Στην πιο πρόσφατη έρευνα που μελέτησε τον επιπολασμό της παχυσαρκίας στην Ελλάδα, την Greco Study, βρέθηκε ότι 4 στα 10 Ελληνόπουλα είναι υπέρβαρα και παχύσαρκα. Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό των υπέρβαρων και παχύσαρκων αγοριών ήταν 29,9% και 12,9% αντίστοιχα, ενώ το ποσοστό των υπέρβαρων και παχύσαρκων κοριτσιών ήταν 29,2% και 10,6% αντίστοιχα.
Τα λιπαρά έχουν κατηγορηθεί πολλές φορές για ύπαρξη παραπανίσιων κιλών. Το αυξημένο βάρος των παιδιών και η παχυσαρκία επηρεάζουν το μεταβολισμό και τα λιπίδια του αίματος (αυξημένη χοληστερόλη) και, έτσι, αυξάνεται ο κίνδυνος για εμφάνιση - ακόμα και σε μικρή ηλικία - χρόνιων ασθενειών, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Τι είναι όμως τα λιπαρά; Πρέπει το παιδί να αποφεύγει τροφές που είναι πλούσιες σε λιπαρά; Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς;
Αυτό που αποκαλείται κοινώς λίπος στην διατροφή μας, στην πραγματικότητα αποτελείται από αρκετές ουσίες που ονομάζονται λιπίδια. Τα λιπίδια αντιπροσωπεύουν μια τάξη οργανικών ουσιών που είναι αδιάλυτες στο νερό. Αποτελούνται από όλων των ειδών τα λιπαρά, την χοληστερόλη και κάποιες άλλες ενώσεις που έχουν παρόμοια δομή με τα λιπαρά.
Ποια είναι η σύνθεση του λίπους;
Τα λιπαρά αποτελούνται από τα λεγόμενα λιπαρά οξέα. Ανάλογα με τα λιπαρά οξέα, παίρνουν το αντίστοιχο όνομα. Έτσι, μια κατηγορία είναι τα κορεσμένα, που περιέχονται στα πλήρη γαλακτοκομικά, τα τυριά, το χοιρινό και βοδινό κρέας, το μπέικον, τα αλλαντικά και το βούτυρο. Μια δεύτερη μεγάλη κατηγορία είναι τα μονοακόρεστα, που περιέχονται κυρίως στο ελαιόλαδο. Τρίτη μεγάλη κατηγορία είναι τα πολυακόρεστα, που περιέχονται κυρίως στα σπορέλαια.
Trans λιπαρά οξέα
Κάποια λιπίδια όταν έχουν υποστεί μια συγκεκριμένη βιομηχανική διεργασία (υδρογόνωση) μετατρέπονται στα λεγόμενα trans λιπαρά οξέα. Τέλος, πρέπει να αναφερθεί και η χοληστερόλη, που είναι ένα ακόμη σημαντικό λιπίδιο. Βρίσκεται μόνο στα ζωικά προϊόντα και κυρίως στα αυγά, το συκώτι, τα χοιρινό και βοδινό κρέας καθώς και σε κάποια βιομηχανοποιημένα προϊόντα όπως μπισκότα, κρουασάν και παγωτό.
Στα πολυακόρεστα πρέπει να αναφέρουμε ότι ανήκουν και τα απαραίτητα λιπαρά οξέα, τα ω-3 λιπαρά οξέα και τα ω-6. Το ανθρώπινο σώμα είναι ικανό να παράγει όλα τα λιπαρά οξέα που χρειάζεται, εκτός από δύο: το λινελαϊκό οξύ (LA), ένα ω-6 λιπαρό οξύ και το α-λινολεϊκό οξύ (ALA), ένα ω-3 λιπαρό οξύ που περιέχεται στο κραμβέλαιο, στο λινέλαιο και στα καρύδια. Τα παραπάνω είναι αναγκαίο να λαμβάνονται μέσω της διατροφής και γι’ αυτό τον λόγο ονομάζονται «απαραίτητα λιπαρά οξέα».
Ω3 λιπαρά οξέα
Tα ω-3 λιπαρά οξέα είναι το α-λινολεϊκό οξύ (ALA), το εικοσαπεντανοϊκό οξύ (EPA) και το δοκοσαεξανοϊκό οξύ DHA ( τα δυο τελευταία παράγονται από το α-λινολενικό οξύ). Το α-λινολενικό οξύ περιέχεται κυρίως σε ξηρούς καρπούς, στα καρύδια και στο λιναρόσπορο ενώ τα EPA και DHA απαντώνται σε λιπαρά ψαριών (π.χ. σολομό, σκουμπρί, ρέγκα). λόγω του ότι μέσα στον οργανισμό η σύνθεση δύο εκ των ω-3 λιπαρών οξέων, του εικοσαπεντανοϊκού οξέως (EPA) και του δοκοσαεξανοϊκού οξέως (DHA) είναι περιορισμένη, συστήνεται η καθημερινή διατροφή να περιλαμβάνει και πηγές των παραπάνω λιπαρών οξέων.
Ω6 λιπαρά οξέα
Tα σπουδαιότερα ω-6 λιπαρά οξέα είναι το λινελαϊκό οξύ (LA), αραχιδονικό οξύ (AA) (το οποίο μπορεί να παραχθεί από λινελαϊκό οξύ) και το γ- λινελαϊκό οξύ (GLA). To λινελαϊκό οξύ περιέχεται στο αραβοσιτέλαιο, σογιέλαιο, βαμβακέλαιο, σουσαμέλαιο,και ηλιέλαιο. Το αραχιδονικό οξύ (AA) υπάρχει σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως στο κρέας ή στον κρόκο του αβγού.
Τα ω-3 λιπαρά οξέα αποτελούν πρόδρομες ουσίες των εικοσανοειδών (προσταγλαδίνες, προστακυκλίνες) που έχουν ορμονική δράση, είναι απαραίτητα για τη δομή των κυτταρικών μεμβρανών π.χ. δόμηση νευρικού ιστού, αμφιβληστροειδούς, συμμετέχουν στο μεταβολισμό της χοληστερόλης, μειώνουν τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων και της αρτηριακής πίεσης, ελαττώνουν την δημιουργία θρόμβων στις αρτηρίες. Ακόμη, τα ω-3 λιπαρά οξέα φαίνεται να έχουν αντικαταθλιπτική δράση και να βοηθούν στην αντιμετώπιση των αρθρίτιδων (π.χ οστεοαρθρίτιδα) και της σκλήρυνσης κατά πλάκας, ενώ ενισχύουν και την ικανότητα μάθησης, συγκέντρωσης και μνήμης. Τα ω-6 λιπαρά οξέα φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο των καρδιαγγειακών παθήσεων κυρίως μειώνοντας τα επίπεδα της ολικής και LDL χοληστερόλης.
Αντιθέτως, η υπερβολική κατανάλωση συγκεκριμένων τύπων λιπαρών, όπως των κορεσμένων και των trans έχει συσχετιστεί με την εμφάνιση πλήθους ασθενειών, συμπεριλαμβανόμενης την παχυσαρκίας, των καρδιαγγειακών, του διαβήτη και του καρκίνου.
Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και χοληστερόλη
Ταυτόχρονα, έμφαση θα πρέπει να δωθεί στην πρόσληψη μονοακόρεστων λιπαρών οξέων,μέσω κατανάλωσης ελαιολάδου, τα οποία αν αντικαταστήσουν τα κορεσμένα λιπαρά στη διατροφή επιφέρουν βελτίωση στην LDL-χοληστερόλη. Η πρόσληψη υψηλών ποσοτήτων μονοακόρεστων λιπαρών (κυρίως από το ελαιόλαδο) έχει σχετιστεί με μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων διότι το ελαιόλαδο περιέχει υψηλά ποσά αντιοξειδωτικών ουσιών, όπως φαινόλες και βιταμίνη Ε, οι οποίες προστατεύουν την οξείδωση της LDL-χοληστερόλης (η οξειδωμένη μορφή είναι αθηρογόνος).
Συμπερασματικά, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι το φαγητό είναι μια απόλαυση και ευχάριστη απασχόληση, από το οποίο δεν θα πρέπει να λείπουν και τα λιπαρά. Το μέτρο στην ποσότητά τους και η σωστή ποιότητά τους θα κάνει τη διαφορά!
