Μύθοι και αλήθειες για την ενυδάτωση των παιδιών

Το σώμα αποτελείται κυρίως από νερό

Το σώμα του παιδιού, όπως και ενός ενήλικα, αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από νερό. Στα νεογέννητα το ποσοστό του σώματος που αποτελείται από νερό φθάνει περίπου το 75% και σταδιακά πέφτει κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης και της ωρίμανσης. Υπό κανονικές συνθήκες, όλοι, ενήλικες και παιδιά, χάνουν λίγο νερό καθημερινά από το σώμα τους με τον ιδρώτα, τα δάκρυα, τα ούρα και τα κόπρανα.

Το νερό εξατμίζεται από το δέρμα, επίσης, και φεύγει από το σώμα ως ατμός, όταν αναπνέουμε. Συνήθως, αντικαθιστούμε στον οργανισμό μας αυτά τα υγρά του σώματος και τα άλατα που περιέχει, με το νερό και τα άλατα που παίρνουμε από την κανονική διατροφή μας. Όμως, τα βρέφη και τα μικρά παιδιά, βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για να αφυδατωθούν, διότι συχνά δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με τις σωματικές τους ανάγκες, με αποτέλεσμα να μην αναζητούν για να καταναλώσουν την ποσότητα των υγρών που χρειάζονται για να είναι επαρκώς ενυδατωμένα.

Ποιά είναι τα σημάδια της αφυδάτωσης;

Τα σημάδια αναγνώρισης της αφυδάτωσης στα παιδιά είναι:

• ξηρό ή κολλώδες στόμα
• λίγα ή καθόλου δάκρυα όταν κλαίει
• μάτια που μοιάζουν βυθισμένα στο κεφάλι
• μαλακό σημείο (κρανίου) πάνω από το κεφάλι του μωρού που μοιάζει βυθισμένο
• έλλειψη ούρων για 6 έως 8 ώρες σε ένα βρέφος (ή μόνο μία πολύ μικρή ποσότητα σκούρων κίτρινων ούρων)
• έλλειψη ούρων επί 12 ώρες σε ένα μεγαλύτερο παιδί (ή μόνο μία πολύ μικρή ποσότητα σκούρων κίτρινων ούρων)
• ξηρό δέρμα
• ανεξήγητη κόπωση ή ζάλη

Επιπλέον εξαιτίας της αφυδάτωσης μπορεί να παρατηρηθεί πονοκέφαλος και πονόλαιμος, μειωμένη προσοχή και μειωμένη βραχυπρόθεσμη μνήμη, αυξημένος καρδιακός ρυθμός.

Οι ανάγκες των παιδιών σε υγρά

Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η επαρκής πρόσληψη νερού για τα παιδιά έχει ως εξής:

Τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα για αφυδάτωση από ότι οι ενήλικες;

Τα παιδιά και οι έφηβοι δεν έχουν την ίδια ικανότητα με τους ενήλικες ως προς τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος. Τα παιδιά έχουν την τάση να συσσωρεύουν περισσότερη θερμότητα από το περιβάλλον, εξαιτίας της υψηλής αναλογίας του σωματικού βάρους που έχουν προς την επιφάνεια του σώματός τους, με αποτέλεσμα να είναι πιο ευάλωτα για να πάθουν αφυδάτωση από τους ενήλικες. Έτσι, τα παιδιά θα πρέπει να είναι προσεκτικά και να προσλαμβάνουν αρκετά υγρά κατά τη διάρκεια της ημέρας, ιδιαίτερα αν βρίσκονται σε ζεστό περιβάλλον. Κατά τη διάρκεια της άσκησης, όταν δηλαδή έχουν έντονη φυσική δραστηριότητα, επίσης, πρέπει να καταναλώνουν αρκετή ποσότητα υγρών, για να αποφύγουν την αφυδάτωση και το θερμικό στρες.

Τα περισσότερα παιδιά δεν ενυδατώνονται επαρκώς από το πρωί

Η ήπια αφυδάτωση μπορεί να συμβεί ειδικά το πρωί, διότι πολλά παιδιά καταναλώνουν λίγα ή σχεδόν καθόλου υγρά κατά το πρόγευμά τους. Μελέτες δείξανε ότι τα παιδιά δεν καταναλώνουν αρκετά υγρά κατά την έναρξη της ημέρας τους. Το ποσοστό των παιδιών που έφταναν ενυδατωμένα επαρκώς στο σχολείο ήταν 62.2% στην Γαλλία και 64% στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα παιδιά που δεν είναι επαρκώς ενυδατωμένα από την ώρα του πρωινού, έχουν αυξημένο κίνδυνο να αφυδατωθούν πιθανώς μέχρι το μεσημέρι. Επιπλέον, η ελλιπής ενυδάτωση μπορεί να επηρεάσει την πνευματική τους απόδοση στο σχολείο, όπως με μειωμένη συγκέντρωση, λιγότερη προσοχή και ελαττωμένη βραχυπρόθεσμη μνήμη.

Πόσο νερό περιέχουν τα τρόφιμα;

Τα τρόφιμα που προσλαμβάνονται ως μέρος μιας κανονικής διατροφής συμβάλουν ελάχιστα στην συνολική πρόσληψη νερού. Στην πραγματικότητα, η περιεκτικότητα σε νερό των τροφίμων συνήθως συμβάλλει περίπου το 20% της συνολικής πρόσληψης νερού μας. Τα φρούτα και τα λαχανικά έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε νερό, συνήθως υψηλότερη από το 75% του βάρους του προϊόντος, ενώ άλλα τρόφιμα όπως ψωμί, τυρί, κρέας, ψάρια, κλπ., έχουν πολύ χαμηλότερο ποσοστό νερού.

Ως εκ τούτου, ένα δεκάχρονο παιδί που καταναλώνει 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα ως μέρος μιας συνιστώμενης διατροφής, προσλαμβάνει περίπου 400 ml νερού, με τη μορφή των τροφίμων, η οποία είναι περίπου το 20% της ημερήσιας πρόσληψης νερού που θα έπρεπε να πάρει. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι τα περισσότερα παιδιά δεν καταναλώνουν στην πραγματικότητα πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα. Έτσι, η πρόσληψη νερού από τα τρόφιμα είναι πιθανό να είναι χαμηλότερη από την αναμενόμενη.

Τα υγρά που περιέχουν θερμίδες θεωρούνται τρόφιμα;

Οι θερμίδες στα ποτά θα πρέπει να υπολογίζονται ως μέρος της συνολικής ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης. Συνεπώς, είναι σημαντικό να γίνει διάκριση μεταξύ των ποτών που περιέχουν θερμίδες και εκείνων που δεν περιέχουν θερμίδες. Υπάρχουν πολλά τρόφιμα σε υγρή μορφή (π.χ. γάλα και χυμούς φρούτων), τα οποία περιέχουν όχι μόνο μακροθρεπτικά συστατικά, αλλά και μέταλλα και βιταμίνες. Επομένως, ο πρωταρχικός σκοπός της κατανάλωσης αυτών των υγρών τροφίμων δεν θα πρέπει να είναι για την πρόσληψη νερού, αλλά ως συστατικά της καθημερινής διατροφής. Ωστόσο, το νερό βρύσης θα πρέπει να είναι η πρώτη επιλογή ενυδάτωσης για όλες τις ώρες της ημέρας.

Η πρόσληψη νερού αυξάνει το σωματικό βάρος;

Πολλοί πιστεύουν ότι η αύξηση της πρόσληψης νερού θα προκαλέσει αύξηση του σωματικού βάρους. Αυτό είναι απολύτως λάθος. Το σώμα έχει ένα πολύ αποτελεσματικό κανονιστικό σύστημα που εξαλείφει την περίσσεια του νερού για να διατηρήσει την ισορροπία του νερού. Αντιθέτως, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η υψηλή κατανάλωση νερού οδηγεί σε μια μικρή αλλά ανιχνεύσιμη αύξηση των ενεργειακών δαπανών που θα αποτρέψει την αύξηση του σωματικού βάρους, αν η πρόσληψη ενέργειας διατηρηθεί σταθερή.

Τα παιδιά πρέπει να πίνουν νερό, μόνο όταν διψάνε;

Η δίψα είναι ένα καλό πρώιμο σημάδι της αφυδάτωσης. Οπότε, από την στιγμή που ένα παιδί αισθανθεί διψασμένο, μπορεί να είναι ήδη αφυδατωμένο. Επίσης, το αίσθημα της δίψας που θα νιώσουν τα παιδιά, ενδέχεται να σβηστεί πριν αντικαταστήσουν τα χαμένα απαραίτητα υγρά του σώματός τους. Γι 'αυτό τα παιδιά θα πρέπει να αρχίσουν να πίνουν υγρά πριν αναπτυχθεί σε αυτά το αίσθημα της δίψας και να καταναλώνουν επιπλέον υγρά, ακόμη και μετά που δεν θα νιώθουν διψασμένα πια.

Αν νιώσουν διψασμένα, είναι ήδη αφυδατωμένα;

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι από την στιγμή που διψάσανε, η ζημιά έγινε και έχουν ήδη αφυδατωθεί! Δίψα, όμως, μπορεί να προκληθεί και από άλλες αιτίες και όχι αποκλειστικά εξαιτίας της αφυδάτωσης. Ένα γεύμα πλούσιο σε αλάτι ή αρκετά γλυκό, είναι μία από τις αιτίες που πιθανόν να προκαλέσει το αίσθημα της δίψας. Η δίψα που θα προκληθεί μετά από την κατανάλωση ενός τέτοιου γεύματος, δεν συνδέεται κατ’ ανάγκη με σοβαρή έλλειψη υγρών.

Ακόμη και μικρές αλλαγές στην ωσμωτικότητα του πλάσματος - η συγκέντρωση των αλάτων και ουσιών στο αίμα μας - μπορεί να προκαλέσει τη δίψα. Για παράδειγμα, η αύξηση στην ωσμωτικότητα του πλάσματος ακόμη και λιγότερο από το 2%, μπορεί να προκαλέσει την αίσθηση της δίψας. Αλλά για να συμβεί αληθινή αφυδάτωση, πρέπει η ωσμωτικότητα να αυξηθεί περίπου κατά 5%. Παρόλα αυτά, όμως, η δίψα εξακολουθεί να είναι μια καλή ένδειξη ότι το σώμα τους θέλει κάτι να πιει για να πάρει τα υγρά που χρειάζεται.

Ένα παιδί μπορεί να αφυδατωθεί μόνο όταν είναι άρρωστο;

Όταν ένα παιδί έχει πυρετό ή χάνει υγρά από εμετό, διάρροια ή υπερβολική απώλεια ούρων, ο κίνδυνος της αφυδάτωσης είναι υψηλός, ιδιαίτερα σε βρέφη και μικρά παιδιά. Ωστόσο, η αφυδάτωση μπορεί να εμφανιστεί και σε διαφορετικές περιστάσεις, όπως στην έκθεση σε υψηλές ή χαμηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος, κατά τη διάρκεια έντονης σωματικής άσκησης, ειδικά αν γίνεται σε υψηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος, ή σε μεγάλο υψόμετρο. Συνεπώς, τα παιδιά που αθλούνται ιδίως σε ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες, βρίσκονται και αυτά σε αυξημένο κίνδυνο για να πάθουν αφυδάτωση.

Τα παιδιά που αθλούνται είναι καλύτερα να πίνουν αθλητικά ποτά ή νερό;

Η έντονη σωματική δραστηριότητα, μπορεί να αυξήσει σημαντικά την ποσότητα των υγρών που τα παιδιά θα πρέπει να πίνουν, ώστε να αποφύγουν την αφυδάτωση. Η υπονατριαιμία είναι μια σοβαρή κατάσταση, στην οποία πέφτουν πολύ χαμηλά τα επίπεδα του νατρίου στο αίμα. Αυτό συμβαίνει ως αποτέλεσμα της κατανάλωσης υπερβολικών ποσοτήτων πόσιμων υγρών, συνήθως σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα, τα οποία δεν περιέχουν προσθήκη νατρίου. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, αυτή η κατάσταση είναι σπάνιο να συμβεί στους νεαρούς αθλητές. Όμως, τα αθλητικά ποτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να ενθαρρύνουν τα παιδιά να πίνουν αρκετά υγρά και να μένουν ενυδατωμένα. Επιπλέον, με την κατανάλωση των αθλητικών ποτών, μπορεί να αποφευχθεί η υπονατριαιμία, διότι περιέχουν πρόσθετο νάτριο και έτσι είναι καλύτερη η κατανάλωσή τους από το νερό, ειδικά σε αθλητές που θα διαγωνιστούν για περισσότερο από μία ώρα.

Πρόληψη της αφυδάτωσης

Ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί η αφυδάτωση είναι να βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά παίρνουν πολλά υγρά όταν είναι άρρωστα ή σωματικά δραστήρια. Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να καταναλώνουν περισσότερα υγρά από τα υγρά που χάνουν από τον έμετο, την διάρροια, ή την εφίδρωση. Επιπλέον, είναι σημαντικό να δίνετε στα παιδιά να καταναλώνουν πολλά υγρά και συχνά μέσα στην μέρα, κατά την διάρκεια υψηλών θερμοκρασιών περιβάλλοντος.

Όσα παιδιά συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες ή επίπονες σωματικές δραστηριότητες, θα πρέπει να πίνουν κάποια επιπλέον υγρά από την συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη, πριν από την έναρξη της δραστηριότητας τους, κατά την διάρκεια της δραστηριότητας τους σε τακτά χρονικά διαστήματα, δηλαδή κάθε 20 με 30 λεπτά και μετά την λήξη, επίσης, της δραστηριότητας τους.