Οι ετικέτες τροφίμων χρησιμεύουν στο να μας πληροφορήσουν πώς να επιλέξουμε μεταξύ διαφορετικών τροφίμων, ανάλογα με την περιεκτικότητα τους σε ενέργεια και διάφορα άλλα θρεπτικά συστατικά. Ουσιαστικά μας βοηθούν να επιλέγουμε και να τρεφόμαστε σωστά, με κύριο γνώμονα τη διαμόρφωση ενός ισορροπημένου και πλήρους διαιτολογίου.
Τι ονομάζουμε συμπληρώματα διατροφής;
Σύμφωνα με την Ελληνική νομοθεσία, με τον όρο συμπληρώματα διατροφής εννοούμε σκευάσματα βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων που περιέχουν τις ουσίες αυτές στις συνιστώμενες δόσεις και διακρίνονται σε δύο κατηγορίες ανάλογα με την προβλεπόμενη χρήση τους:
- Συμπληρώματα διατροφής: Πρόκειται για διατροφικά προϊόντα, με σκοπό την συμπλήρωση της συνήθους δίαιτας.
- Τρόφιμα ειδικής διατροφής: Πρόκειται για τρόφιμα τα οποία λόγω της ειδικής σύνθεσής τους προορίζονται για ειδική διατροφή συγκεκριμένων ομάδων πληθυσμού π.χ για υγιή βρέφη ή νήπια, για ειδικές κατηγορίες ατόμων με διαταραγμένο μεταβολισμό, ή για κατηγορίες ατόμων που βρίσκονται σε ειδική κατάσταση της φυσιολογίας τους.
Συνιστώμενη διατροφική πρόσληψη ή δόση (recommended dietary allowance, RDA) είναι η μέση ημερήσια πρόσληψη που υπολογίζεται ότι κατ’ ελάχιστον καλύπτει τις θρεπτικές ανάγκες σχεδόν όλων των φαινομενικά υγιών ατόμων συγκεκριμένης ηλικίας και φύλλου.
Ποιοι και γιατί χρειάζονται συμπληρώματα διατροφής;
Υπάρχουν τρεις κύριοι λόγοι για την χρήση των συμπληρωμάτων διατροφής:
- Θεραπεία ή πρόληψη διατροφικής ανεπάρκειας.
- Μείωση του κινδύνου εμφάνισης άλλων ασθενειών π.χ. καρδιαγγειακών νοσημάτων, καρκίνου κ.α.
- Ενίσχυση της καλής υγείας του ατόμου.
Οι πληθυσμιακές ομάδες που βρίσκονται σε κίνδυνο ανεπάρκειας και μπορούν να επωφεληθούν από την χορήγηση των συμπληρωμάτων περιλαμβάνουν:
- Βρέφη και παιδιά, εφήβους, γυναίκες σε περιόδους εγκυμοσύνης και θηλασμού και κατά την αναπαραγωγική περίοδο, ηλικιωμένοι, και πτωχές μειονότητες.
- Άτομα των οποίων η διατροφή επηρεάζεται από τον τρόπο ζωής τους, π.χ. καπνιστές, με έντονο στρες, αλκοολικοί, εθισμένοι στα ναρκωτικά, ελλιποβαρή άτομα, άτομα με χαμηλό εισόδημα καθώς και αυστηρά χορτοφάγοι, και οι αθλητές.
- Άτομα η διατροφή των οποίων επηρεάζεται από μια πρόσφατη εγχείρηση ή που πάσχουν από κάποια νόσο π.χ. σύνδρομα δυσαπορρόφησης, ηπατοχολικά νοσήματα, εγκαυματίες, άτομα με συγγενή προβλήματα μεταβολισμού.
- Άτομα τα οποία κάνουν χρόνια χρήση φαρμάκων
Η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής αυξάνεται διαρκώς στις Η.Π.Α. αλλά και σε πολλές άλλες χώρες. Σύμφωνα με μελέτες, ο συνηθέστερος τύπος διαιτητικών συμπληρωμάτων είναι πολυβιταμινούχα σκευάσματα με ή χωρίς μεταλλικά στοιχεία. Στη National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) 1999-2000, αναφέρθηκαν ότι το 52% των ενηλίκων ανέφεραν λήψη συμπληρωμάτων το περασμένο μήνα και 35% τακτική χρήση. Η συνολική συχνότητα χρήσης συμπληρωμάτων (στοιχεία των NHANES) δείχνει να αυξάνεται σταδιακά από 23% σε 35% και, στην πιο πρόσφατη, σε 40%. Συχνότερα χρησιμοποιούν συμπληρώματα οι γυναίκες έναντι των ανδρών (αυτό συμφωνεί και με σχετικά ευρήματα στην Ελλάδα), τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας ( στην Ελλάδα τα άτομα 18-44 ετών κάνουν πιο συχνή χρήση), τα άτομα με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο (ομοίως και Ελλάδα), χαμηλότερο Δείκτης Μάζας Σώματος, υψηλότερο επίπεδο σωματικής άσκησης και συχνότερη κατανάλωση κρασιού. Συνήθως τα άτομα που αναφέρουν χρήση συμπληρωμάτων, καταναλώνουν παράλληλα πιο υγιεινό διαιτολόγιο.
Ποιος είναι ο ρόλος των επαγγελματιών υγείας;
Οι επαγγελματίες της υγείας (διαιτολόγοι, ιατροί, φαρμακοποιοί) οφείλουν να είναι ενήμεροι για τα διαιτητικά συμπληρώματα και για τις διαιτητικές πηγές των θρεπτικών συστατικών. Είναι απαραίτητο, να μπορούν να εκτιμήσουν σε κάθε ασθενή τον κίνδυνο θρεπτικής ανεπάρκειας και την ανάγκη για περαιτέρω διερεύνηση, ρωτώντας για τους παράγοντες που μπορεί να τον προδιαθέτουν σε ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών (λόγοι περιβαλλοντικοί, κοινωνικοί, κουλτούρας).
Όταν ερωτώνται για τα συμπληρώματα, οι ειδικοί για την υγεία, πρέπει να δίνουν έμφαση στη σημασία της τήρησης μιας ισορροπημένης διατροφής. Πρόκειται για δίαιτα πλούσια σε σύνθετους υδατάνθρακες, που περιλαμβάνει και τα αμυλώδη, τα λαχανικά, τα φρούτα και τα γαλακτοκομικά και είναι χαμηλή σε κορεσμένο λίπος, σε ζάχαρη και σε αλάτι. Τα διαιτητικά συμπληρώματα δεν μπορούν να μετατρέψουν μια «πτωχή» δίαιτα σε μια ιδανική δίαιτα.
Ο επιστήμονας υγείας (διαιτολόγος, ιατρός) θα έπρεπε να συμβουλεύσει τον καταναλωτή για τις παρενέργειες που μπορεί να προκαλέσει ένα συμπλήρωμα. Επιπλέον, όταν ο υποψήφιος χρήστης συμπληρωμάτων διατροφής παρουσιάζει κάποια συμπτώματα, πρέπει να ερωτάται για τη φύση αυτών των συμπτωμάτων και να του δίνονται πληροφορίες για τη χρήση των συμπληρωμάτων. Οι χρήστες συνήθως δεν ερωτούν για τυχόν παρενέργειες διότι έχουν την πεποίθηση ότι τα συμπληρώματα είναι «φυσικά» προϊόντα, επομένως είναι και ασφαλή. Οι ειδικοί οφείλουν να πληροφορούν τους πελάτες/ ασθενείς τους για την κακή πληροφόρηση που οδηγεί στην κατάχρηση ορισμένων συμπληρωμάτων που κυκλοφορούν στην αγορά.
Ασφάλεια συμπληρωμάτων διατροφής
Για την ασφάλεια συμπληρωμάτων διατροφής συνίσταται να γνωρίζουμε ότι οι υψηλές και ανεξέλεγκτες δόσεις συμπληρωμάτων ενέχουν κινδύνους, όχι όμως και η λήψη με βάση τις επίσημες συστάσεις και δοσολογίες. Πιο συχνές παρενέργειες είναι πιθανόν να εμφανιστούν με υψηλές δόσεις λιποδιαλυτών βιταμινών (Α,D, E και Κ) και πολύ πιο σπάνια εξαιτίας των υδατοδυαλιτών βιταμινών.
Να υπενθυμίσουμε ότι οι ετικέτες συμπληρωμάτων διατροφής (και ακόμη περισσότερο το φύλλο οδηγιών στο εσωτερικό της συσκευασίας) ανήκουν προς ανάγνωση στο ευρύ κοινό, με σκοπό την καλύτερη πληροφόρηση του καταναλωτή. Για την επιλογή ενός συμπληρώματος διατροφής προσέχουμε αν στο προϊόν αναγράφει στη συσκευασία του τον αριθμό έγκρισης του ΕΟΦ. Ο αριθμός αυτός δηλώνει ότι το σκεύασμα κυκλοφορεί νόμιμα στη χώρα μας και ότι ο επίσημος φαρμακευτικός φορέας έχει εγκρίνει τη σύνθεσή του, έτσι ώστε η περιεκτικότητα σε διατροφικά στοιχεία να είναι ασφαλής στη χρήση του από τον καταναλωτή. Στη συνέχεια παρατηρούμε τη σύνθεση (π.χ. πολυβιταμινούχο και μεταλλικά στοιχεία) και τη μορφή (π.χ. απλά στοιχεία/ αναβράζοντα) του σκευάσματος. Ελέγξετε επίσης την ημερομηνία λήξης του προϊόντος.
