Εν όψει του Συνεδρίου για τον μητρικό θηλασμό που διοργανώνεται στην Ξάνθη στις 27/02 - 03/03/2013 κυρίως για ειδικούς αλλά με ανοιχτή πρόσκληση και στο απλό κοινό, ο καθηγητής κ. Αδαμίδης Δημήτρης μας παραχώρησε μια συνέντευξη σχετικά με την σημασία του μητρικού θηλασμού και την ανάγκη προώθησής του ειδικά στις μέρες μας.
Πόσες μητέρες επιλέγουν να θηλάσουν το παιδί τους σήμερα στην Ελλάδα;
Η πανελλήνια έρευνα μητρικού θηλασμού του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού (στοιχεία 2007) έδειξε ότι:
- 87% των μητέρων ξεκινάνε να θηλάσουν, αποκλειστικά (χωρίς προσθήκη και υποκαταστάτου μητρικού γάλακτος ζωικής προελεύσεως) όμως μόνο 40%
- το ποσοστό μειώνεται δραματικά: τον πρώτο μήνα θηλάζουν αποκλειστικά μόνο 20% των μητέρων και τον 6ο μόνο 0,9% (πρόκειται για το μικρότερο ποσοστό στην Ευρώπη!).
- πανελλαδικά στοιχεία για 2012 δεν υπάρχουν, όμως η κατάσταση αν κρίνω από την περιοχή που εργάζομαι είναι κάπως καλύτερη
- στο παρελθόν τα ποσοστά θηλασμού ήταν πολύ μεγαλύτερα. Η Ελλάδα κατόρθωσε να επιβιώσει άγριες καταστάσεις, κρίσεις, φτώχεια χάρις στα πολύ μεγάλα ποσοστά θηλασμού, που θωράκισαν την υγεία παιδιών και μητέρων.
Ποιες οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στον θηλασμό;
- Ζημιά 6.000 ευρώ/ παιδί που θηλάζει για τις εταιρείες των αποτυχημένων υποκαταστάτων (από τα γάλατα που δεν θα πουλήσουν και από τα ειδικά γάλατα που δίνουν για να μας θεραπεύσουν από τις αρρώστιες που μας προκαλούν τα γάλατά τους (π.χ. αλλεργία στο γάλα αγελάδος). Αυτό σε συνδυασμό με την ασυδοσία των οικονομικά ισχυρών σε συνθήκες οικονομικής κρίσης και την παράλυση των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους είναι ένας σημαντικός παράγοντας που πιέζει σε εγκατάλειψη του θηλασμού.
- Κέρδος 2.500 ευρώ για το Ε.Σ.Υ. μόνο για τον πρώτο χρόνο ζωής του παιδιού (από τις αρρώστιες που θα γλιτώσει θηλάζοντας), δεν έχει υπολογιστεί το όφελος από αρρώστιες που εμφανίζονται αργότερα στην ενήλικη ζωή (π.χ. έμφραγμα, καρκίνος) που είναι συχνότερες στα μη θηλάζοντα.
Πώς καταλήγουμε σε αυτά τα νούμερα;
Ο υπολογισμός γίνεται ως εξής: συχνότητα κάθε συγκεκριμένου νοσήματος στον πρώτο χρόνο της ζωής του παιδιού Χ αύξηση κινδύνου για το συγκεκριμένο νόσημα σε περίπτωση μη θηλασμού Χ (κόστος νοσηλείας + φαρμάκων + ιατρικών εξετάσεων + επισκέψεων). Η συχνότητα του νοσήματος καταγράφεται βάσει δημοσιευμένων επιδημιολογικών δεδομένων, η αύξηση κινδύνου βάσει τεκμηριωμένων διεθνών επιστημονικών μελετών, το κόστος νοσηλείας βάσει των Κ.Ε.Ν. (κλειστών ενοποιημένων νοσηλείων), το κόστος ιατρικών επισκέψεων, εξωνοσοκομειακών φαρμάκων και επισκέψεων βάσει δημοσιευμένων διεθνών ή ελληνικών μελετών.
Για να συνεχίσω κάθε παιδί που θηλάζει αποφέρει κέρδος 5000 ευρώ για την οικογένεια μέσα στα πρώτα 2 χρόνια ζωής του παιδιού (από το κόστος των υποκαταστάτων, μπιμπερό, αποστειρωτών, ΔΕΗ κλπ αλλά και την αποφυγή ημεραργιών, ιατρικών επισκέψεων και φαρμάκων λόγω της μείωσης της νοσηρότητας των θηλαζόντων παιδιών). Δηλαδή τελικά έχουμε 2 παράγοντες (κέρδη οικογένειας και ΕΣΥ) που ειδικά σε συνθήκες οικονομικής κρίσης θα έπρεπε να οδηγούν σε στροφή στον μητρικό θηλασμό.
Και ποιος είναι ο ρόλος των επαγγελματιών υγείας;
Θα μιλήσω έξω από τα δόντια για τα του οίκου μας: οι επαγγελματίες υγείας βιώνουν σήμερα μία έντονη κοινωνική απαξίωση με ταυτόχρονη οικονομική εξαθλίωση. Αποτέλεσμα η αποσχιστική συμπεριφορά με υποταγή στους κατέχοντες την εξουσία και η εγκατάλειψη των ανθρωπιστικών αξιών στο βωμό του προσωπικού βολέματος.
Αν παλιότερα το «δωράκι» των εταιρειών υποκαταστάτων μητρικού γάλακτος ήταν για το επιπλέον, τώρα είναι για το αναγκαίο. Άρα διαμορφώνεται εξ αντικειμένου μία ακόμη πίεση στην κατεύθυνση της εγκατάλειψης του θηλασμού. Αυτός ο ομφάλιος λώρος πρέπει επιτέλους να κοπεί. Υπάρχουν σήμερα πολλοί επαγγελματίες υγείας που προσπαθούν να τον κόψουν. Συναντούν λυσσαλέες αντιδράσεις. Όμως δεν πρόκειται να εγκαταλείψουμε!!
Μπορούν όλες οι γυναίκες να θηλάσουν;
Το 99% των γυναικών μπορεί να θηλάσει.
Τι δυσκολίες μπορεί να υπάρχουν;
Ιατρικός λόγος που εμποδίζει το θηλασμό υπάρχει μόνο σε 1%. Περίπτωση να μην έχει πραγματικά γάλα μια γυναίκα είναι εξαιρετικά σπάνια:1 γέννηση κάθε 20 χρόνια στην Ελλάδα.
α.Τότε γιατί οι περισσότερες Ελληνίδες λένε «δεν είχα γάλα»;
Για να ακριβολογούμε τις έπεισαν ότι δεν είχαν γάλα γιατί ήθελαν να πουλήσουν τα υποκατάστατα!! Να το ξεκαθαρίσουμε: το πρωτόγαλα παράγεται ανεξάρτητα από τη θέληση της γυναίκας ήδη από το τελευταίο διάστημα της εγκυμοσύνης. Την πρώτη μέρα είναι περίπου 2 cc, και σταδιακά αυξάνεται σε 20 cc την 7η μέρα. Γιατί είναι τόσο λίγο; Γιατί τόσο χρειάζεται το νεογνό, το οποίο επί 9 μήνες ζούσε μέσα σε νερό και για αυτό το σώμα του έχει περίσσεια υγρών που πρέπει να αποβληθούν. Θα αποβληθούν κατουρώντας πολύ και πίνοντας λίγο. Γι αυτό στην αρχή τα νεογνά χάνουν βάρος. Γι αυτό η σοφία της φύσης έκανε το στομάχι τους μικρό για να πίνουν λίγο. Γι αυτό το πρωτόγαλα είναι λίγο μεν σε ποσότητα, αλλά πολύ πλούσιο σε συστατικά (κάτι σαν τα χάπια φαγητού των αστροναυτών που σε ένα χάπι έχουν μια μπριζόλα, ρύζι, τυρί, σαλάτα, φρούτο). Ορισμένοι λοιπόν αξιοποιώντας εκ του πονηρού το γεγονός ότι το πρωτόγαλα είναι μόνο 2 cc πείθουν την μάνα συγκρίνοντας την ποσότητα αυτή με αυτό που τρώει μεγαλύτερο νεογνό ότι αυτή δεν έχει γάλα. Εδώ αρχίζει ο εφιάλτης: άγχος, απογοήτευση, αίσθημα ανικανότητας «είμαι άχρηστη δεν έχω γάλα) κλπ. Η ψυχολογία επηρεάζει τις ορμόνες και αυτές με τη σειρά τους εμποδίζουν τη λακτογένεση. Επίσης τους δίνουν μπιμπερό και το μωρό αρχίζει να παθαίνει σύγχυση θηλής
β. Τι σημαίνει αυτό;
Ο τρόπος που πίνει το βρέφος από το μπιμπερό είναι ακριβώς ο αντίθετος από τον τρόπο που θηλάζει: Στο στήθος ανοίγει το στόμα διάπλατα (σαν να τρώει χάμπουργκερ), στο μπιμπερό λίγο (σαν να τρώει μακαρόνι). Στο στήθος ζουλάει-ρουφάει, ζουλάει-ρουφάει, ζουλάει- ρουφάει, σταματάει και καταπίνει, στο μπιμπερό το γάλα έρχεται ανελέητα στο στόμα του οπότε σπρώχνει με τη γλώσσα να κλείσει τη πιπίλα και να προλάβει να πάρει ανάσα. Είναι ακριβώς το ανάποδο και όταν μπει στο στήθος επιχειρεί να πιεί με τον τρόπο που πίνει από το μπιμπερό, οπότε γάλα δεν έρχεται εκνευρίζεται, κλαίει, δαγκώνει τη θηλή και δημιουργείται ραγάδα (πληγή). Η ραγάδα προκαλεί πόνο, ο πόνος αναστέλλει την έκκριση ωκυτοκίνης που προκαλεί έκθλιψη του γάλακτος. Να γιατί δεν έχει γάλα. Επίσης πρέπει να ξέρει η μητέρα ότι το γάλα της έχει μέσα τον αναστολέα παραγωγής γάλακτος. Όταν αδειάζει το στήθος δεν μένει αναστολέας και στο επόμενο γεύμα η παραγωγή θα είναι μεγάλη. Αν όμως επειδή έδωσε συμπλήρωμα μείνει μια ποσότητα γάλακτος, τότε θα μείνει και η αντίστοιχη ποσότητα αναστολέα και στο επόμενο γεύμα θα παραχθεί λιγότερο γάλα. Έτσι σιγά σιγά θα μειωθεί η παραγωγή και το γάλα θα κοπεί. Άλλος λόγος που μπορεί να καθυστερήσει η λακτογένεση (όχι να καταργηθεί) είναι η χρήση φαρμάκων στο τοκετό: π.χ. νάρκωση στη καισαρική, συνθετική ωκυτοκίνη που αναστέλλει την έκκριση της ενδογενούς, επισκληρίδιος αναισθησία στον διακολπικό τοκετό, κορτιζόνη κ.α.
γ. Ο πόνος;
Τα πρώτα λεπτά του θηλασμού το βρέφος θηλάζει πιο έντονα προκαλώντας διέγερση για να εκκριθεί ωκυτοκίνη. Όταν αυτή κατέβει στα μυοεπιθηλιακά κύτταρα που περιβάλλουν τις κυψέλες του μαστού η μητέρα νοιώθει ένα κάψιμο, τσίμπημα ή ελαφρύ πόνο, αυτό είναι φυσιολογικό. Αν ο πόνος δυναμώνει και συνεχίζεται τότε κάποιο λάθος στη τεχνική γίνεται: το βρέφος δεν έχει ανοίξει καλά το στόμα και δεν έχει πάρει σχεδόν όλη την άλω μέσα στο στόμα, ρουφάει μόνο τη θηλή. Τότε γάλα δεν έρχεται, το βρέφος ρουφάει πιο έντονα και η θηλή τραυματίζεται και πονάει. Δεν είναι παράξενο να πονέσεις (όπως δεν είναι παράξενο να μπει ένα πετραδάκι στο παπούτσι). Το παράξενο θα είναι να συνεχίσεις να περπατάς με το πετραδάκι και να πονάς! Πρέπει να βγάλεις το μωρό και να το ξανατοποθετήσεις σωστά περιμένοντας να ανοίξει τελείως το στόμα του και να πάρει όλη την άλω.
Ποια τα πλεονεκτήματα του θηλασμού και γιατί θεωρείται τόσο σημαντικός;
Καλύτερα να μιλάμε για τους κινδύνους της υγείας συνεπεία της σίτισης με υποκατάστατο. Όταν κάποιος πάει να πηδήξει από τον 3ο όροφο δεν του λέμε «αν δεν πηδήξεις έχεις 99% πιθανότητα να μην είσαι νεκρός το επόμενο λεπτό», αλλά «αν πηδήξεις κατά 99% θα σκοτωθείς το επόμενο λεπτό».
1η κατηγορία κινδύνων για την υγεία βρεφών και παιδιών από το μη θηλασμό
Τα σημερινά επιστημονικά δεδομένα αποδεικνύουν ότι αν το παιδί δεν θηλάσει την 1η μέρα αυξάνεται η νεογνική θνησιμότητα κατά 16%, τις δύο πρώτες μέρες κατά 22%, αν δεν θηλάσει καθόλου κατά 27%. Η σίτιση με υποκατάστατο σημαίνει μεγαλύτερος κίνδυνος για οξείες λοιμώξεις , για έκζεμα και άλλες αλεργίες, παθήσεις του γαστρεντερικού και αναπνευστικού, παιδική παχυσαρκία, διαβήτη, αθηροσκλήρωση κλπ.
2η κατηγορία κινδύνων για την υγεία βρεφών και παιδιών από συστατικά υποκατάστατου
Έχουμε 5 με 10 ανακλήσεις τον χρόνο παγκοσμίως για εξωγενή κατάλοιπα, εντομοκτόνα και τοξίνες, και περιεκτικότητες σε ουσίες διαφορετικές από εκείνες που αναγράφονται στην συσκευασία.
3η κατηγορία κινδύνων για την υγεία βρεφών και παιδιών από το μπιμπερό σαν συσκευή
Τερηδόνα, Εφίππευση οδοντοστοιχιών, Υψηλή, μακρόστενη υπερώα, Γλώσσα προέχουσα, αναπνοή από το στόμα, Αποφρακτική άπνοια στον ύπνο, Διαταραχές λόγου (δυσαρθρία), Το μπιμπερό είναι ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για παιδική παχυσαρκία.
4η κατηγορία κινδύνων υγείας για βρέφη και παιδιά από..
Κακή προετοιμασία υποκατάστατου είτε γιατί δεν έλαβαν ποτέ οδηγίες παρασκευής, είτε δεν ακολούθησαν κανόνες υγιεινής κατά την προετοιμασία και πρόσθεσαν αυθαίρετες ποσότητες στο μπουκαλάκι. Αλλά δεν είναι μόνο το παιδί που κινδυνεύει από το υποκατάστατο, αλλά και η μητέρα επίσης: 4% μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο μαστού, 27% μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο ωοθηκών, συχνότερη κατάθλιψη λοχείας, αυξημένος κίνδυνος παχυσαρκίας, σπλαχνικού λίπους, οστεοπόρωσης, υπερλιπιδαιμιών, διαβήτη και υπέρτασης.
Ποια είναι η επιρροή του άμεσου και ευρύτερου οικογενειακού περιβάλλοντος στο να πάρει μια μητέρα την απόφαση να θηλάσει;
Τεράστια. Ο θηλασμός είναι οικογενειακή υπόθεση, δεν είναι μόνο ευθύνη της μητέρας. Ο πατέρας πρέπει να συμμετέχει ήδη από την εγκυμοσύνη και να ενημερώνεται και αυτός για το θηλασμό. Πρέπει να φροντίζει τη γυναίκα του στη περίοδο της γαλουχίας, απαλλάσσοντάς τη από άλλες δουλειές του σπιτιού ή των μεγαλύτερων παιδιών. Να τη στηρίζει συναισθηματικά και να την ενισχύει λέγοντας πόσο περήφανος είναι γι αυτή που κατορθώνει και θηλάζει το μωρό τους. Επίσης να της τονίζει ότι παραμένει γυναίκα και είναι το ίδιο επιθυμητή όσο και πρώτα. Το ευρύτερο περιβάλλον (γιαγιάδες) συνήθως στην Ελλάδα είναι αρνητική επιρροή για το θηλασμό και προσπαθεί να εμποδίσει τη μητέρα να θηλάσει. Θα πρέπει ευγενικά να κρατιέται μακριά από τη φροντίδα του νεογέννητου και να κατευθύνεται σε άλλες υποστηρικτικές εργασίες (π.χ. ψώνια, μαγείρεμα, διάβασμα των μεγαλύτερων παιδιών).
Πόσο σημαντική είναι η πρώτη επαφή για την μητέρα και το μωρό και γιατί;
Αμέσως μετά τον τοκετό τα επίπεδα ωκυτοκίνης είναι ανεβασμένα στη μητέρα αλλά και στο νεογνό (μέσω του ομφαλίου λώρου). Τα μάτια του νεογνού είναι ορθάνοιχτα λόγω της νοραδρεναλίνης που εκλύθηκε κατά τον τοκετό. Νεογέννητο και μητέρα κοιτάζονται στα μάτια και αυτό προκαλεί νέα έκκριση ωκυτοκίνης και στους δύο. Το μωρό ακουμπισμένο πάνω στο σώμα της μητέρας του ακούει-αναγνωρίζει τη φωνή της λόγω μετάδοσης του ήχου μέσα από το σώμα (έτσι έχει μάθει να την ακούει και όχι μέσω του αέρα). Η αναγνώριση προκαλεί περαιτέρω αύξηση ωκυτοκίνης. Την μυρίζει. Ξέρει τη μυρωδιά της, διότι η μυρωδιά του αμνιακού υγρού ταιριάζει με την μυρωδιά των εκκρίσεων των θηλαίων αδένων του Montgomery, και προκαλείται ακόμα μεγαλύτερη έκκριση ωκυτοκίνης. Προσανατολίζεται δε από τη μυρωδιά και εντοπίζει το στήθος οσφρητικά. Νοιώθει τη ζεστασιά του σώματος, τους παλμούς (το ρυθμικό τακ-τακ το άκουγε και σαν έμβρυο), το άγγιγμα. Όλα αυτά προκαλούν περαιτέρω αύξηση της ωκυτοκίνης. Έτσι αν αφήσουμε το νεογέννητο χωρίς να το πλύνουμε, για να μην χαθεί η μυρωδιά του αμνιακού υγρού, πάνω στην κοιλιά της μαμάς του θα δούμε ότι κατά μέσο όρο:
- Το 11’ αρχίζουν κινήσεις του στόματος, πλατάγιασμα χειλέων, σαλιάρισμα. Το 12’ γλύφει το χέρι του, αναγνωρίζει τη γεύση αμνιακού υγρού που προκαλεί έκκριση ωκυτοκίνης .
- Το 21΄ αρχίζει να κινείται εμπρός (με τα πόδια), οδηγούμενο από την μυρωδιά της θηλής. Το 24΄ πιάνει την άλω.
- Το 25’ κάνει μάλαξη στην άλω προκαλώντας νέα έκκριση ωκυτοκίνης στη μητέρα.
- Το 30΄ ανιχνεύει τη θηλή με το μάγουλο (απτικά), ανοίγει διάπλατα το στόμα, προσκολλάται στη θηλαία άλω και αρχίζει θηλασμό. Ο θηλασμός διεγείρει ακόμα περισσότερο την έκκριση ωκυτοκίνης σε μητέρα και μωρό.
Μεταξύ 30’ και 60΄ διεγείρεται και εγκαθίσταται ο θηλασμός σε μητέρα και μωρό. Η έκκριση ωκυτοκίνης διεγείρει την έκκριση πεπτικών ορμονών που αυξάνουν την απορρόφηση των ουσιών και ταυτόχρονα επιβραδύνουν την κένωση στομάχου στο έντερο. Η άμεση τοποθέτηση του νεογνού (δέρμα –δέρμα) πάνω στην μητέρα του είναι καθοριστική για την εγκατάσταση του θηλασμού. Αν χαθεί αυτή η ευκαιρία και το νεογέννητο απομακρυνθεί για πλύσιμο, ζύγισμα, μέτρημα και ένεση (συνήθης πρακτική στα νοσοκομεία) ο θηλασμός δυσχεραίνεται: πέφτουν τα επίπεδα ωκυτοκίνης, χάνει την μυρωδιά του αμνιακού υγρού και αποπροσανατολίζεται δεν μπορεί να εντοπίσει το στήθος, είναι νωθρό και δεν αρχίζει να θηλάζει. Στα νοσοκομεία μετά από 2 ώρες το παραδίδουν στην μητέρα και της λένε θήλασε, ενώ το παιδί εκείνη την ώρα είναι προγραμματισμένο να κοιμηθεί, και φυσικά δεν πιάνει το στήθος. Αυτή είναι και η ευκαιρία που θα χρησιμοποιήσουν για να προωθήσουν το έτοιμο γάλα.
Κάθε πότε πρέπει ένα μωρό να ταΐζεται;
Παντελώς αδιάφορο είναι κάθε πόση ώρα θηλάζει το νεογνό. Σημασία έχει να αναγνωρίζονται τα σημεία πείνας: αύξηση εγρήγορσης, ρυθμού αναπνοής και φυσικής δραστηριότητας, γλείφει χείλη, δάχτυλα, παλάμες, ψάχνει, βγάζει φωνούλες και αν δεν ανταποκριθούμε καταφεύγει στο κλάμα. Στα βρέφη ξεχωρίζουμε τα εξής επίπεδα δραστηριότητας – ύπνου:
- τον βαθύ ύπνο: χαλαρά άκρα , το σώμα δεν κουνιέται, ήσυχη αναπνοή, δεν ξυπνά εύκολα,
- τον ελαφρύ ή ενεργό ύπνο: υπάρχει αντίσταση στη μετακίνηση των άκρων, το μωρό γλείφεται ή ρουφά, κάνει γκριμάτσες, ξυπνά ευκολότερα, αλλά αν το αφήσεις ξανακοιμάται,
- το στάδιο της νύστας ανάμεσα σε ύπνο και εγρήγορση ανοίγει και κλείνει τα μάτια, μπορεί να μουρμουρίζει, μπορεί να χασμουριέται και να τεντώνεται,
- το στάδιο της ήρεμης εγρήγορσης: κοιτά γύρω του, το σώμα δεν κινείται, έχει ανοικτά μάτια και παρακολουθεί γύρω του, αναπνέει κανονικά, είναι ήρεμο)
- το στάδιο της ζωηρής εγρήγορσης: κινεί τα άκρα, μάτια ορθάνοικτα, ακατάστατη αναπνοή (χααα, χαα, χα), δυσανασχετεί ευκολότερα, βγάζει φωνούλες (εεε, αα, εεε)
- το κλάμα: είναι πλέον αποδιοργανωμένο, ευερέθιστο, κλαίει και πρέπει πρώτα να το ηρεμήσουμε και έπειτα να το θηλάσουμε.
Καλύτερα θηλάζουν τα βρέφη σε ήρεμη εγρήγορση, αλλά μπορούν να θηλάσουν εύκολα και στα στάδια του ελαφρού ύπνου (αφού τα ξυπνήσουμε διεγείροντάς τα με χάδι και φωνούλες), της νύστας και της ζωηρής εγρήγορσης. Τα μωρά που κλαίνε τα ηρεμούμε με την τεχνική διέγερσης της ωκυτοκίνης (τα παίρνουμε αγκαλιά γυμνά, επαφή δέρμα-δέρμα, τα χαιδεύουμε, τους μιλάμε γλυκά, τα κοιτάμε στα μάτια) και όταν ηρεμήσουν και μεταπέσουν στην κατάσταση του γοητευμένου μωρού, τότε τους προσφέρουμε το στήθος.
Τις πρώτες μέρες το νεογέννητο πρέπει να φάει τουλάχιστον 10 γεύματα (για να διεγερθεί σωστά το στήθος, να εξασκηθεί στη σωστή σύλληψη και απομύζηση του μαστού), γι’ αυτό μπορεί να χρειαστεί να τα ξυπνήσουμε για να φάνε (καλύτερα στο στάδιο του ελαφρού ύπνου). Πάντα όμως φροντίζουμε να βάλουμε το μωρό στο στήθος πριν αρχίσει να κλαίει γοερά, αλλά να αυτό συμβεί δεν πανικοβαλλόμαστε, δεν βιαζόμαστε, πρώτα το παρηγορούμε και μετά του προσφέρουμε σωστά το στήθος.
Ας δούμε όμως συνήθως κάθε πόση ώρα τρώει
Έστω βρέφος 7 ημερών βάρους 3.2000 γρ. με ανάγκες 150 ml/kg, αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται 480 ml/24ωρο και με δεδομένη την χωρητικότητα του στομάχου περί τα 20 ml συνεπάγεται ότι ο φυσιολογικός ρυθμός σίτισης του βρέφους είναι περίπου ανά ώρα (24 γεύματα Χ 20 ml). Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγούμαστε και από τα ευρήματα ότι ο χρόνος κένωσης του στομάχου μετά από υγρό γεύμα (άρα και μητρικό γάλα) είναι 60 λεπτά Επίσης ο φυσιολογικός κύκλος ύπνου-εγρήγορσης (που περιλαμβάνει τις εξής φάσεις: βαθύ ύπνο, ήρεμο ύπνο, ακανόνιστο ύπνο, δραστήριο ύπνο, νύστα, αδρανή εγρήγορση, ήρεμη εγρήγορση, δραστήρια εγρήγορση, ευερεθιστότητα, κλάμα, έντονο κλάμα) είναι συνολικά 60 λεπτά. Συμπίπτουν επίσης ο χρόνος έκκρισης πεπτικών ορμονών και ο χρόνος που απαιτείται για τη διάσπαση των πρωτεινών. Ο χρόνος που μεσολαβεί από το γεύμα μέχρι τη μέγιστη αντιδραστική έκκριση ινσουλίνης είναι 60΄, οπότε η μεταγευματική υπογλυκαιμία εμφανίζεται 90΄ μετά το θηλασμό. Συνεπώς και αυτά τα δεδομένα αποδεικνύουν ότι ο συνήθης φυσιολογικός χρόνος μεταξύ των γευμάτων στην πρώτη νεογνική ηλικία είναι 60΄- 90΄.
Με δεδομένες τις συνθήκες εργασίας, μπορεί μια μητέρα να αποθηκεύσει το γάλα προς συντήρηση;
Ναι, θα πρέπει να φτιάξει μια δική της τράπεζα γάλακτος. Θα αρχίσει να αντλεί γάλα με θήλαστρο τουλάχιστον 20 μέρες πριν επιστρέψει στη δουλειά. Θα χρησιμοποιεί θήλαστρο μηχανοκίνητο, ποτέ χειροκίνητο (δεν αποδίδει). Θα αντλεί μετά από κάθε θηλασμό, ή για οικονομία χρόνου ταυτόχρονα με το θηλασμό από το άλλο στήθος από αυτό που θηλάζει το μωρό. Το γάλα αποθηκεύεται σε γυάλινο δοχείο (π.χ. από βαζάκια μαρμελάδας, μελιού) αφού πρώτα αποστειρωθεί στον αποστειρωτή ατμού. Αν χρησιμοποιηθεί μπιμπερό αυτό θα κλείσει με καπάκι και όχι πιπίλα- η πιπίλα φέρνει μικρόβια από τον αέρα προς το γάλα. Ότι αντλήσαμε διατηρείται 3 ώρες στο τραπέζι, 5 μέρες στη συντήρηση του ψυγείου και 3 μήνες στη κατάψυξη. Το γάλα πριν δοθεί στο μωρό αποψύχεται σταδιακά και θερμαίνεται σε μπεν μαρί, με κατά διαστήματα ανάδευση. Ότι περισσεύσει πετάγεται και δεν ξαναχρησιμοπιείται.
Πώς θα αναγνωρίσει η μητέρα ότι το μωρό της τρέφεται επαρκώς;
Η μητέρα καταλαβαίνει ότι παρέχει στο παιδί γάλα την ώρα που θηλάζει όταν: έχει αίσθημα θερμότητας ή μυρμήγκιασμα ή τσιμπήματα στο στήθος, διψάει και νοιώθει μια συναισθηματική ευαισθησία. Επίσης μπορεί να τρέχει γάλα και από το άλλο στήθος και συσπάται η μήτρα (τα πρώτα 24ωρα). Όλα αυτά προκαλούνται από την δράση της ωκυτοκίνης στην μήτρα, το στήθος και τον εγκέφαλο. Είναι βασικό να ξέρουμε ότι το βρέφος καταπίνει μόνο όταν το στόμα του γεμίσει με αρκετό γάλα (το μαζεύει σταγόνα-σταγόνα μέχρις ότου γίνει μια γερή γουλιά, ευχαριστία της σταγόνας και ικεσία για μια ακόμη όπως σοφά περιγράφει στο ποίημά της «πρωτόγαλα» η Κατερίνα Χρυσανθοπούλου) τότε σταματάει να ρουφάει και καταπίνει (ακούγεται και φαίνεται η κίνηση στο λαιμού του). Αν λοιπόν το βρέφος κάνει παύσεις με ανοικτό το στόμα και καταπίνει, τότε σίγουρα πίνει γάλα. Φυσιολογικά το βρέφος ζουλάει-ρουφάει, ζουλάει-ρουφάει, ζουλάει-ρουφάει, σταματάει γκλουκ καταπίνει, αν όμως ζουλάει – ρουφάει, ζουλάει-ρουφάει, ζουλάει-ρουφάει, ζουλάει-ρουφάει, ζουλάει-ρουφάει, ζουλάει-ρουφάει, ζουλάει-ρουφάει και δεν σταματάει τότε δεν του έρχεται γάλα, συνεπώς κάποιο λάθος στη τεχνική του θηλασμού έχουμε κάνει. Επίσης παρατηρούμε ότι το πάνω μέρος της θηλαίας άλω κινείται μέσα και έξω από το στόμα του παιδιού, το μωρό είναι ήρεμο και χαλαρό και βλέπουμε γάλα στην άκρη του στόματός του ή στον λαιμό.
Το επαρκώς σιτιζόμενο βρέφος βρέχει 5 πάνες την μέρα (μαζί κενώσεις και ουρήσεις 8/μέρα), φαίνεται ικανοποιημένο, κοιμάται συνολικά τουλάχιστον 8 ώρες το 24ωρο, δεν κάνει συνεχόμενο ύπνο πάνω από 5 ώρες, και ξυπνά πεινασμένο. Η ζύγιση του βρέφους είναι συνήθως παραπλανητική: το σφάλμα της ζυγαριάς είναι ±20 γρ., είναι σχεδόν αδύνατο να ισορροπήσεις ένα βρέφος στον βρεφοζυγό που οδηγεί σε σφάλμα ± 100 γρ., το πάμπερ –ανάλογα με το αν είναι κατουρημένο ή όχι- ζυγίζει 125-250 γρ., δηλαδή συνολικά το σφάλμα μέτρησης είναι ± 370 γρ!!! Έρευνες έχουν δείξει ότι το ποσό των ούρων που αποβάλει το νεογνό το 1ο 24ωρο της ζωής του συσχετίζεται με το ποσό των ενδοφλέβιων υγρών που έλαβε η μητέρα τις τελευταίες 2 ώρες προ τοκετού. Το βάρος που χάνει το νεογνό το 1ο 24ωρο απεδείχθη ευθέως ανάλογο του ποσού των ούρων του 1ου 24ωρου. Δηλαδή το βάρος γέννησης εξαρτάται από την ποσότητα των ενδοφλέβιων υγρών που πήρε η μητέρα 2 ώρες προ τοκετού και συνεπώς αξιόπιστο βάρος αναφοράς είναι το βάρος των 24ωρών και όχι το βάρος γέννησης. Ας σημειωθεί ότι δεν βρέθηκε συσχέτιση με την ποσότητα υγρών που πήρε η μητέρα, ούτε με τα ενδοφλέβια υγρά που έλαβε πριν το τελευταίο 2ωρο.
Πόσο γάλα μπορεί να χωρέσει το στομαχάκι του μωρού; Πώς αλλάζει αυτό με τον καιρό;
Τα πρώτα 24ωρα οι ανάγκες του νεογέννητου είναι πολύ μικρές (2γρ/γεύμα σταδιακά αυξανόμενα σε 20γρ την 7η μέρα), στους λόγους αναφέρθηκα ήδη. Πολυάριθμες έρευνες (απέδειξαν με διαφορετικούς τρόπους ότι η χωρητικότητα του στομάχου βρέφους 7 ημερών είναι το μέγιστο 20 γρ. Σταδιακά μεγαλώνοντας αυξάνεται.
Μέχρι ποια ηλικία το μωρό μπορεί να τρέφεται με μητρικό γάλα;
Η οδηγία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας είναι αποκλειστικός μητρικός θηλασμός (χωρίς καμία προσθήκη υποκατάστατου ή ροφήματος ή στερεάς τροφής) μέχρι την ηλικία των 6 μηνών, εν συνεχεία συνέχιση του θηλασμού - με προσθήκη στερεών τροφών- μέχρι την ηλικία των 2 ετών. Από εκεί και πέρα ο θηλασμός μπορεί να συνεχιστεί όσο καιρό επιθυμεί η μητέρα και το παιδί. Το μητρικό γάλα είναι δυναμική τροφή, προσαρμόζεται συνεχώς στις ανάγκες του παιδιού: η σύστασή του αλλάζει από μέρα σε μέρα προσαρμοζόμενο στις διατροφικές- μεταβολικές - ανοσολογικές ανάγκες του παιδιού.
Τι αναφέρουν οι συστάσεις για την εισαγωγή στερεάς τροφής στην διατροφή του παιδιού;
Η εισαγωγή των στερεών τροφών (με συνέχιση του θηλασμού) πρέπει να γίνεται όταν το παιδί είναι ώριμο: -όταν μπορεί να στηρίξει τη μέση του και να κάτσει σε βρεφικό καρεκλάκι -όταν μπορεί να συλλαμβάνει αντικείμενα (άρα και τροφές) και να τα φέρνει στο στόμα -όταν καταργηθεί το αντανακλαστικό φτυσίματος (τα βρέφη φτήνουν αντανακλαστικά ότι ακουμπήσει την άκρη της γλώσσας τους) -όταν το βρεφικό πάγκρεας αρχίσει να εκκρίνει αμυλάση (ένζυμο απαραίτητο για την πέψη των στερεών τροφών) Είναι εντυπωσιακό που η φύση προνόησε να γίνονται αυτά όλα ταυτόχρονα περί τον 6ο μήνα και μάλιστα με ταυτόχρονη ελάττωση και τελικά εξαφάνιση της αμυλάσης από το μητρικό γάλα. Σε κάποια παιδιά αυτό γίνεται τον 7ο σε άλλα τον 7ο .
Διαβάστε επίσης τον αναλυτικό οδηγό: Βρεφική Διατροφή -1ο Έτος
Ποια είναι η πολιτική των νοσοκομείων για τον θηλασμό;
Με εξαίρεση τα μοναδικά εν Ελλάδι νοσοκομεία που είναι φιλικά προς το βρέφος (ΑΤΤΙΚΟΝ και ΕΛΕΝΑ) τα υπόλοιπα ελάχιστα εφαρμόζουν τα 10 βήματα για τον επιτυχή θηλασμό:
- Ύπαρξη γραπτής πολιτικής για το θηλασμό και τακτική ενημέρωση του προσωπικού υγείας
- Εκπαίδευση όλου του προσωπικού υγείας στις απαραίτητες δεξιότητες για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής.
- Πληροφόρηση όλων των εγκύων για τα οφέλη και το χειρισμό του θηλασμού.
- Παροχή βοήθειας προς τις μητέρες για να ξεκινήσουν το θηλασμό μισή ώρα μετά τη γέννηση.
- Επίδειξη στις μητέρες για το πώς να θηλάζουν και πώς να διατηρηθεί η διατροφή των βρεφών με μητρικό γάλα ακόμη κι αν θα έπρεπε να αποχωρισθούν τη μητέρα τους.
- Να μη δίνεται στα νεογέννητα καμιά άλλη τροφή ή υγρό παρά μόνο μητρικό γάλα, εκτός κι αν επιβάλλεται να γίνει διαφορετικά για ιατρικούς λόγους.
- Διευκόλυνση της πρακτικής "rooming in", δηλαδή να επιτρέπεται να παραμένει η μητέρα μαζί με το μωρό της 24 ώρες την ημέρα.
- Ενθάρρυνση του θηλασμού όταν το μωρό το αποζητά.
- Όχι πιπίλες ή μπιμπερόν όταν το μωρό θηλάζει.
- Ενδυνάμωση και δημιουργία ομάδων υποστήριξης του θηλασμού στις οποίες θα απευθύνονται οι μητέρες όταν φεύγουν από το νοσοκομείο ή την κλινική.
Χρειάζεται αγώνας μέσα και έξω από τα νοσοκομεία:
- τόσο από τους επιστήμονες που πρέπει να διαδώσουν παντού την επιστήμη του μητρικού θηλασμού με σεμινάρια, συνέδρια, ομιλίες, συνεντεύξεις
- από τους επαγγελματίες υγείας να μην αφήνουν καμία ευκαιρία για να εκπαιδευτούν στον μητρικό θηλασμό. Σήμερα γίνονται σεμινάρια είτε on line (GOLD και ΑΒΑ), είτε σε νοσοκομεία από τις επιτροπές θηλασμού (Αττικόν, Έλενα, Ιασώ, Ξάνθη). Να μην αφήσουν καμία μητέρα χωρίς ενημέρωση και το κυριότερο χωρίς βοήθεια.
- από τους γονείς και τους μέλλοντες γονείς να ενημερώνονται και να διεκδικούν τα δικαιώματα των παιδιών τους.
- από τα συνδικάτα των επαγγελματιών υγείας να βάλλουν επιτέλους στους στόχους τους και στα αιτήματά τους και την προώθηση του θηλασμού
- από πολιτικές δυνάμεις και κινήματα να εντάξουν στις διεκδικήσεις τους επιτέλους και τον αγώνα για τον μητρικό θηλασμό.
Πόσο ενημερωμένες είναι οι νοσοκόμες για το θηλασμό;
Στην πλειοψηφία τους δεν είναι. Απουσιάζει από την εκπαίδευσή τους ο θηλασμός!! Συνεπώς δεν ξέρουν να βοηθήσουν. Οι μαίες είναι σε καλύτερη κατάσταση. Επίσης και η εκπαίδευση των γιατρών δεν περιλαμβάνει θηλασμό. Προσπαθούμε να καλύψουμε το κενό με σεμινάρια ανά νοσοκομείο. Όμως στις περισσότερες περιπτώσεις οι διευθυντές των κλινικών απαγορεύουν στο προσωπικό να τα παρακολουθήσουν. Επιτέλους κάποτε να αλλάξει αυτή κατάσταση και η εκπαίδευση θηλασμού να γίνει υποχρεωτική!!
Από πού μπορεί να ενημερωθεί μια μέλλουσα μητέρα για τον θηλασμό;
Η οικογένεια (όχι μόνο η μητέρα αλλά και ο πατέρας) θα ενημερωθεί από τις σχολές θηλασμού που λειτουργούν σε αρκετά δημόσια νοσοκομεία (όπως στο δικό μας στη Ξάνθη), από τις ομάδες στήριξης θηλασμού, από το σύλλογο πιστοποιημένων συμβούλων γαλουχίας ΓΑΛΑΞΙΑΣ, από το δίκτυο δράσης για τη βρεφική διατροφή (IBFAN) και τη LA LECHE LEAGUE. Όλοι αυτοί οι φορείς έχουν και αντίστοιχες ενημερωτικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο.
Τι θεωρείται ότι πρέπει να γίνει για την προώθηση του θηλασμού;
- να γίνει νόμος του κράτους ο κώδικας εμπορίας υποκαταστάτων μητρικού γάλακτος με αυστηρές ποινές για τους παραβάτες.
- να καθιερωθεί υποχρεωτική εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας στο θηλασμό τόσο προπτυχιακά όσο και μεταπτυχιακά.
- να καθιερωθεί μάθημα ευαισθητοποίησης για το θηλασμό στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση
- να εφαρμοστούν στα δημόσια νοσοκομεία τα 10 βήματα για το θηλασμό
- να γίνει μέσω των ΜΜΕ εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού για το θηλασμό
Και το κυριότερο είναι ζήτημα πολιτικής: να συγκρουστούμε με τα συμφέροντα των πολυεθνικών παρασκευής υποκαταστάτων. Αυτό χρειάζεται σταθερή πολιτική απόφαση. Χωρίς να σπάσεις αυγά ομελέτα δεν γίνεται και πρέπει να σπάσουμε τα αυγά των πολυεθνικών. Ή θα συνεχίσουμε να υποκύπτουμε -ως πολιτική εξουσία εννοώ- στα συμφέροντα των μεγάλων εταιρειών υποκαταστάτων ή θα υπερασπιστούμε το συμφέρον των παιδιών μας και της χώρας.
