Οιστρογόνα

Οι περισσότεροι έχουμε σίγουρα ακούσει για τα οιστρογόνα. Κάπου σε κάποια συζήτηση, σε κάποιο άρθρο, όλο και κάπου έχει πάρει το αυτί μας για αυτά, για τις δράσεις τους στον οργανισμό ή κάτι σχετικό. Ας τα γνωρίσουμε όμως λίγο καλύτερα και ας μπούμε λίγο πιο βαθιά στον κόσμο των οιστρογόνων!

Τι είναι τα οιστρογόνα;

Τα οιστρογόνα αποτελούν στεροειδείς ορμόνες με πλειοτροπικές δράσεις που συντίθενται από τον ανθρώπινο οργανισμό (οιστραδιόλη, οιστρόνη, οιστριόλη) και συγκεκριμένα από τα ανδρογόνα μέσω της δράσης ενζύμων. Τα οιστρογόνα παράγονται στις ωοθήκες, στους όρχεις και στο φλοιό των επινεφριδίων, ενώ κατά την κύηση, οιστρογόνα παράγονται και από τον πλακούντα. Σε πολύ μικρότερες ποσότητες, παράγονται επίσης στο ήπαρ και στους μαστούς. Βρίσκονται σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στις γυναίκες και σε χαμηλότερες στους άνδρες. Ο κύριος ρόλος, στις γυναίκες, είναι η ρύθμιση του εμμηνορροϊκού κύκλου και η έκφραση των γυναικείων φυλετικών χαρακτηριστικών, ενώ στους άντρες έχουν ανάλογες δράσεις στο αναπαραγωγικό σύστημα.

Συνδέονται με το μεταβολισμό λιπιδίων, την κατανομή λίπους, τη ρύθμιση της οστικής μάζας, ενώ παρουσιάζουν και αντικαρκινικές ιδιότητες. Ως φαρμακευτικό σκεύασμα χρησιμοποιούνται κυρίως για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης και στη σύνθεση αντισυλληπτικών δισκίων. Στα φυτά, υπάρχουν τα φυτοοιστρογόνα, ουσίες με ανάλογες δράσεις με αυτές των ανθρώπινων οιστρογόνων.

Ποιες οι φυσιολογικές τιμές οιστρογόνων στα 2 φύλα;

Οι φυσιολογικές τιμές των οιστρογόνων για τα 2 φύλα φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί

Η οιστριόλη σχεδόν δεν ανιχνεύεται σε μη έγκυες γυναίκες. Επιπλέον σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας τα επίπεδα οιστραδιόλης διαφέρουν πολύ ανάλογα με τη φάση του έμμηνου κύκλου.

Ποια τα συμπτώματα από υψηλά οιστρογόνα στις γυναίκες και ποια στους άντρες;

Συχνά οι τιμές των οιστρογόνων στο σώμα διαταράσσονται και έχουμε μη φυσιολογικά αυξημένες τιμές οιστρογόνων με αποτέλεσμα ποικίλα συμπτώματα να εμφανίζονται στον οργανισμό.

Πιο συγκεκριμένα υψηλά επίπεδα οιστρογόνων στις γυναίκες οδηγούν σε:

• Φούσκωμα
• Πρήξιμο και ευαισθησία στο στήθος
• Διαταραχή έμμηνου κύκλου και συμπτώματα προεμμηνορυσιακού συνδρόμου
• Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία
• Μεταπτώσεις στη διάθεση
• Πονοκέφαλο
• Απώλεια μαλλιών
• Διαταραχές ύπνου
• Κόπωση και υπνηλία
• Αύξηση βάρους
• Κρύα άκρα

Αντίστοιχα στους άντρες υψηλά επίπεδα οιστρογόνων μπορεί να προκαλέσουν:

• Υπογονιμότητα
• Γυναικομαστία
• Στυτική δυσλειτουργία

Ποια είναι η θεραπεία;

Πως λοιπόν θεραπεύονται τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων;

Αν η αύξηση οφείλεται σε κάποια ορμονοθεραπεία είναι πιθανό ο γιατρός να συστήσει κάποια φαρμακευτική αγωγή προκειμένου να επανέλθουν τα επίπεδα των ορμονών στα φυσιολογικά επίπεδα.

Σε περίπτωση ύπαρξης όγκου ο οποίος είναι ευαίσθητος στα οιστρογόνα συχνά απαιτείται χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών, καθώς εκεί παράγεται το μεγαλύτερο μέρος των οιστρογόνων στις γυναίκες.

Τέλος η υιοθέτηση ενός σωστού διατροφικού πλάνου μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των αυξημένων επιπέδων οιστρογόνων. Αναλυτικότερα ο ρόλος της διατροφής αναλύεται αμέσως μετά.

Ποιος ο ρόλος της διατροφής;

Πως λοιπόν η διατροφή μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των μη φυσιολογικά αυξημένων επιπέδων οιστρογόνων;

Η μειωμένη πρόσληψη λίπους φαίνεται να βοηθά στη διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων. Καλό είναι λοιπόν να προτιμάμε γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά, άπαχα μέρη κόκκινου κρέατος, άπαχο λευκό κρέας και να περιορίζουμε τις λιπαρές ύλες κατά την προετοιμασία των γευμάτων μας.

Η αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών επίσης φαίνεται να δρα βοηθητικά στη διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων οιστρογόνων. Καλές πηγές φυτικών ινών αποτελούν τα ολικής αλέσεως δημητριακά, τα λαχανικά, τα φρούτα και τα όσπρια.

Τέλος η παχυσαρκία φαίνεται να οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων. Επομένως η διατήρηση ή επίτευξη ενός υγιούς σωματικού βάρους αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για ένα φυσιολογικό ορμονικό προφίλ.

Χαμηλό επίπεδο οιστρογόνων, γιατί προκύπτει;

Εκτός από αυξημένα όμως υπάρχει περίπτωση να έχουμε και χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων. Αυτό παρατηρείται συνήθως σε κοπέλες που δεν έχουν μπει ακόμη στην εφηβεία ή σε γυναίκες που πλησιάζουν στο στάδιο της εμμηνόπαυσης.

Σε νεαρές κοπέλες χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων μπορεί να εμφανιστούν όταν μία κατάσταση επηρεάζει τις ωοθήκες, το βασικό όργανο παραγωγής των οιστρογόνων. Τέτοιες καταστάσεις μπορεί να είναι η υπερβολική άσκηση, διατροφικές διαταραχές, διαταραχές της υπόφυσης, χρόνια νεφρική νόσος.

Ποιοι οι παράγοντες κινδύνου;

Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες οι οποίοι μπορεί να οδηγήσουν σε χαμηλή παραγωγή οιστρογόνων. Οι βασικότεροι παράγοντες κινδύνου είναι:

• Η ηλικία. Με την πάροδο των χρόνων οι ωοθήκες φυσιολογικά παράγουν λιγότερα οιστρογόνα.
• Οικογενειακό ιστορικό όπως για παράδειγμα ιστορικό ύπαρξης κύστης στις ωοθήκες.
• Διαταραχές στην υπόφυση
• Διατροφικές διαταραχές όπως είναι η νευρική ανορεξία
• Προσκόλληση σε ακραίες και ανορθόδοξες πρακτικές δίαιτας
• Υπερβολική άσκηση
• Μετατραυματικό στρες

Ποια η θεραπεία;

Για την αντιμετώπιση των χαμηλών επιπέδων οιστρογόνων μπορεί να γίνει θεραπεία με χορήγηση οιστρογόνων. Έτσι μειώνεται ο κίνδυνος για απώλεια οστικής μάζας, καρδιαγγειακή νόσο και άλλες ορμονικές διαταραχές. Συνήθως η θεραπεία δεν είναι μακροχρόνια καθώς συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου.

Εναλλακτικά ο γιατρός μπορεί να συστήσει θεραπεία υποκατάστασης ορμονών σε γυναίκες που βρίσκονται σε προεμμηνοπαυσιακή φάση και έχουν χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων ή έχουν πραγματοποιήσει υστερεκτομή. Με τη θεραπεία αυτή ουσιαστικά γίνεται αναπλήρωση και επαναφορά σε φυσιολογικά επίπεδα των ορμονών που μειώνονται λόγω του ότι η γυναίκα πλησιάζει στην εμμηνόπαυση. Ο γιατρός αξιολογεί την κάθε περίπτωση και η θεραπεία διαφοροποιείται σε διάρκεια, δόση και συνδυασμό ορμονών.

Ποια τρόφιμα είναι πλούσια σε οιστρογόνα;

Και ενώ μέχρι στιγμής αναφερόμαστε στα οιστρογόνα που παράγονται από τον ανθρώπινο οργανισμό, γνωρίζατε ότι οιστρογόνα συναντάμε και σε ορισμένα φυτικής προέλευσης τρόφιμα; Εδώ τα οιστρογόνα ονομάζονται φυτο-οιστρογόνα. Ο λόγος για την ονομασία τους αυτή ότι πρόκειται για συστατικά που δομικά μοιάζουν πολύ με τα οιστρογόνα που παράγει ο άνθρωπος. Αυτή ο ομοιότητα προσδίδει την ικανότητα στα φυτοοιστρογόνα να συνδέονται στους ίδιους κυτταρικούς υποδοχείς με τα οιστρογόνα και έτσι άλλοτε ενισχύουν και άλλοτε εμποδίζουν τη δράση τους.

Περιλαμβάνουν μια μεγάλη ποικιλία ενώσεων όπως οι ισοφλαβόνες, οι λιγνάνες, οι στιλβένες και οι κουμεστάνες.

Τρόφιμα που είναι πλούσια σε φυτοοιστρογόνα είναι:

• Ο λιναρόσπορος
• Τα φρούτα όπως το δαμάσκηνο, το αχλάδι, τα μούρα, το σταφύλι, το μήλο
• Όσπρια και κυρίως η σόγια, τα φασόλια, τα ρεβίθια και οι φακές
• Σταυρανθή λαχανικά όπως λάχανο, λαχανάκια Βρυξελλών, μπρόκολο, κουνουπίδι αλλά και λαχανικά όπως το σπανάκι, το σκόρδο και το κρεμμύδι.
• Το κρασί
• Το τσάι

Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε τον οργανισμό σε οιστρογόνα;

• Υιοθετούμε μία ισορροπημένο διατροφή κάτι που ενισχύει την υγεία μας σε κάθε περίπτωση. Καταναλώνουμε λοιπόν ποικιλία φρούτων και λαχανικών καθημερινά καθώς αυτά θα μας δώσουν βιταμίνες, αντιοξειδωτικά και φυτικές ίνες. Περιορίζουμε τα κορεσμένα λιπαρά από τη διατροφής μας επιλέγοντας γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά και άπαχα μέρη κρέατος. Προτιμάμε πηγές «καλών λιπαρών» όπως το ελαιόλαδο, τα λιπαρά ψάρια και οι ξηροί καρποί. Τέλος αποφεύγουμε τρόφιμα που είναι πλούσια σε ζάχαρη, trans λιπαρά και αλάτι.
• Επιπλέον τροφές όπως αυτές που έχουμε αναφέρει ήδη ως καλές πηγές φυτοοιστρογόνων βοηθούν στην ορμονική ισορροπία του οργανισμού μας. Ταυτόχρονα η πρόσληψη φυτοοιστρογόνων από τα τρόφιμα φαίνεται να ανακουφίζει από τα συμπτώματα που προκαλεί η μειωμένη παραγωγή οιστρογόνων στον οργανισμό.

Η άσκηση μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση ενός υγιούς ορμονικού προφίλ. Παραμένουμε λοιπόν σε καλή φυσική κατάσταση αλλά όπως ισχύει για όλες τις καταστάσεις έτσι και εδώ η υπερβολή δεν είναι σύμμαχός μας. Αθλούμαστε ώστε να απολαμβάνουμε όλα τα οφέλη της άσκησης και όχι για να τιμωρήσουμε τον εαυτό μας για παράδειγμα λόγω του ότι φάγαμε κάτι παραπάνω. Η άσκηση βοηθάει εκτός των άλλων στη διαχείριση του άγχους και την ενίσχυση της ευεξίας κάτι που μπορεί εύκολα να επηρεαστεί από μία ορμονική ανισορροπία.