται σε παρόμοιες αρχές: την ποικιλία, το μέτρο και την ισορροπία στην κατανάλωση ενώ πλήθος μελετών δηλώνουν την προστατευτική και ευεργετική της δράση στην υγεία και την ευζωία όσων την ακολουθούν πιστά. Μάλιστα σχηματικά αλλά και σε οπτική απόδοση έχει επιλεγεί η πυραμίδα για να συμπεριλάβει όλες τις ομάδες τροφίμων αλλά και τη συχνότητα κατανάλωσης τους, δημιουργώντας την Πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στην αρχιτεκτονική η κατασκευή πυραμίδας είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής της «χρυσής τομής»!
Εμβαθύνοντας, μάλιστα, στα θρεπτικά συστατικά (μακροθρεπτικά) της ισορροπημένης διατροφής η αναλογία που προτείνεται είναι αντίστοιχα:
- Υδατάνθρακες 50-55%,
- Λίπη 30-35%,
- Πρωτεΐνες 15-20% και υπολογίζοντας την μεταξύ τους σχέση προκύπτει περίπου η τιμή 1,6 (στα ποσοστά 50-31-19), όσο το «φ»!
Τα βασικά χαρακτηριστικά της Μεσογειακής Διατροφής είναι:
- Υψηλή κατανάλωση δημητριακών, ζυμαρικών (ανεπεξέργαστα), φρούτων, λαχανικών, οσπρίων
- Υψηλός λόγος μονοακόρεστων (ελαιόλαδο) προς πολυακόρεστα (ζωικά λίπη) λιπαρά οξέα
- Μέτρια κατανάλωση γάλακτος, γαλακτοκομικών προϊόντων, ψαριών, αλκοόλ (κρασί)
- Μικρή κατανάλωση κρέατος, κρεατοσκευασμάτων
Ποια είναι τα οφέλη της Μεσογειακής Διατροφής;
Όσον αφορά στα οφέλη για την υγεία όσων την ακολουθούν πιστά, επιγραμματικά αναφέρουμε ότι η Μεσογειακή Διατροφή:
- Εφοδιάζει τον οργανισμό με μια πληθώρα θρεπτικών συστατικών και αντιοξειδωτικών ουσιών.
- Συμβάλλει στην πρόληψη - θεραπεία της παχυσαρκίας.
- Προστατεύει από καρδιοπάθειες, σακχαρώδη διαβήτη και διάφορες μορφές καρκίνου.
Ανατρέχοντας στην αρχαιότητα, έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να αναφερθούμε στη διδασκαλία του Πυθαγόρα, ο οποίος πρώτος αναφέρθηκε στη «θεία αναλογία» ή τη «χρυσή τομή» που παρατηρείται στις δομές όλων των ζώντων οργανισμών και αφορά στο σχήμα ή στη μορφή τους. Σύμφωνα με τη διδασκαλία του φυτοφάγου Σάμιου Φιλοσόφου, μια διατροφή, η οποία χαρακτηρίζεται από μέτρο στην κατανάλωση (παράδειγμα η «Δίκαια κούπα»), ποικιλία στις ομάδες τροφίμων και ισορροπία της τροφής με το περιβάλλον (αποφυγή κατανάλωσης ζωικών προϊόντων), είναι ικανή να προσφέρει στον άνθρωπο καλή υγεία και ευεξία, καταλήγοντας έτσι, στην αρμονία, την καλαισθησία και την ομορφιά του σώματος και της ψυχής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Μεσογειακή Διατροφή δίνεται έμφαση στην συχνότητα και όχι στην ποσότητα των τροφίμων, ενώ γίνεται αναφορά στα ίδια τα τρόφιμα και όχι σε μάκρο ή μικροθρεπτικά συστατικά (π.χ. πρωτεΐνες, βιταμίνες κ.α.)!
Τέλος να αναφέρουμε ότι η «χρυσή αναλογία» υπάρχει και στη φύση όπως για παράδειγμα στα φρούτα: ανανάς (εξωτερικό περίβλημα) και ρόδι (granate γαλ-γρανίτης ελλ. δωδεκάεδρος σπόρος).
Η Μεσογειακή Διατροφή όμως δεν αποτελεί μόνο πρότυπο διατροφής αλλά και πρότυπο τρόπου ζωής, γεγονός που αναγνωρίστηκε και επισημάνθηκε από την Unesco. Έτσι, το 2010 ανακήρυξε τη Μεσογειακή Διατροφή ως «Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ανθρωπότητας», καθώς η γνώση και η πρακτική της μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, περιλαμβάνοντας ένα «σύνολο δεξιοτήτων, γνώσεων, πρακτικών και παραδόσεων που εκτείνονται από τους τόπους προέλευσης των τροφών μέχρι το τραπέζι».
Επιπλέον, περισσότερα από 4.000 επιστημονικά άρθρα αναφέρονται στα χαρακτηριστικά και την επίδραση της Μεσογειακής Διατροφής στην υγεία του ανθρώπου, σύμφωνα με τα στοιχεία του ιστότοπου pubmed, της μεγαλύτερης παγκοσμίως βάσης δεδομένων σε ερευνητικό επίπεδο, αποδεικνύοντας, την τεράστια αξία της και τα αξιοσημείωτα οφέλη που επιφέρει η προσκόλληση στο συγκεκριμένο μοντέλο διατροφής.
Συμπέρασμα
Η αναζήτηση του αριθμού «φ» στην ανθρώπινη ζωή, τις επιστήμες, το περιβάλλον μπορεί να φέρει στην επιφάνεια πολλά αντίστοιχα παραδείγματα. Παρόλα αυτά όλες οι παραπάνω αναφορές δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να χαρακτηριστούν ως αποδείξεις με την επιστημονική έννοια του όρου αλλά δείχνουν μια ενδεχόμενη συσχέτιση (μπορεί και συμπτωματική) της διατροφής με τη «θεϊκή αναλογία».
Το ζητούμενο παραμένει διαχρονικά το ίδιο: η αρμονία και το μέτρο εκτός των άλλων ανθρώπινων δραστηριοτήτων να χαρακτηρίζει και τη διατροφή μας!
Στο παρακάτω video μπορείτε να δείτε μια σύνοψη της κεντρικής μου ομιλίας στην 4η Έκθεση Ποτών και Τροφίμων (ΕΞΠΟΤΡΟΦ), ένω στο τέλος του άρθρου μπορείτε να την παρακολουθήσετε ολόκληρη.
Στο βίντεο που ακολουθεί μπορείτε να παρακολουθήσετε ολόκληρη την παρουσίαση με θέμα «Η χρυσή τομή της διατροφή...η Μεσογειακή Διατροφή».
