Στη σημερινή εποχή, με τους γρήγορους ρυθμούς και τις αυξημένες απαιτήσεις, το στρες έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Σύμφωνα με δεδομένα που παρουσιάστηκαν στο Πανελλήνιο Συνέδριο Διαιτολογίας – Διατροφής, το οποίο πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο στην Αθήνα, το στρες σε φυσιολογικά επίπεδα, είναι ένας υγιής έμφυτος μηχανισμός, που στοχεύει στην επιβίωση του ατόμου, ενισχύοντας και επισπεύδοντας τις αντιδράσεις του σε στιγμές κινδύνου ή αβεβαιότητας και είναι απαραίτητο για τη διατήρηση της ομοιόστασης.
Η επίδραση του στρες στην καθημερινότητα
Σε κατάσταση στρες το ανθρώπινο σώμα παράγει πληθώρα ορμονών, με κυριότερες την αδρεναλίνη, την νοραδρεναλίνη και την κορτιζόλη. Αξίζει να σημειωθεί ότι το στρες αρχίζει να αποτελεί πρόβλημα όταν συναντάται σε υψηλά επίπεδα και για μεγάλες χρονικές περιόδους. Υπολογίζεται ότι το 50% των προβλημάτων των σύγχρονων ανθρώπων σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με το στρες. Μια άλλη μακροχρόνια αντίδραση στο στρες, είναι η υιοθέτηση ανθυγιεινών συνηθειών, όπως του καπνίσματος, των λανθασμένων διατροφικών συνηθειών, της χρήσης ναρκωτικών ουσιών, της κατανάλωσης οινοπνεύματος, της έλλειψης σωματικής άσκησης.
Πότε καθιερώνονται οι ισορροπημένες συνήθειες;
Τα θεμέλια για την υγεία, όπως οι ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες, καθιερώνονται κατά τα αρχικά στάδια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, και συνεχίζουν κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής. Κατά την περίοδο της εφηβείας, οι διατροφικές απαιτήσεις των εφήβων είναι ιδιαίτερα αυξημένες, γιατί από την μια υπάρχει η επιτάχυνση της ανάπτυξης και από την άλλη η αύξηση της φυσικής τους δραστηριότητας.
Εφηβική ηλικία
Η εφηβική ηλικία εμφανίζεται τη δεύτερη δεκαετία ζωής και χαρακτηρίζεται από την ταχεία ωρίμανση των βιολογικών, ψυχολογικών και σωματικών χαρακτηριστικών του παιδιού. Μεγάλη ανησυχία σχετικά με την τρέχουσα εφηβική διατροφή περιλαμβάνει η ανεπαρκής πρόσληψη φρούτων, λαχανικών και γαλακτοκομικών προϊόντων.
Η διατροφή των εφήβων επηρεάζεται από διάφορους προσωπικούς και κοινωνικούς παράγοντες (π.χ. τις διατροφικές προτιμήσεις, το φύλο, την εκπαίδευση, την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση, την προέλευση), καθώς και περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως τα τρόφιμα στο οικιακό περιβάλλον, τη γονική διατροφική συμπεριφορά και τη διαθεσιμότητα των fast-food.
Οι κακές διατροφικές συνήθειες των εφήβων καθώς και οι πιέσεις που δέχονται από το κοινωνικό και κυρίως από το οικογενειακό περιβάλλον, τους καθιστούν επιρρεπείς σε διατροφικές και ψυχικές διαταραχές, όπως η παχυσαρκία, η κατάθλιψη, η βουλιμία κ.ά.
Στρες και "κενές θερμίδες"
Το χρόνιο στρες διεγείρει την κατανάλωση τροφίμων με «κενές θερμίδες», τα οποία είναι υψηλής ενεργειακής πυκνότητας, λόγω του υψηλού σακχάρου και περιεκτικότητας σε λιπαρές ουσίες. Επιδημιολογικές και πειραματικές μελέτες έχουν δείξει ότι το στρες μπορεί τόσο να αυξήσει, όσο και να μειώσει την όρεξη, καθώς και να αλλάξει τις διατροφικές επιλογές τροφίμων σε πιο ανθυγιεινές επιλογές (περισσότερα πατατάκια, γλυκά, μπισκότα ή fast food, και λιγότερα φρούτα και λαχανικά) στις γυναίκες, αλλά όχι στους άνδρες.
Πρόσφατα, η μελέτη HELENA (Healthy Lifestyle in Europe by Nutrition in Adolescence), η οποία πραγματοποιήθηκε σε εφήβους (Συν=704, ηλικίας 12–17 ετών) σε 5 διαφορετικές Ευρωπαϊκές χώρες (Γάνδη, Στοκχόλμη, Σαραγόσα, Αθήνα και τη Βιέννη) βρήκε ότι τόσο τα αγόρια, όσο και τα κορίτσια, όταν έχουν άγχος «ρίχνουν» την ποιότητα της διατροφής τους και αυξάνουν τις ποσότητες που καταναλώνουν.
Υποστηρίζεται, λοιπόν, η υπόθεση ότι το στρες μπορεί να επηρεάσει τη διαιτητική συμπεριφορά των «εφήβων», μειώνοντας την ποιότητα διατροφής τους. Απαιτούνται αποτελεσματικές εκστρατείες πρόληψης για την εκπαίδευση των εφήβων με σκοπό την αντιμετώπιση του στρες.
Τι μπορούν να κάνουν οι έφηβοι όταν νιώθουν πίεση;
Καλό θα ήταν όταν οι έφηβοι νιώθουν πιεσμένοι και αγχωμένοι, να φροντίσουν τα εξής:
- Την αποφυγή των επεξεργασμένων υδατανθράκων (λευκό ψωμί, αποφλοιωμένο ρύζι, άσπρα μακαρόνια)
- Την επαρκή πρόσληψη απαραίτητων αμινοξέων (πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας – κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, αβγό, γάλα)
- Την κατανάλωση τροφών που οδηγούν σε αύξηση της παραγωγής σεροτονίνης (λιπαρά ψάρια, ξηροί καρποί, όσπρια)
- Την επαρκή πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων (αμύγδαλα, καρύδια, σολομός, σαρδέλα, τόνος, πέστροφα)
- Την ισορροπημένη συχνότητα γευμάτων
- Την επαρκή ενυδάτωση του σώματος
- Την καθημερινή άσκηση
