Ο κ. Σελιανάκης Δημήτρης πρόεδρος ΕΚΕΜ, απάντησε στις ερωτήσεις του Παπαχρήστου Παρασκευά, Διαιτολόγο - Διατροφολόγο, MSc
Καταναλώνετε μέλι και ποιο είδος είναι το αγαπημένο σας;
Λόγω της σχέσης μου με τη μελισσοκομία – είναι οικογενειακή παράδοση – απέκτησα από μικρός τη συνήθεια να καταναλώνω μέλι. Σήμερα πλέον και λόγω της επαγγελματικής μου ενασχόλησης με τα προιόντα της μέλισσας – αλλά και λόγω ιδιοσυγκρασίας αφού επιμένω να δοκιμάζω κάθε παρτίδα που τυποποιούμε – μπορώ να πω ότι καταναλώνω μεγάλες ποσότητες μελιού και ως επαγγελματίας και ως καταναλωτής.
Ως επαγγελματίας δεν έχω περιθώριο επιλογής – δοκιμάζω ότι παράγουμε – αλλά ως καταναλωτής «ψηφίζω» θυμάρι, έλατο Βυτίνας και πορτοκάλι. Φυσικά, αυτό είναι και θέμα γούστου αφού μιλάμε για γεύση. Και να πούμε εδώ ότι η διαφορετική φυτική προέλευση είναι αυτή που δίνει διαφορετικά οργανοληπτικά στο κάθε μέλι δημιουργώντας μια υπέροχη παλέτα γεύσεων αρωμάτων και χρωμάτων.
Από διατροφικής πλευράς όλα τα μέλια έχουν πολλά να προσφέρουν.
Ποια είδη μελιού γνωρίζετε;
Τα είδη του μελιού είναι αναρίθμητα, αφού τα μελιτογόνα φυτά είναι πάνω 100 και φυσικά υπάρχουν και άπειροι συνδυασμοί σε διαφορετικές μεταξύ τους αναλογίες. Η χώρα μας έχει την πλουσιότερη χλωρίδα της Ευρώπης και μια από τις σημαντικότερες μελισσοκομικές παραγωγές πανευρωπαικά – μάλιστα ο νομός Ηρακλείου Κρήτης θεωρείται ο πιο «πυκνοκατοικημένος» μελισσοκομικά σε όλον τον πλανήτη.
Από τα Ελληνικά μέλια θεωρώ ως πιο αξιόλογα το θυμάρι, το πορτοκάλι, το φασκόμηλο, το πεύκο, το έλατο, την καστανιά, το ρείκι, την (πικρή) κουμαριά. Και στο εξωτερικό όμως βρίσκει κανείς ενδιαφέροντα μέλια όπως η λεβάντα, το δενδρολίβανο, η φράουλα, ο καφές και άλλα
Πώς παράγεται το μέλι;
Το μέλι είναι για τη μέλισσα βασικό στοιχείο της διατροφής της. Είναι γι’ αυτήν η πηγή υδατανθράκων (ενέργειας). Πρώτη ύλη για την παραγωγή του μελιού είναι οι φυτικές εκκρίσεις (νέκταρ ανθέων και μελιτώματα) τα οποία συλλέγει η μέλισσα από τη φύση και προσθέτοντας τους ένζυμα που παράγει ο οργανισμός της τα μετατρέπει σε μέλι. Αξίζει τον κόπο να αναφέρουμε εδώ ότι μια μέλισσα εργάζεται όλη της τη ζωή για να παράξει συνολικά λιγότερα από 2 γραμμάρια μελιού! Μιλάμε λοιπόν για υπερ-πολύτιμο προιόν!
Ποια είναι η κατανάλωση μελιού στην Ελλάδα; και ποια στο εξωτερικό;
Η Ελλάδα παράγει και καταναλώνει περίπου 12000-14000 τόνους μέλι. Η παγκόσμια παραγωγή ξεπερνάει τους 700.000 τόνους αλλά καθώς μιλάμε για φυσικό προϊόν, αντιλαμβάνεστε ότι από τη μια χρονιά στην άλλη μπορεί να υπάρχουν και μεγάλες διακυμάνσεις. Φέτος παραδείγματος χάριν η χρονιά στη χώρα μας ήταν πολύ κακή και υπολογίζουμε ότι είχαμε μια μείωση της παραγωγής της τάξης του 50%.
Ποιο μέλι είναι καλύτερο το τυποποιημένο ή απευθείας από τον παραγωγό;
Δυστυχώς ή ευτυχώς στην πρακτική καθημερινότητα τα πράγματα δεν είναι άσπρα ή μαύρα. Θα πίστευε κανείς ότι ο παραγωγός δίνει πάντα καλής ποιότητας μέλι, αλλά δυστυχώς δεν είναι πάντα έτσι. Τίθενται ζητήματα ποιοτικού ελέγχου, υγιεινής και ασφάλειας, ορθής γεωργικής πρακτικής κ.λπ. Από την άλλη, οι εταιρείες που τυποποιούν μέλι μας διασφαλίζουν ως προς τα παραπάνω θέματα αλλά πολλές φορές το «ταλαιπωρούν» κατά την τυποποίηση υποβαθμίζοντας κάπως τη διατροφική του αξία.
Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Στη Meliterra-Apipharm φροντίζουμε ώστε να παίρνουμε από τον μελισσοκόμο την καλύτερη πρώτη ύλη, την ελέγχουμε διεξοδικά, την επεξεργαζόμαστε με ήπιες διαδικασίες ώστε να διατηρεί όλα τα θρεπτικά συστατικά της και τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά της αναλλοίωτα. Κρατάμε δηλαδή τα καλύτερα στοιχεία του μελιού του μελισσοκόμου (αλλά και την αγάπη και το μεράκι του) και τα υποστηρίζουμε με τον επαγγελματισμό και την τεχνογνωσία της σύγχρονης επιστήμης. Πρέπει λοιπόν ο καταναλωτής να ζητάει περισσότερες πληροφορίες για το τι καταναλώνει, ώστε να είναι σε θέση να κρίνει. Εμείς τουλάχιστον ενθαρρύνουμε τους καταναλωτές στην κατεύθυνση της ενημέρωσης.
Δεν υπάρχουν «μαγικές» συνταγές
Ποια προβλήματα υπάρχουν στον χώρο του μελιού;
Τα τελευταία χρόνια, η μελισσοκομική παραγωγή έχει οργανωθεί και επεκταθεί μέσα και από την κοινοτική χρηματοδότηση, αλλά πιστεύω ότι υπάρχουν και πολλά ακόμη που πρέπει να γίνουν.
Τόσο οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς όσο και οι κλαδικοί φορείς έχουν σημαντικά ολιγωρήσει σε σημαντικά ζητήματα όπως ο εκσυγχρονισμός των παραγωγικών διαδικασιών, η ενημέρωση του παραγωγού (να θυμίσω την περίπτωση όπου το 2004 τα Ελληνικά μέλια βρέθηκαν επιβαρυμένα με παραδιχλωροβενζόλιο, μια ουσία (υπόλειμμα φαρμάκου που χρησιμοποιούν οι μελισσοκόμοι για τις μέλισσες), που δεν είναι μεν ιδιαίτερα επικίνδυνη στις συγκεντρώσεις που βρέθηκε, αλλά την οποία η Κοινότητα είχε ανακοινώσει ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιείται χρόνια πριν, αλλά στη χώρα μας συνέχιζε να πωλείται νόμιμα μέχρι εκείνη τη στιγμή!
Άλλο ζήτημα είναι η ταυτοποίηση όλων των ελληνικών μελιών, η ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους, ο χαρακτηρισμός τους σαν ΠΟΠ, ΠΓΕ κλπ αλλά και ένα πολύ σημαντικό βήμα που πάντα το προτείνουμε στους αρμόδιους φορείς – χωρίς καμιά δυστυχώς ανταπόκριση για την ώρα – η ταξινόμηση τους σε διαφορετικές ποιότητες. Δείτε το παράδειγμα του λαδιού: υπάρχουν 35 ΠΟΠ και ΠΓΕ λάδια στην ελληνική αγορά (έναντι 1 μελιού) και το λάδι ταξινομείται σε πολλές διαφορετικές κατηγορίες (εξαιρετικό παρθένο, παρθένο κλπ), όταν το μέλι είναι απλά μέλι.
Το καλύτερο ποιοτικά μέλι που μοχθούμε να παράξουμε στη Meliterra – Apipharm είναι υποχρεωμένο να γράφει στην ετικέτα του απλά τη λέξη μέλι – ότι δηλαδή και το χειρότερης ποιότητας και αμφιβόλου προέλευσης εισαγόμενο μέλι από τρίτες χώρες – παρά το γεγονός ότι φροντίζουμε μέσα από την ήπια επεξεργασία να διατηρεί ακόμη και τις θεραπευτικές του δράσεις (έχουμε κλινική έρευνα που προσδίδει στο Ελληνικό θυμαρίσιο μέλι ισχυρή αντιμικροβιακή δράση π.χ.) αλλά δεν τολμάμε να την αναφέρουμε στη συσκευασία διότι απαγορεύεται από το νόμο.
Την ίδια στιγμή στη Νέα Ζηλανδία το κράτος έχει δώσει άδεια να πωλείται το μέλι Manuka ως φάρμακο, στηριγμένο σε ανάλογα κλινικά αποτελέσματα.
Ποια πιστεύετε ότι θα είναι η εξέλιξη του μελιού παγκοσμίως;
Με βάση τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό νομίζω ότι οι προοπτικές του μελιού αλλά και των άλλων προιόντων της μέλισσας είναι τεράστιες και ατελείωτες, με προυπόθεση να τύχει της υποστήριξης που του πρέπει.
Όντας το νεότερο μέλος της Apitherapy Commission της Apimondia (παγκόσμια οργάνωση για τη μέλισσα) μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι αυτή τη στιγμή που μιλάμε, επιστήμονες σε όλον τον κόσμο εργάζονται προκειμένου να ανακαλύψουν και να τεκμηριώσουν τις επιδράσεις του μελιού αλλά και των άλλων προιόντων της μέλισσας σε επίπεδο υγείας, στο πνεύμα του να δώσουμε στην ανθρωπότητα φυσικές λύσεις σε όσο περισσότερα προβλήματα υγείας μπορούμε, χωρίς παρενέργειες και άλλα προβλήματα. Η ιδέα αυτή δεν είναι σύγχρονη, απλά τεκμηριώνεται πλέον μέσα από τις σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους.
Οι αρχαίοι μας πρόγονοι – και μεταξύ αυτών φωτισμένα πνεύματα όπως ο Ιπποκράτης, ο Αριστοτέλης και άλλοι – είχαν αναφερθεί στις ιδιότητες των προιόντων της μέλισσας και η ελληνική λαική θεραπευτική είναι γεμάτη μέλι. Μέχρι και γνωμικά έχουν φτάσει ως τις μέρες μας όπως το «να σε κάψω Γιάννη μου να σε αλείψω μέλι» που εμφανώς αναφέρεται στην επουλωτική δράση του μελιού. Στην Ελλάδα υπάρχει και δραστηριοποιείται πολύ δυναμικά το Επιστημονικό Κέντρο Μελισσοθεραπείας που διοργανώνει ένα ετήσιο συνέδριο τα τελευταία 4 χρόνια, έχει διοργανώσει το 1ο Παγκόσμιο Συνέδριο για τη θεραπευτική δράση των προιόντων της μέλισσας, εκδίδει ενημερωτικό δελτίο και διοργανώνει σεμινάρια για γιατρούς και άλλους επιστήμονες του χώρου της υγείας.
Ποιοι παράγοντες την επηρεάζουν τη θρεπτική αξία; Παίζει ρόλο η ράτσα της μέλισσας;
Αν μιλάμε για θρεπτική αξία, μπορεί κανείς να πει ότι όλα τα μέλια είναι θρεπτικά περίπου στον ίδιο βαθμό. Εκεί που οι διαφορές είναι σημαντικές είναι στις θεραπευτικές δράσεις τους, που ποικίλουν ανάλογα με την φυτική τους προέλευση. Εννοείται ότι μιλάμε πάντα για μέλι στη φυσική του κατάσταση χωρίς παρεμβάσεις.
Η ράτσα της μέλισσας είναι ένα άλλο ενδιαφέρον ζήτημα.Αξίζει τον κόπο να αναφέρουμε ότι και στη μελισσοκομία η ανθρώπινη παρέμβαση δημιούργησε ανισορροπία. «Φροντίσαμε» να εξαφανίσουμε ράτσες όπως η Κρητική μέλισσα (Apis melifera Cretica) επειδή ήταν πιο επιθετική από άλλες – μάλλον ευθυγραμμισμένη αι αυτή στην γενικότερη ιδιοσυγκρασία των Κρητών – αλλά αυτή η επιλογή μας τώρα ενοχοποιείται από πολλούς επιστήμονες για την εμφάνιση ασθενειών και άλλων προβλημάτων στις μέλισσες.
Είναι λογικό αν σκεφτεί κανείς ότι μια συγκεκριμένη ράτσα μελισσών που εξελίχθηκε επί εκατομμύρια χρόνια παράλληλα με το περιβάλλον της πρέπει να έχει αναπτύξει και μηχανισμούς να αντιμετωπίζει διεξοδικότερα τους φυσικούς εχθρούς και τις ασθένειες από μια άλλη που «μετανάστευσε» πρόσφατα στην ίδια περιοχή προερχόμενη από ένα διαφορετικό περιβάλλον.
Ποιο θεωρείτε ότι είναι το καλύτερο μέλι;
Όπως αναφέραμε και προηγουμένως δεν υπάρχει απάντηση σε αυτήν την ερώτηση. Η φύση ό,τι μας δίνει μας το δίνει επειδή το χρειαζόμαστε. Όλα είναι ωφέλιμα για τον οργανισμό και σαν συμβουλή προς τον καταναλωτή θα έλεγα – υπερβαίνοντας το προσωπικό του γούστο ο καθένας – να δοκιμάζει όλες τις ποικιλίες μελιού, διασφαλίζοντας έτσι την πρόσληψη όσο το δυνατόν μεγαλύτερης γκάμας θρεπτικών συστατικών.
Ποια είναι τα σημαντικότερα πρακτικά κριτήρια επιλογής του από μη ειδικούς;
Ο καταναλωτής δεν είναι εύκολο να κρίνει έτσι απλά με το μάτι. Κάποιες πρακτικές συμβουλές είναι να προσέχουμε την υγρασία του (να επιλέγουμε δηλαδή μέλι παχύρευστο που έχει χαμηλή υγρασία καθώς η ψηλή υγρασία είναι παράγοντας αλλοίωσης) και να μη φοβόμαστε το παγωμένο (ή ζαχαρωμένο όπως συνηθίζεται να λέγεται) μέλι.
Η κρυστάλλωση (που είναι ο σωστός όρος) είναι μια φυσική ιδιότητα του μελιού που συμβαίνει υπό προυποθέσεις και έχει να κάνει με την φυτική του προέλευση (κάποια μέλια κρυσταλλώνουν και κάποια απλά όχι), τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος και άλλους παράγοντες.
Τονίζω ότι δεν είναι ποιοτικό κριτήριο του μελιού αλλά απλή φυσική ιδιότητα που κακώς και λανθασμένα ο καταναλωτής το χρησιμοποιεί για να κρίνει αν το μέλι που τρώει είναι εντάξει.
Το κρυσταλλωμένο μέλι είναι μια χαρά μέλι.