Είναι γεγονός πως το άγχος εκλύεται σε περιπτώσεις απειλής και αποτελεί μηχανισμό ενεργοποίησης του οργανισμού ούτως ώστε να κινητοποιηθεί σε καταστάσεις κινδύνου. Ωστόσο, δεν παρατηρείται η εμφάνιση του μόνο τότε, μιας και αυτό μπορεί να κάνει την εμφάνισή του σε οποιαδήποτε περίσταση της ζωής μας όπως μια δημόσια εμφάνιση ή ομιλία. Η έντονη παρουσία του όμως μπορεί να οδηγήσει σε ψυχοπαθολογία που επηρεάζει σημαντικά το άτομο. Η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, έχοντας θεσπίσει τα κριτήρια DSM-5 κατηγοριοποιεί τις αγχώδεις διαταραχές ως εξής :
Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού
Το άτομο αισθάνεται έντονο άγχος όταν απομακρυνθεί από οικεία του πρόσωπα. Κυρίως εμφανίζεται σε μικρές ηλικίες με το ποσοστό της τάξης του 50 % ένα στα δύο παιδιά που θα έχουν κάποια αγχώδη διαταραχή αυτή θα είναι σχετιζόμενη με άγχος αποχωρισμού. Είναι πιθανό να κάνει την εμφάνισή του ακόμα και σε ενήλικες, σε ένα ποσοστό όμως κάτω του 10 %. Το άγχος το οποίο βιώνεται εξαιτίας του αποχωρισμού οδηγεί σε σημαντική δυσλειτουργία και είναι πέρα του αναμενόμενου. Η ιδέα του αποχωρισμού είναι δυσβάσταχτη και οδηγεί σε ακραίες συμπεριφορές ώστε να αποφευχθεί.
Ενίοτε προκύπτουν παράλογοι φόβοι αναφορικά με τον κίνδυνο που βιώνει το άτομο όταν βρίσκεται μακριά από το οικείο του πρόσωπο, καταγράφονται διαταραχές στον ύπνο αλλά και εφιάλτες. Προκύπτουν σωματικά συμπτώματα όπως στομαχόπονοι, ναυτία, πονοκέφαλοι κατά τη διάρκεια του αποχωρισμού. Οι επιπτώσεις της διαταραχής άγχους αποχωρισμού είναι σημαντικές γιατί το άτομο αδυνατεί να αναπτύξει κοινωνικές σχέσεις και αποφεύγει να συμμετέχει σε δραστηριότητες που βοηθούν την ανάπτυξή του όπως το σχολείο ή ο χώρος εργασίας.
Εκλεκτική Αλαλία
Εντάχθηκε προσφάτως στην κατηγορία των αγχωδών διαταραχών. Αποτελεί μία διαταραχή άγχους που εμφανίζεται συνήθως σε μικρές ηλικίες κατά την οποία το παιδί αδυνατεί να μιλήσει και να επικοινωνήσει σε διάφορες κοινωνικές καταστάσεις. Πιστεύεται ότι αποτελεί μία πολύ ακραία μορφή κοινωνικού άγχους και ότι η επιλογή της αλαλίας γίνεται γιατί το άτομο αδυνατεί να αντιμετωπίσει το άγχος που του προκαλείται. Σε περίπτωση που παραμείνει αδιάγνωστη μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη και διαταραχή του λόγου
Ειδικές Φοβίες
- Εκσεσημασμένος και επίμονος φόβος που εκλύεται στην παρουσία ή στην αναμονή ενός συγκεκριμένου αντικειμένου ή κατάστασης
- Η έκθεση στη φοβογόνο ερέθισμα άγχος έως κρίση πανικού
- Αποφεύγει τις φοβογόνες καταστάσεις
- Παρεμποδίζεται η συνήθης καθημερινή δραστηριότητα
- Η διαταραχή διαρκεί >6 μήνες (για όλες τις ηλικίες)
- Δεν οφείλεται σε άλλη ψυχική διαταραχή
Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους (Πρώην Κοινωνική Φοβία)
Α. Εκσεσημασμένος και επίμονος φόβος για μία ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις στις οποίες εκτίθεται σε άτομα ή κριτική
Β. Η έκθεση στη φοβική κοινωνική κατάσταση προκαλεί άγχος έως κρίση πανικού
Γ. αποφεύγει τις φοβογόνες καταστάσεις
Δ. Παρεμποδίζεται η συνήθης καθημερινή δραστηριότητα
Ε. H διαταραχή διαρκεί >6 μήνες (σε όλες τις ηλικίες)
Ζ. Δεν οφείλεται σε σωματική νόσο χρήση ουσίας ή άλλη ψυχική διαταραχή
Η. Αν υπάρχει άλλη σωματική κατάσταση ή ψυχική διαταραχή, ο φόβος δε σχετίζεται μαζί της
Διαταραχή Πανικού
Διακριτή περίοδος έντονου φόβου ή δυσφορίας, μέσα σε 10΄, >4 από:
- Αίσθημα παλμών
- Εφίδρωση
- Τρόμος
- Αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας
- Αίσθημα πνιγμονής
- Θωρακικός πόνος ή δυσφορία
- Ναυτία, κοιλιακά ενοχλήματα
- Αίσθημα ζάλης, αστάθειας, λιποθυμική τάση, «άδειασμα του κεφαλιού»
- Αποπραγματοποίηση, αποπροσωποποίηση
- Φόβος τρέλας
- Φόβος θανάτου
- Παραισθησίες (μουδιάσματα)
- Φρίκια( αίσθημα ψύχους) ή εξάψεις
Αγοραφοβία
Α. το άτομο νιώθει έντονο φόβο για μέρη ή καταστάσεις στα οποία νιώθει ότι δεν θα μπορέσει να φύγει ή δεν θα μπορέσει να αναζητήσει βοήθεια αν χρειαστεί (απαραίτητο να υπάρχει φόβος φια τουλάχιστον 2 καταστάσεις)
Β. Συστηματικές αποφυγές
Γ. Η διαταραχή διαρκεί >6 μήνες (για όλες τις ηλικίες)
Δ. Δεν εξηγείται καλύτερα από κάποια άλλη διαταραχή
Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
- Υπέρμετρο άγχος, περισσότερες μέρες, > 6 μήνες, συσχέτιση με γεγονότα
- Αίσθηση δυσκολίας ελέγχου της ανησυχίας
- >3 συμπτώματα 1. Ανησυχία 2. Εύκολη κόπωση 3. Δυσχέρεια συγκέντρωσης 4. Ευερεθιστότητα 5. Μυϊκή τάση 6. Διαταραχή ύπνου
- Το άγχος και η ανησυχία δεν εστιάζονται σε στοιχεία μίας διαταραχής του Άξονα Ι (Ο άξονας Ι χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει την παρουσία μειζόνων συνδρόμων, όπως η σχιζοφρένεια, η διπολική διαταραχή, ή η διαταραχή πανικού. Στην περίπτωση που υπάρχουν περισσότερες της μίας διαγνώσεις, μπορούν όλες να σημειωθούν κατά σειρά σπουδαιότητας.)
- Προκαλείται κλινικά σημαντική δυσφορία, έκπτωση λειτουργικότητας Ζ. Σωματική νόσο ή επίδραση ουσίας, διαταραχή διάθεσης, ψυχωσική διαταραχή, αναπτυξιακή διαταραχή
Παρατηρούνται επιπλέον τρεις διαταραχές οι οποίες διέπονται από παράλογο και υπερβολικό άγχος όμως με βάση τα κριτήρια DSM-5 δεν κατηγοριοποιούνται ως αγχώδεις αλλά κατατάσσονται σε ξεχωριστές διαγνωστικές κατηγορίες. Αυτές είναι:
- Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
- Η διαταραχή μετατραυματικού στρες
- Η διαταραχή άγχους υγείας
Οι αγχώδεις διαταραχές επηρεάζουν σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού. Υπολογίζεται πως το 31,1 % των Αμερικανών βιώνουν μια αγχώδη διαταραχή καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Το φαινόμενο είναι πιο έντονο σε ηλικιακές ομάδες που αφορούν από παιδιά μέχρι μεσήλικες.
Πως σχετίζονται με τη Διατροφή;
Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του άγχους όπως προκύπτει από ερευνητικά δεδομένα φαίνεται να διαδραματίζουν οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β κυρίως η Β6 και η Β12, η βιταμίνη C, το μαγνήσιο και ο ψευδάργυρος. Συγκεκριμένα, τα προαναφερθέντα συνδέονται με την απόκριση στο άγχος ρυθμίζοντας την παραγωγή νευροδιαβιβαστών όπως η σεροτονίνη, η νοραδρεναλίνη και η ντοπαμίνη.
Μαγνήσιο
Η εξάντληση του μαγνησίου οδηγεί σε υπερδραστηριότητα του N-μέθυλο-D-ασπαρτικού και, κατά συνέπεια, σε καταθλιπτικά συμπτώματα, νευροενδοκρινικές αλλαγές, διαταραχές ύπνου, και αυξημένη φλεγμονή.Τα επίπεδα μαγνησίου στον ορό είναι χαμηλότερα στους ενήλικες με κατάθλιψη έναντι των συμμετεχόντων (σε ελεγχόμενη μελέτη που διενεργήθηκε) χωρίς κατάθλιψη.
Ψευδάργυρος
Ο ψευδάργυρος έχει μελετηθεί σαφώς λιγότερο από το μαγνήσιο ως προς την επίδραση του. Ωστόσο, μετανάλυση του 2017 έδειξε πως 25 mg ψευδαργύρου για 6 εβδομάδες, είχαν επικουρική δράση σε όσους λάμβαναν αγωγή για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης.
Βιταμίνη D
Αναφορικά με την πολυμελετημένη βιταμίνη D, σε μετανάλυση 7 τυχαιοποιημένων κλινικών μελετών με 3191 εθελοντές φάνηκε πως η χορήγηση της με μορφή συμπληρώματος δεν ευθύνεται ούτε για βελτίωση ούτε για χειροτέρευση συμπτωμάτων κατάθλιψης. Ωστόσο, σε μια δοκιμή που πραγματοποιήθηκε, αναφέρθηκε μικρή βελτίωση με τη λήψη βιταμίνης D με μορφή συμπληρώματος.
Διατροφικές Συνήθειες
Από την άλλη πλευρά φαίνεται πως η υιοθέτηση μιας δίαιτας δυτικού τύπου που αποτελείται από επεξεργασμένους υδατάνθρακες, υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος και trans λιπαρά αυξάνει το άγχος. Εντούτοις, η κατανάλωση κρέατος αυτή καθ’ αυτή δεν επηρεάζει τα επίπεδα άγχους ούτε ευθύνεται για την αύξησή του όπως έδειξε μεγάλη μετανάλυση του 2017. Αντίθετα, είναι η μειωμένη κατανάλωση κρέατος που σχετίζεται με πιθανά συμπτώματα κατάθλιψης.
Επιπλέον, τα δεδομένα για τη vegan διατροφή είναι αντικρουόμενα καθώς φαίνεται πως άλλες μελέτες τη συνδέουν με τη μείωση του άγχους ενώ άλλες όχι. Ακόμα, η πρόσληψη συμπληρωμάτων μαγνησίου 200 mg και βιταμίνης Β6 50 mg , έδειξε μικρή θετική συνεργιστική βοήθεια ως προς την αντιμετώπιση του άγχους. Επιπροσθέτως, η κατανάλωση ψαριών σε δόσεις 50 γραμμαρίων την ημέρα έδειξε πως σχετίζεται με μείωση της κατάθλιψης κατά 16 % σε σχέση με τη μη κατανάλωση. Επιπλέον, παρουσιάζεται δοσοεξαρτώμενη σχέση μεταξύ συνολικής πρόσληψης ω-3 λιπαρών οξέων. Συγκεκριμένα, η πρόσληψη 0.5, 1, 1.5 και 1,8 γραμμαρίων τη μέρα ισοδυναμεί με αντίστοιχη μείωση του κινδύνου για κατάθλιψη κατά 31%, 52 %, 67 % και 70 %.
Που καταλήγουμε;
Σε κάθε περίπτωση, οι αγχώδεις διαταραχές απασχολούν ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού ενώ παρουσιάζουν και έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον ειδικά ως προς την αλληλεπίδρασή τους με τη διατροφή. Η υιοθέτηση μιας υγιεινής διατροφής, ο περιορισμός των κορεσμένων, η κατανάλωση φρούτων λαχανικών, ψαριών αλλά και κρέατος σε συγκεκριμένες ποσότητες. Ουσιαστικά δηλαδή, η ποικιλία στο διαιτολόγιο μας είναι αυτή που θα αποτελέσει ανάχωμα ενάντια στις αγχώδεις διαταραχές χωρίς ωστόσο να σημαίνει πως ασθενείς που χρήζουν φαρμακευτικής αγωγής πρέπει να μην τη λαμβάνουν.
