Η ακρίβεια στα τρόφιμα και η ανυπαρξία ελεγκτικών μηχανισμών είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα στην Ελλάδα. Στην έρευνα που κάναμε οι καταναλωτές δηλώνουν σε ποσοστό 44,97 % ότι έχουν πρόβλημα με την ακρίβεια των τροφίμων, το 18 % μιλάει για κακή ποιότητα και το 33% για ασφάλεια και υγιεινή, δηλώνει η Ευαγγελία Κεκελέκη, γενική γραμματέας του ΚΕ.Π.ΚΑ, σε συνέντευξή της στη δημοσιογράφο Μίνα Ράλλη.
Το γεγονός ότι στην ελληνική αγορά δε λειτουργεί ο ανταγωνισμός ευθύνεται κατά κύριο λόγο για την ακρίβεια, επισημαίνει, προσθέτοντας ότι το μποϊκοτάζ φέρνει αποτελέσματα. Αγωνιζόμαστε να εφαρμοστεί η αναγραφή των θερμίδων και των συστατικών των έτοιμων γευμάτων στους τιμοκαταλόγους, σημειώνει η γενική γραμματέα του ΚΕ.Π.ΚΑ, κυρίως όμως παλεύουμε για την εφαρμογή της απλουστευμένης διατροφικής σήμανσης με βάση το φωτεινό σηματοδότη. Η μεγαλύτερη παγίδα στις ετικέτες των τροφίμων είναι η ασάφεια και οι διατροφικοί ισχυρισμοί.
Στο θέμα των τροφίμων η κ. Κεκελέκη υποστηρίζει ότι ξεκάθαρα μπορεί να παραπλανηθεί ο καταναλωτής και αυτό γιατί με βάση τα αποτελέσματα έρευνας του ΚΕ.Π.ΚΑ. δεν μπορεί να κατανοήσει τη σήμανση των τροφίμων.
Ποια είναι η δράση του ΚΕΠΚΑ;
H δράση του ΚΕΠΚΑ αναπτύσσεται σε 7 επίπεδα:
- παρέμβαση για δημιουργία, αναμόρφωση και συμπλήρωση θεσμικού πλαισίου για την προστασία των καταναλωτών
- εκπροσώπηση των καταναλωτών σε επιτροπές, fora κλπ.
- ενημέρωση καταναλωτών και φορέων με ημερίδες, δελτία τύπου κλπ.
- εκπαίδευση καταναλωτών και φορέων με σεμινάρια
- ειδικές δράσεις και πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση προβλημάτων
- επίλυση διαφορών καταναλωτών- προμηθευτών
- προσπάθεια να μαζικοποιήσουμε το κίνημα
Ποιος ο ρόλος του με αντίστοιχους φορείς σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο;
Η συνεργασία του ΚΕΠΚΑ με αντίστοιχους φορείς περιλαμβάνει τη συνεργασία με τις νομαρχίες Θεσσαλονίκης και Πειραιά, με εισαγγελίες, με την Κυβέρνηση, τα κόμματα, τα Υπουργεία, ανεξάρτητες αρχές και συλλόγους προμηθευτών.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει συνεργασία με τον πρόεδρο της Κομισιόν, Μανουέλ Μπαρόζο, με επιτρόπους, ευρωβουλευτές και με την ευρωπαϊκή ομοσπονδία μας. Από εκεί και πέρα είμαστε σε επαφή με οργανώσεις ευρωπαϊκές που ασχολούνται με επιμέρους θέματα για τους καταναλωτές και με κυβερνήσεις ευρωπαϊκών χωρών.
Σε παγκόσμιο επίπεδο το ΚΕ.Π.ΚΑ. συνεργάζεται με τη διεθνή οργάνωση καταναλωτών, με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.), με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και με άλλους φορείς.
Αναφορικά κάποιες ενέργειες που σχετίζονται με τον καταναλωτή σε σχέση με τα τρόφιμα;
Κατά καιρούς έχουμε ασχοληθεί με διάφορα θέματα από τις διατροφικές κρίσεις (ηλιέλαιο, μελαμίνη) μέχρι την υγιεινή διατροφή και την επισιτιστική κρίση. Δύο είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα στην Ελλάδα: η ακρίβεια στα τρόφιμα και η ανυπαρξία ελεγκτικών μηχανισμών.
Ο ΕΦΕΤ είχε ξεκινήσει να λειτουργεί σωστά ώσπου ξαφνικά άρχισε να μεταφέρεται από υπουργείο σε υπουργείο μέχρι τελικά να απαξιωθεί κατά την άποψή μου η λειτουργία του.
Εμείς έχουμε θέσει ζήτημα όσον αφορά τον ΕΦΕΤ ότι θα πρέπει να γίνει ανεξάρτητη αρχή, η οποία θα ελέγχει όλους τους ελεγκτικούς μηχανισμούς. Θέλουμε μια ανεξάρτητη αρχή, που δε θα επηρεάζεται από πολιτικό κόστος και συμφέροντα.
Τι ενέργειες προβλέπεται να κάνει το ΚΕΠΚΑ για τη διατροφή του παιδιού;
Έχουμε ξεκινήσει από πρόπερσι την προσπάθεια για να απαγορευτούν οι διαφημίσεις ’’σκουπιδοτροφίμων ‘’στα παιδιά (πατατάκια, γαριδάκια, κρουασανάκια κλπ.), οι οποίες βομβαρδίζουν κυριολεκτικά τα παιδιά ειδικά στην τηλεόραση μέσα στα παιδικά προγράμματα. Στα πλαίσια των κατευθυντήριων γραμμών από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας προσπαθούμε να το επιβάλουμε και στην Ευρώπη και να πείσουμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να απαγορεύσει τις διαφημίσεις τέτοιου είδους τροφίμων στα παιδιά.
Μία άλλη πρωτοβουλία είναι η αντίδρασή μας απέναντι στην εκμετάλλευση για διαφημιστικούς σκοπούς της πλατφόρμας για την υγιεινή διατροφή ή για τη φυσική άσκηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής . Εκεί οι εταιρίες αν και δεσμεύονταν ότι δε θα διαφήμιζαν στα παιδιά τα προϊόντα τους, διοργάνωναν θεατρικές παραστάσεις και άλλες εκδηλώσεις και μέσα στην παράσταση προωθούσαν τα προϊόντα τους ενώ ο υποτιθέμενος σκοπός της εκδήλωσης ήταν να ενθαρρύνει τα παιδιά να ακολουθούν τη μεσογειακή διατροφή.
Αγωνιζόμαστε επίσης να εφαρμοστεί η αναγραφή των θερμίδων και των συστατικών των έτοιμων γευμάτων στους τιμοκαταλόγους και στους πίνακες με τα μενού. Κυρίως όμως παλεύουμε για την εφαρμογή της απλουστευμένης διατροφικής σήμανσης με βάση το φωτεινό σηματοδότη (traffic lights). Έχει αποδειχθεί ότι αλάτι, ζάχαρη και λιπαρά δημιουργούν προβλήματα στην υγεία μας (παχυσαρκία, καρδιαγγειακά κλπ. ) όταν τα λαμβάνουμε σε μεγάλες ποσότητες.
Ένα κόκκινο σημάδι στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας σημαίνει ότι το τρόφιμο περιέχει υψηλά ποσοστά κάποιου συστατικού που πρέπει να το καταναλώσουμε σε περιορισμένες ποσότητες. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να τρώμε ποτέ αυτό το τρόφιμο, πρέπει όμως να παρακολουθούμε πόσο συχνά το καταναλώνουμε ή να καταναλώνουμε μικρότερες ποσότητες.
Πού μπορεί να ενημερωθεί κάποιος για το ΚΕΠΚΑ και τα αποτελέσματα των ερευνών του;
Από την ιστοσελίδα μας www.kepka.org.
Ενημέρωση καταναλωτικού κοινού
Από που ενημερώνεται το κοινό για την διατροφή;
Σύμφωνα με την έρευνά μας το 35,32 % ενημερώνεται από τα ΜΜΕ, το 31% από τη σήμανση, το 15 % από επιστημονικά περιοδικά, το 6,16 % από συγγενείς και φίλους και μόνο το 3, 90 % από ειδικούς (γιατρούς και διατροφολόγους).
Πιστεύετε ότι σε ένα βαθμό παραπλανάται ο καταναλωτής;
Στο θέμα των τροφίμων ξεκάθαρα μπορεί να παραπλανηθεί ο καταναλωτής και αυτό γιατί με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας που κάναμε δεν μπορεί να κατανοήσει με τίποτα τη σήμανση των τροφίμων. Ειδικότερα το 82,46 % δεν καταλαβαίνει τα συστατικά και από αυτούς όλοι σχεδόν -το 94,74%- ζητάνε πιο εκλαϊκευμένους όρους.
Για τα παιδιά καταναλωτές υπάρχει μεγαλύτερη προστασία από την κοινοτική νομοθεσία;
Για τα τρόφιμα δεν υπάρχει μεγαλύτερη προστασία για τα παιδιά. Τα παιδιά περιλαμβάνονται στο σύνολο της νομοθεσίας για τα τρόφιμα. Μόνο στα παιχνίδια μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει διαχωρισμός για τα παιδιά. Προκύπτει βέβαια και ένα άλλο θέμα: τι σημαίνει παιδί; Αν εξετάσουμε τη νομοθεσία που υπάρχει σε παγκόσμιο επίπεδο, παιδί θεωρείται σε άλλες χώρες ο ανήλικος μέχρι 12, σε άλλες μέχρι 14, σε άλλες μέχρι 16 και σε άλλες μέχρι 18. Γι’ αυτό και παλεύουμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο να υπάρχει μια ενιαία προσέγγιση του τι σημαίνει παιδί.
Ετικέτες τροφίμων
Πιστεύετε ότι οι ετικέτες τροφίμων δεν είναι σαφείς σήμερα;
Σίγουρα δεν είναι σαφείς. Το 1962 ο τέως Πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Κέννεντυ, είχε πει ότι για να μπορέσει μια νοικοκυρά να επιλέξει τα τρόφιμα για το σπίτι της θα πρέπει να είναι χημικός, διατροφολόγος, οικονομολόγος και μηχανικός. 48 χρόνια μετά λέμε τα ίδια πράγματα.
Γενικότερα υπάρχει πρόβλημα στη σήμανση. Έχουμε ας πούμε πολλά σήματα για τα βιολογικά και για τα οικολογικά προϊόντα. Για παράδειγμα για τα οικολογικά προϊόντα μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουμε τρία κυρίαρχα σήματα: το ευρωπαϊκό λουλούδι, τον γερμανικό άγγελο και τον σκανδιναβικό κύκνο.
Χρειάζεται να γίνουν ενέργειες ώστε οι καταναλωτές να διαβάζουν και να κατανοούν τις ετικέτες;
Πρώτα από όλα πρέπει να υπάρξει μια ενιαία σήμανση. Δηλαδή για παράδειγμα για το οικολογικό προϊόν, που ανέφερα και νωρίτερα, πρέπει να υπάρχει μία σήμανση. Αν θέλουν π.χ. στη Γερμανία και το «γαλάζιο άγγελο» να μπορούν αφού βάλουν καταρχήν το ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα να βάλουν και το «γαλάζιο άγγελο».
Από εκεί και πέρα χρειάζεται να γίνουν ενημερωτικές εκστρατείες για να ξέρει ο καταναλωτής τι συμβαίνει. Ειδικά στα τρόφιμα θα πρέπει η σήμανση να είναι απλή και κατανοητή και στη γλώσσα του καταναλωτή.
Γιατί υποστηρίζετε τα traffic lights;
Γιατί τα καταλαβαίνει ο καταναλωτής.
Τα παραδοσιακά τρόφιμα γιατί αναφέρετε ότι πρέπει να εξαιρεθούν;
Η εξαίρεση των παραδοσιακών τροφίμων ήταν ένας συμβιβασμός που κάναμε. Ήταν ένας συμβιβασμός διότι δεν περνούσε με τίποτα η διατροφική σήμανση ακριβώς στη λογική ότι ένα παραδοσιακό τρόφιμο (όπως είναι για παράδειγμα η φέτα) μπορεί να είναι παντού κόκκινο- και στις θερμίδες και στα λιπαρά και στο αλάτι. Οπότε θα κάνουμε ζημιά σε ένα παραδοσιακό προϊόν. Είπαμε λοιπόν εντάξει, τα παραδοσιακά τρόφιμα μπορούν να εξαιρεθούν από το φωτεινό σηματοδότη.
Γιατί πρέπει υποχρεωτικά να αναγράφεται ο τόπος παραγωγής του τροφίμου;
Το πιστεύω γιατί καταρχήν παίζονται πολλά παιχνίδια στο θέμα της χώρας προέλευσης ενός προϊόντος. Για να αναφέρω ένα παράδειγμα, το γάλα όλοι στη χώρα μας το «βαφτίζουν» ελληνικό. Είναι δικαίωμα του καταναλωτή να ξέρει από πού προέρχεται το προϊόν που αγοράζει.
Και βέβαια εδώ μπαίνει και το ζήτημα της βιώσιμης κατανάλωσης. Είναι άλλο να καταναλώσω ένα προϊόν, του οποίου οι πρώτες ύλες έχουν έρθει κι εγώ δεν ξέρω από πού κι έχουν καταναλώσει ενέργεια για τη μεταφορά κλπ. και άλλο να καταναλώσω ένα προϊόν, του οποίου οι πρώτες ύλες έχουν παραχθεί κάπου κοντά.
Αυξημένες τιμές προϊόντων στην Ελλάδα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη
Τι πιστεύετε ότι ευθύνεται για αυτό;
Από το 2005 έχουμε πει ότι από τη στιγμή που μπήκε το ευρώ, αυξάνονται κατά 10-12% κάθε χρόνο οι τιμές των τροφίμων. Αυτό δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα στα χαμηλά και στα μεσαία εισοδήματα.
Στην αρχή μας έλεγαν υπερβολικούς μέχρι που το Μάιο του 2008 δημοσιεύσαμε τιμοληψία από σούπερ μάρκετ στο Βερολίνο για τα ίδια προϊόντα με σούπερ μάρκετ στην Ελλάδα, όπου στη χώρα μας τα προϊόντα ήταν σε ποσοστό 32,5 % ακριβότερα.
Για το θέμα της ακρίβειας ευθύνεται το ότι στην ελληνική αγορά δε λειτουργεί ο ανταγωνισμός. Μιλάμε δηλαδή για ολιγοπωλιακές και μονοπωλιακές καταστάσεις και εναρμονισμένες πρακτικές.
Φθηνότερη τιμή σημαίνει και χαμηλότερη ποιότητα;
Δε θα το έλεγα. Το ζήτημα της ποιότητας είναι κάτι που δεν μπορείς να ελέγξεις, το ζήτημα της ασφάλειας μπορείς να ελέγξεις στο τρόφιμο. Εκεί υπάρχει νομοθεσία, η ποιότητα είναι θέμα του καθενός τι θέλει και τι δε θέλει. Όσον αφορά την ασφάλεια ξέρουμε καλά ότι δεν μπορεί να κυκλοφορήσει τίποτα στην ευρωπαϊκή αγορά αν δεν είναι σύμφωνο με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για θέματα ασφάλειας των προϊόντων ή των τροφίμων. Άρα τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας κανονικά πληρούν τις προδιαγραφές που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίες ισχύουν και για τα επώνυμα προϊόντα και για τα ιδιωτικής ετικέτας.
Από εκεί και πέρα υπάρχει το εξής πρόβλημα με τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας: ούτε αυτά είναι φθηνά στην Ελλάδα αν τα συγκρίνουμε με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Δυστυχώς στη χώρα μας υπάρχει έλλειψη διαφάνειας στην κοστολόγηση.
Δηλαδή εκείνο που έχουμε παρατηρήσει είναι ότι το πράγμα λειτουργεί κάπως έτσι: πόσο πωλείται αυτό το επώνυμο, ας κάνουμε και μια μείωση 20-30% και έχουμε την ιδιωτική ετικέτα. Νομίζω ότι κάποια στιγμή πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η τελική τιμή του προϊόντος πρέπει να έχει σχέση με το πραγματικό κόστος. Εμείς έχουμε βρει μεγάλες διαφορές και στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας αν τα συγκρίνουμε με τα αντίστοιχα προϊόντα του εξωτερικού.
Τι πιστεύετε για το μποϊκοτάζ προϊόντων επιχειρήσεων που προχωρούν σε αδικαιολόγητες ανατιμήσεις;
Το μποϊκοτάζ φέρνει αποτελέσματα και εμείς είχαμε ήδη αποτελέσματα το 2008 όταν ξεκινήσαμε το πρώτο μποϊκοτάζ. Είπαμε δηλαδή σε μία συγκεκριμένη εταιρία ή χαμηλώνεις τις τιμές ή ξεκινάμε μποϊκοτάζ. Πριν ακόμη ξεκινήσει το μποϊκοτάζ η εταιρία μας έστειλε επιστολή ότι παγώνει τις τιμές και ανακαλεί αυξήσεις. Ακολούθησαν και άλλες εταιρίες που ανταποκρίθηκαν με τον ίδιο τρόπο.
Πρέπει να σημειώσουμε όμως ότι μποϊκοτάζ εναντίον όλων των προϊόντων όλων των εταιριών δεν είναι μποϊκοτάζ. Μποϊκοτάζ σημαίνει στοχεύω σε ένα προϊόν ή σε μια εταιρία και δε δίνω ημερομηνία λήξης. Όπως έχουμε κάνει στο παρελθόν και έχουμε πει δεν αγοράζουμε προϊόντα της συγκεκριμένης εταιρίας μέχρι η εταιρία να ρίξει τις τιμές και πράγματι η εταιρία ανταποκρίθηκε.
Το κόστος μιας τροφής σε βάρος της διατροφικής αξίας επιδρά στην τελική επιλογή ενός τροφίμου;
Θα έλεγα ότι πρώτο έρχεται το κόστος. Στην έρευνα που κάναμε οι καταναλωτές δηλώνουν σε ποσοστό 44,97 % ότι έχουν πρόβλημα με την ακρίβεια των τροφίμων, το 18 % μιλάει για κακή ποιότητα και το 33% για ασφάλεια και υγιεινή.
Αυτό σημαίνει ότι η ακρίβεια είναι το κυρίαρχο πρόβλημα, δηλαδή πρώτα κοιτάνε οι καταναλωτές την τιμή, μετά την ασφάλεια και μετά την ποιότητα.
Καταγγελίες καταναλωτών
Ποιες είναι οι συχνότερες καταγγελίες των καταναλωτών για τα τρόφιμα;
Οι πιο συχνές καταγγελίες αφορούν: όχι σωστή σήμανση και ακατάλληλα ή αλλοιωμένα τρόφιμα (κακές συνθήκες συντήρησης κλπ.). Επίσης είναι συνηθισμένη η καταγγελία για άλλη τιμή από το ράφι στο ταμείο αλλά αυτή η περίπτωση αφορά όχι μόνο τα τρόφιμα αλλά όλα τα προϊόντα.
Ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες παγίδες στις ετικέτες των συσκευασμένων τροφίμων;
Η μεγαλύτερη παγίδα στις ετικέτες των τροφίμων είναι οι διατροφικοί ισχυρισμοί. Καταρχήν καταγράφονται με μεγάλα γράμματα και δεύτερον είναι γενικοί και αόριστοι. Μία άλλη παγίδα που υπάρχει στις ετικέτες είναι ότι δεν είναι κατανοητές.
Μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την ποιότητα και την ασφάλεια των προϊόντων που αγοράζουμε χύμα;
Στα χύμα προϊόντα αν δεν υπάρχει ένας μηχανισμός ελέγχου, δυστυχώς ο καταναλωτής δεν μπορεί να είναι σίγουρος για την ασφάλεια του προϊόντος. Εμείς αυτό που λέμε είναι να αγοράζουν οι καταναλωτές χύμα προϊόντα μόνο από επίσημα σημεία πώλησης. Καταρχήν σε αυτή την περίπτωση θα υπάρχει συσκευασία με σήμανση. Εμείς βέβαια είμαστε και υπέρ του να είναι όλα τα τρόφιμα πλέον συσκευασμένα.