Το beri beri είναι μια νόσος η οποία προκαλείται από την έλλειψη της Βιταμίνης Β1 (θεαμίνη) και εκδηλώνεται κυρίως με διαταραχές του νευρικού (περιφερική νευροπάθεια), του πεπτικού (ανορεξία, δυσκοιλιότητα, απώλεια βάρους) και του καρδιαγγειακού συστήματος (κίνδυνος για καρδιακή ανεπάρκεια ακόμα και θάνατο). Eτυμολογικά, προέρχεται από τη λέξη ‘’beri’’, η οποία στα σιναλέζικα σημαίνει ‘’ μεγάλη αδυναμία’’, ενώ στα ελληνικά, η νόσος καλείται πολυνευρίτιδα.
Tα δύο βασικά είδη beri beri είναι δύο:
- Το ξηρό beri beri, το οποίο επηρεάζει κυρίως το νευρικό σύστημα, προκαλώντας εκφυλισμό των μακριών νεύρων, μυϊκή ατροφία, απώλεια αντανακλαστικών και τελικά μυϊκή παράλυση
- Το υγρό beri beri, μια πιο οξεία μορφή που επηρεάζει κυρίως το καρδιαγγειακό σύστημα και μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή ανεπάρκεια, εκτεταμένο οίδημα και κακή αιματική κυκλοφορία.
Ακόμη, το σύνδρομο Wernicke – Korsakoff (WKS) θεωρείται υποτύπος του ξηρού beri beri και συχνότερη αιτία του είναι ο χρόνιος αλκοολισμός που οδηγεί στη μειωμένη απορρόφηση της θειαμίνης.
Ποιες είναι οι ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού για beri beri;
Η νόσος αυτή είναι πολύ διαδεδομένη στην Κίνα, στην Ιαπωνία και σε διάφορα νησιά του Ειρηνικού καθώς στις χώρες αυτές είναι ιδιαίτερη αυξημένη η κατανάλωση αποφλοιωμένου ρυζιού το οποίο εξαιτίας της επεξεργασίας του έχει χάσει το φλοιό που περιέχει τη θειαμίνη. Ελαφρύτερες μορφές της νόσου μπορεί να παρατηρηθούν και σε άλλες περιοχές, σε πληθυσμιακές ομάδες που χαρακτηρίζονται από χαμηλή κατανάλωση τροφίμων ζωικής προέλευσης, όπως είναι οι ηλικιωμένοι.
Ποια τα συμπτώματα του beri beri;
Tα τυπικά συμπτώματα του ξηρού beri beri περιλαμβάνουν:
- Δυσκολία στο περπάτημα
- Απώλεια αίσθησης (μούδιασμα) στα χέρια και στα πόδια
- Σωματικό πόνο
- Απώλεια μυϊκής λειτουργίας ή/και παράλυση των κάτω άκρων
- Πνευματική σύγχυση
- Δυσκολία στην ομιλία
- Εμετό
- Ακούσεις κινήσεις των ματιών
Τα συμπτώματα του υγρού beri beri κατά κύριο λόγο συνοψίζονται στα ακόλουθα:
- Ταχυκαρδίες
- Δύσπνοια / Παροξυσμική νυκτερινή δύσπνοια
- Αίσθημα έλλειψης ενέργειας / συνεχή κόπωση
- Περιφερικό οίδημα στα κάτω άκρα
Ποια τα αίτια του beri beri;
H κύρια αιτία που προκαλεί beri beri, όπως αναφέρθηκε, είναι μια διατροφή φτωχή σε θειαμίνη ή μια δυσλειτουργία του σώματος στην απορρόφησή της.
Σήμερα, στις ανεπτυγμένες χώρες, το beri beri λόγω φτωχής σε θειαμίνη διατροφής σπανίζει, καθώς πάρα πολλές τροφές του εμπορίου είναι εμπλουτισμένες με αυτή τη βιταμίνη
Συνεπώς, είναι πιθανότερη η εμφάνιση beri beri λόγω αλκοολισμού, καθώς η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ δυσχεραίνει την απορρόφηση και αποθήκευση της θειαμίνης στον ανθρώπινο οργανισμό. Επίσης, κάποιο είδος δηλητηρίασης, οι συχνές αιμοκαθάρσεις ή σπανιότερα μια κληρονομική διαταραχή μπορεί να οδηγήσει σε ανικανότητα του σώματος να χρησιμοποιήσει τη θειαμίνη και συνεπαγωγικά σε εκδήλωση beri beri.
Τέλος, τα θηλάζοντα βρέφη μπορεί να εμφανίσουν beri beri στην περίπτωση που καταναλώνουν μητρικό γάλα χωρίς θειαμίνη (δηλαδή η μητέρα παρουσιάζει έλλειψη θειαμίνης) ή φόρμουλα χαμηλή σε θειαμίνη.
Ποιοι οι παράγοντες κινδύνου;
Οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση beri beri είναι οι ακόλουθοι:
- Διατροφή φτωχή σε θειαμίνη
- Μειωμένη απορρόφηση δια του γαστρεντερικού συστήματος (πχ ασθενείς μετά από βαριατρική επέμβαση)
- (Χρόνιος) αλκοολισμός
- AIDS
- O υπερθυρεοειδισμός
- Εμφάνιση συστηματικών λοιμώξεων
- Εγκατεστημένη νεφρική ανεπάρκεια που απαιτεί αιμοκάθαρση
- Κύηση/γαλουχία
- Χρήση διουρητικών
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση του beri beri συνήθως γίνεται μέσω μέτρησης των επιπέδων θειαμίνης στο σώμα με εξετάσεις αίματος ή ούρων (εξέταση απέκκρισης της θειαμίνης και των μεταβολιτών της στα ούρα). Στην περίπτωση που η δυσλειτουργία εμφανίζεται στην απορρόφηση θειαμίνης, η συγκέντρωσή της θα είναι χαμηλή στο αίμα και υψηλή στα ούρα. Επίσης, κρίνεται απαραίτητο ο γιατρός που παρακολουθεί τον ασθενή να πραγματοποιήσει νευρολογικές εξέτασεις για να ελέγξει τη βάδιση, οφθαλμικά συμπτώματα, τα αντανακλαστικά, τη μυική λειτουγία, τα επίπεδα σύγχυσης και μνήμης καθώς και άλλα σημεία που μπορεί να επηρεάζονται από την ύπαρξη beri beri. Tέλος, είναι ζωτικής σημασίας να παρακολουθείται η καρδιακή λειτουργία του ατόμου, μέσω ελέγχου του καρδιακού ρυθμού, της αναπνευστικής λειτουργίας και την εξέταση για οιδήμα κάτω άκρων, που υποδηλώνει καρδιαγγειακές επιπλοκές.
Ποια η θεραπεία;
Η θεραπεία της νόσου στηρίζεται στη χορήγηση θειαμίνης ώστε να αυξηθούν τα επίπεδά της στον οργανισμό. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με συμπληρώματα δια του στόματος είτε ενέσιμα ενώ σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να χορηγηθεί και παρεντερικά. Εφόσον παρακολουθείται η πρόοδος με διαγνωστικές εξετάσεις και η θειαμίνη απορροφάται ομαλά από τον οργανισμό, η θεραπεία έπειτα μπορεί να σταματήσει ή να συνεχιστεί σε χαμηλότερες δόσεις ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα επανεμφανιστεί beri beri.
Με την έγκαιρη θεραπεία, είναι δυνατό να αναστραφούν και οι δυσλειτουργίες στο νευρικό σύστημα και στην καρδιά που πιθανώς εμφανίσθηκαν λόγω της νόσου
Σε κάθε περίπτωση η συχνή κλινική παρακολούθηση είναι απαραίτητη για να εντοπισθούν έγκαιρα τυχόν υποτροπές.
Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τρόφες πλούσιες σε θειαμίνη:
| Τροφές | Milligrams (mg)/100 g |
| Δημητριακά καλαμποκιού εμπλουτισμένα | 4,50 |
| Αλεύρι από ηλιόσπορους | 1,63 |
| Snickers marathon multigrain crunch bar | 2,30 |
| Σπόροι σησαμιού(ψημένοι) | 1,10 |
| Macadamia ξηροί καρποί | 1,28 |
| Δημητριακά Kellogg’s all-bran complete Wheat Flakes | 1,19 |
| Άσπρο ρύζι στιγμιαίο εμπλουτισμένο | 0,95 |
| Σαλάμι χοιρινό | 0,92 |
| Αλεύρι σίτου εμπλουτισμένο | 0,90 |
| Φασολάκια πράσινα | 0,84 |
| Nature Valley with yogurt coating granola bar | 0,79 |
| Χοιρινό ζαμπόν άπαχο ψητό | 0,76 |
| Χοιρινά παϊδάκια άπαχα ψημένα (με κόκαλο) | 11-12 κομμάτια περιέχουν 0,70 |
| Αλεύρι σίτου για όλες τις χρήσεις εμπλουτισμένο | 0,67 |
| Καρύδια pecan | 0,51 |
| Ζυμαρικά ολικής άλεσης(51%) εμπλουτισμένα με σιμιγδάλι | 0,50 |
| Χοιρινή μπριζόλα(ψημένη) | 0,46 |
| Χοιρινός κιμάς(96% άπαχος) | 0,41 |
| Κινόα(ωμή) | 0,34 |
| Σολομός(μαγειρεμένος) | 0,27 |
| Τόνος(μαγειρεμένος) | 0,27 |
| Φασόλια ροζ(μαγειρεμένα) | 0,23 |
| Φακές(μαγειρεμένες) | 0,19 |
| Ρύζι καστανό, μακρύκοκκο(μαγειρεμένο) | 0,16 |
| Γάλα σόγιας | 0,15 |
| Μπιζέλια(μαγειρεμένα) | 0,15 |
| Πουρές πατάτας | 0,12 |
| Χυμός πορτοκάλι | 0,08 |
Πηγή: USDA Nutrient Database
Ποιος ο ρόλος της διατροφής;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η διατροφή απότελεί το βασικό εργαλείο πρόληψης και αντιμετώπισης της ανεπάρκειας θειαμίνης. Οι περισσότερες τροφές περιέχουν θειαμίνη, με πλουσιότερες πηγές να αποτελούν τα ολικής άλεσης τρόφιμα, το κρέας, το ψάρι, τα όσπρια (φακές, αρακάς, ξηροί καρποί, η σόγια και τα παράγωγά της), τα λαχανικά (κυρίως τα πράσινα φυλλώδη και οι πατάτες) και ο χυμός πορτοκαλιού και ντομάτας. Επίσης, είναι κοινή πρακτική στις περισσότερες χώρες ο εμπλουτισμός πολλών τροφίμων με θειαμίνη ώστε να αποφευχθούν τυχόν ανεπάρκειες στο γενικό πληθυσμό.
Η πλουσιότερη πηγή θειαμίνης είναι η μαγιά, ωστόσο έχει διαπιστωθεί ότι η μεγαλύτερη διατροφική πηγή της βιταμίνης στις περισσότερες ανθρώπινες δίαιτες είναι τα δημητριακά
Μόνο στην περίπτωση μιας διατροφής που στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο λευκό ρύζι, στο λευκό αλεύρι και στα προιόντα τους μπορεί να προκληθεί διατροφοεξαρτώμενη έλλειψη θειαμίνης.
Eπίσης, προτείνονται οι ακόλουθες πρακτικές ώστε να μειωθεί η επιρροή παραγόντων που έχει διαπιστωθεί ότι μειώνουν την απορρόφηση της θειαμίνης:
- Καθυστέρηση της κατανάλωσης τσαγιού ή άλλων προιόντων που περιέχουν ταννίνες μετά από ένα γεύμα
- Ενθάρρυνση της κατανάλωσης τροφίμων πλούσιων σε βιταμίνη C στα γεύματα
- Χρήση θερμότητας για τα τρόφιμα που περιέχουν θειαμινάσες πριν την κατανάλωσή τους (κυρίως ψάρια)
