Με αφορμή το παγκόσμιο πρόγραμμα "Παιδιά όλο υγεία" που αποτελεί πρωτοβουλία του ομίλου Nestlé, πραγματοποιήθηκε από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και τον καθηγητή διαιτολογίας-διατροφής, κ. Λάμπρο Συντώση, μια διατροφική μελέτη που αξιολογούσε το βάρος των ελληνόπουλων και τις διατροφικές τους συνήθειες για την τελευταία τετραετία που διανύει η χώρα εντός της οικονομικής κρίσης. Ο κ. Συντώσης μας παρουσίαζει τα ενδιαφέροντα αποτελέσματα αυτής της έρευνας στην παρακάτω συνέντευξη. Την συνέντευξη συμπληρώνουν η κα. Αγγελική Παπαδοπούλου, διευθύντρια εταιρικών υποθέσεων της Nestlé και ο κ. Ιωσήφ Αλεξανδρίδης, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος της εταιρείας περιγράφοντάς μας αυτή τη πρωτοβουλία, την συνεργασία με το Χαροκόπειο πανεπιστήμιο και την οπτική τους για τα αποτελέσματα της έρευνας.
Λάμπρος Συντώσης, καθηγητής Διαιτολογίας - Διατροφής
Γιατί επιλέχθηκαν παιδιά της συγκεκριμένης σχολικής ηλικίας;
Η ηλικία αυτή είναι πολύ κρίσιμη στην ανάπτυξη του παδιού. Στη ηλικία των 8-10 ετών το παιδί αποκτά σχετική ανεξαρτησία και του δίνεται η δυνατότητα να διαλέγει τι και πόσο τρώει, πόση άσκηση/παιχνίδι κάνει και πόση ώρα περνάει μπροστά στην τηλεόραση ή τον υπολογιστή.
Ποιες περιοχές ερευνήθηκαν;
Για τη συγκεκριμένη έρευνα μελετήθηκαν τα ποσοστά παχυσαρκίας και οι συνήθειες διατροφής και φυσικής δραστηριότητας ένος μεγάλου αριθμού μαθητών στην περιοχή της Αττικής.
Που παρατηρήθηκαν μεγαλύτερα ποσοστά παχυσαρκίας;
Σε όλους τους Δήμους της Αττικής που μελετήθηκαν διαπιστώσαμε αύξηση του ποσοστού των παχύσαρκων παιδιών. Η αύξηση όμως ήταν μεγαλύτερη σε Δήμους της Δυτικής Αττικής που έχουν και το μικρότερο εισόδημα (κατά μέσο όρο σε επίπεδο Δήμου). Βρήκαμε λοιπόν και στην Αττική αυτό που έχει αναφερθεί και στο παρελθόν στη Διεθνή βιβλιογραφία. Ότι δηλαδή σε περιόδους οικονομικής κρίσης, αυξάνονται τα ποσοστά παχυσαρκίας ενηλίκων και παιδιών.
Πώς άλλαξαν τα ποσοστά παχυσαρκίας στα χρόνια της κρίσης;
Μετά από πολλά χρόνια στασιμότητας, τα τελευταία δύο χρόνια το ποσοστό των παχύσαρκων παιδιών άρχισε πάλι να ανεβαίνει. Το 2008, περίπου 10% των κοριτσιών και 11% των αγοριών ήταν παχύσαρκα. Τα ποσοστά ανέβηκαν στά 11% για τα κορίτσια και 12.5% για τα αγόρια το 2014. Τα αποτελέσματα ήταν αναμενόμενα για όσους γνωρίζουν τη βιβλιογραφία και ασχολούνται με το θέμα της ρύθμισης βάρους. Ήταν μη αναμενόμενα, και μάλιστα αντίθετα με τις προβλέψεις όσων συγχέουν τα χαρατηριστικά της οικομικής με την επισιτιστική κρίση.
Σε οικονομικά ανεπτυγμένες κοινωνίες, περίοδοι οικονομικής κρίσης δημιουργούν συνθήκες «πάχυνσης» του πλυθυσμού. Οι συνθήκες αυτές περιλαμβάνουν μείωση της σωματικής δραστηριότητας, αύξηση του στρές (με όλες τις συνέπειες που αναφέρω παρακάτω) και γενικά μείωση της ενασχόλησης με δράσεις και ενέργειες που προωθούν την καλή υγεία. Στην επισιτιστική κρίση η διαθεσιμότητα τροφής είναι περιορισμένη με αποτέλεσμα τη μείωση του βάρους.
Πόσα παιδιά τρώνε πρωινό σήμερα;
Περίπου 8 στα 10 παιδιά τρώγαν καθημερινά πρωινό πριν απο 4-5 χρόνια. Για κάποιο λόγο το ποσοστό αυτό μειώθηκε, με αποτέλεσμα σήμερα μόνο 7 στα 10 παιδιά να τρώνε πρωινό. Η πιθανότητα να μην τρώνε κάποια παιδιά πρωινό γιατί δεν έχουν ούτε μια φέτα ψωμί διαθέσιμη είναι μάλλον μικρή (τουλάχιστον αυτό ελπίζω). Ποιό πιθανό είναι ότι η οικονομική κρίση έχει μειώσει τις επιλογές του πρωινού που έχει ένα παιδί, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες να παραλείψει το σημαντικό αυτό γεύμα.
Επηρεάζει το «οικογενιακό» στρες τις διατροφικές συνήθειες του παιδιού;
Αυτό δεν εξετάστηκε στην παρούσα έρευνα. Αποτελέσματα ερευνών απο άλλες χώρες όμως δείχνουν ότι το «οικογενιακό» στρες, η κατάσταη δηλαδή κατά την οποία για οποιοδήποτε λόγο επικρατεί μια τεταμένη ατμόσφαιρα στο σπίτι, επηρεάζει σημαντικά τις διατροφικές συνήθειες του παιδιού. Αυτό οφείλεται στη μειωμένη προσοχή των γονιών στην ποιοτική διατροφή της οικογένειας, στην μείωση του αριθμού των κοινών γευμάτων (όλη η οικογένεια μαζί στο τραπέζι), στην «συναισθηματική πείνα» (τρώω για να νοιώσω καλύτερα) και σε πολλούς άλλους παράγοντες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης ότι το στρες επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο μεταβολίζονται οι τροφές στο σώμα και ευνοεί την αποθήκευση λίπους στην περιοχή της κοιλιάς, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης μεταβολικών νοσημάτων.
Που στόχευσε η παρέμβαση του προγράμματος «Παιδιά όλο υγεία»;
Καταρχήν στην διερεύνηση γνώσεων και στάσεων σε κύριες διατροφικές συμπεριφορές. Η διερεύνηση των γνώσεων και στάσεων είναι σημαντική για το σχεδιασμό στοχευμένων παρεμβάσεων με στόχο την βελτίωση των γνώσεων και την αλλαγή των «προβληματικών» συμπεριφορών σε θέματα διατροφής και φυσικής δραστηριότητας.
Τροποποιείται εύκολα η διατροφική συμπεριφορά των παιδιών;
Όχι εύκολα! Οι συμπεριφορές γενικά αλλάζουν δύσκολα, ακόμη και στα παιδιά. Η παλιά θεώρηση ότι το παιδί μπορείς να το «πλάσεις» όπως εσύ θέλεις δυστυχώς (ή ευτυχώς) δεν ισχύει. Μπορούμε όμως να πετύχουμε μικρές αλλαγές όταν επεμβαίνουμε με καλοσχεδιασμένα προγράμματα μακράς διάρκειας. Αυτό είναι και το επόμενο βήμα του προγράμματος. Το ευτύχημα είναι ότι δεν απαιτούνται δραστικές αλλαγές για να έχουμε θετικά αποτελέσματα σε θέματα υγείας.
Για αυτό και ο στόχος μιας παρέμβασης θα πρέπει να είναι απο την αρχή ξεκάθαρος και πάνω απο όλα εφικτός. Ποτέ δεν βάζουμε σαν στόχο τη μείωση βάρους στα παιδιά. Αποδεκτοί και σχετικά εφικτοί στόχοι είναι η ποιοτική βελτίωση των γευμάτων, με έμφαση την μεγάλη ποικιλία χωρίς αποκλεισμό «κακών τροφών» και η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας με παιχνίδι και άλλες δραστηριότητες που χαροποιούν τα παιδιά. Σε όλα αυτά η εμπλοκή της οικογένειας είναι καθοριστική.
Αγγελική Παπαδοπούλου, διευθύντρια εταιρικών υποθέσεων της Nestlé
Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην δημιουργία του προγράμματος «Παιδιά όλο υγεία»;
Το «Παιδιά όλο Υγεία» αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές πρωτοβουλίες της Nestlé για τη Δημιουργία Αμοιβαίου Οφέλους στον τομέα της διατροφής. Το πρόγραμμα βασίζεται στην πεποίθησή μας πως η εκπαίδευση είναι το πιο αποτελεσματικό εργαλείο για να βοηθήσουμε τα παιδιά να κατανοήσουν ότι η ισορροπημένη διατροφή σε συνδυασμό με τη φυσική δραστηριότητα μπορεί να τους εξασφαλίσει μια υγιή πορεία για όλη τους τη ζωή.
Έτσι λοιπόν, ο Όμιλος Nestlé ανέπτυξε από το 2009 τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία, με στόχο την αύξηση των γνώσεων σε θέματα Διατροφής, Υγείας και Ευεξίας σε παιδιά σχολικής ηλικίας σε όλο τον κόσμο. Σήμερα τα προγράμματα υλοποιούνται σε 68 χώρες σε συνεργασία με πάνω από 280 οργανισμούς (ΜΚΟ, Ινστιτούτα, Αθλητικούς Συλλόγους, κ.λπ.) και μόνο το 2013 άγγιξαν πάνω από 6,9 εκατ. παιδιά παγκοσμίως. Στην Ελλάδα η πρωτοβουλία ξεκίνησε επίσης το 2009 και έως σήμερα έχει βοηθήσει πάνω από 100.000 παιδιά σε όλη την Ελλάδα να βελτιώσουν τη διατροφή τους. Στο πλαίσιο αυτό έχει γίνει και η συνεργασία μας με το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, που ξεκίνησε από το 2011.
Ποιος είναι ο στόχος της μελέτης που πραγματοποιήθηκε;
Η οικονομική κατάσταση των τελευταίων ετών στη χώρα μας έκανε επιτακτική την ανάγκη να μελετηθούν και κοινωνικο-οικονομικοί δείκτες στη διαμόρφωση των διατροφικών συνηθειών των μαθητών. Έτσι, το 2012 η Nestlé Ελλάς ξεκίνησε την τριετή υποστήριξη ενός στοχευμένου προγράμματος που υλοποιείται από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο με στόχο την αξιολόγηση της διατροφικής συμπεριφοράς και της φυσικής δραστηριότητας 30.000 μαθητών (στην 3η και 5η τάξη του Δημοτικού σχολείου) σε σχέση με τους κοινωνικοοικονομικούς δείκτες για την περίοδο 2009-2013. Η μελέτη συνοδεύθηκε από ένα ενημερωτικό φυλλάδιο προς τους γονείς με καθημερινές συμβουλές για μια υγιεινή και οικονομική διατροφή.
Με ποιο κριτήριο επιλέχθηκε η συνεργασία με το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο;
Τα προγράμματα που υποστηρίζονται κάτω από την ομπρέλα του «Παιδιά όλο Υγεία» οφείλουν να ακολουθούν συγκεκριμένα κριτήρια, όπως εκτίμηση των αναγκών που υπάρχουν, μετρήσιμα αποτελέσματα, καμία αναφορά σε προϊόντα, αλλά και τον σχεδιασμό και την υλοποίηση του προγράμματος από ομάδα ειδικών στον τομέα της διατροφής. Το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο λοιπόν κατέχει αναγνωρισμένο ηγετικό ρόλο στο συγκεκριμένο τομέα και αποτελούσε μια εξαιρετική επιλογή για τη συγκεκριμένη συνεργασία.
Ιωσήφ Αλεξανδρίδης, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Υπάρχουν στοιχεία που κινητοποιούν την εταιρεία για την εξέλιξη των προϊόντων της;
Φυσικά. Λαμβάνουμε πάντα υπ’ οψιν μας τα αποτελέσματα επιστημονικών μελετών σε θέματα υγείας και διατροφής. Σαν μια εταιρία Διατροφής, υγείας και Ευεξίας θέλουμε να προσφέρουμε στον καταναλωτή και ιδιαίτερα στα παιδιά, τρόφιμα που να βασίζονται πάνω στις ανάγκες τους. Για το λόγο αυτό έχουμε αναπροσαρμόσει τις συνταγές μας τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα έχουμε μειώσει τη ζάχαρη περισσότερο από 20% στα παιδικά δημητριακά, ενώ μειώσαμε το αλάτι και αυξήσαμε το ποσοστό ολικής άλεσης.
Παράλληλα τα παιδικά παγωτά που παράγουμε στο εργοστάσιό μας στο Ταύρο σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να έχουν 30% λιγότερα λιπαρά και 50% λιγότερη ζάχαρη σε σχέση με το μέσο όρο των υπόλοιπων ατομικών παγωτών μας.Επίσης παράγουμε τρόφιμα για όλους ακόμα και σε μικρότερες μερίδες για να είναι πιο εύκολος ο έλεγχος της ποσότητας που καταναλώνουν, ενώ παράλληλα δίνουμε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και διατροφικές συμβουλές στα πακέτα των προϊόντων μας με απλό και κατανοητό τρόπο, μέσω του διατροφικού Οδηγού. Στόχος μας είναι να δώσουμε στα παιδιά προϊόντα με θρεπτική αξία αλλά και υπέροχη γεύση ώστε η σωστή διατροφή να είναι και απόλαυση.