Παχυσαρκία… ένα σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας, η έκταση του οποίου εξαπλώνεται ραγδαία στην παιδική και προεφηβική ηλικία. Σύμφωνα με μελέτη της Ελληνικής Εταιρείας Παχυσαρκίας, υπερβάλλον βάρος παρατηρείται στο 17,2% των παιδιών ηλικίας 2-6 ετών, ενώ το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 28,9% στην προεφηβική ηλικία, δηλαδή σε παιδιά ηλικίας 6-12 ετών.
Ποιοι παράγοντες οδηγούν στη παχυσαρκία;
Αυξημένη πρόσληψη τροφίμων και την μειωμένη φυσική δραστηριότητα
Η παχυσαρκία φαίνεται να έχει δύο κύριες συνιστώσες, την αυξημένη πρόσληψη τροφίμων και την μειωμένη φυσική δραστηριότητα. Τα παιδιά γεννιούνται σε ένα περιβάλλον με αφθονία αγαθών, όπου η τηλεόραση, οι υπολογιστές και οι καθιστικές συνήθειες έχουν πάρει την θέση της άσκησης και της φυσικής δραστηριότητας.
Γενετικοί-περιγεννητικοί και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες
Στην προεφηβική ηλικία, οι παράγοντες που επιδρούν σε μεγαλύτερο βαθμό στην εμφάνιση της παχυσαρκίας, είναι οι γενετικοί-περιγεννητικοί και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Μικρό ποσοστό καταλαμβάνουν τα παθολογικά – ενδοκρινικά αίτια, ενώ οι ψυχολογικοί παράγοντες είναι δύσκολα διακριτοί στην ηλικία αυτή, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις παιδιών παίζουν σημαντικό ρόλο.
Περιγεννετικούς παράγοντες
Αναφερόμενοι σε περιγεννετικούς παράγοντες, εννοούμε παράγοντες που σχετίζονται με το νεογνό, το βάρος και την διατροφή του, αλλά και τις συνήθειες της μητέρας πριν και μετά την γέννηση του παιδιού.
Αυξημένο βάρος μητέρας στην εγκυμοσύνη
Σε μελέτη που έγινε στην Ελλάδα, σε 2.093 παιδιά ηλικίας 10-12 ετών, φάνηκε ότι στην περίπτωση που η μητέρα είχε αυξημένο σωματικό βάρος πριν την εγκυμοσύνη, το παιδί παρουσίαζε θετική προδιάθεση για υπερβάλλον βάρος και παχυσαρκία στην προεφηβική του ηλικία.
Μια αύξηση του βάρους της μητέρας μετά την γέννα της τάξης των 5 κιλών φαίνεται ότι αυξάνει την πιθανότητα να είναι το παιδί υπέρβαρο/ παχύσαρκο κατά 45%
Κάπνισμα
Το κάπνισμα της μητέρας πριν την εγκυμοσύνη οδηγεί επίσης σε μεγαλύτερες πιθανότητες για εμφάνιση παιδικής παχυσαρκίας. Όσον αφορά στην ηλικία της μητέρας πριν την σύλληψη, φάνηκε ότι νεότερες μητέρες είχαν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν τα παιδιά τους προεφηβικά παχυσαρκία.
Διατροφή του νεογνού
Μια άλλη μελέτη σε ελληνικά δεδομένα, έρχεται να προσθέσει την διατροφή του νεογνού στα αίτια της παχυσαρκίας στην προεφηβική ηλικία.
Στην μελέτη αυτή, φάνηκε ότι ο αποκλειστικός θηλασμός μειώνει την πιθανότητα παχυσαρκίας στα παιδιά, σε σχέση με την αποκλειστική χορήγηση υποκατάστατου μητρικού γάλακτος, ενώ τα παιδιά που πρώτα θήλασαν και μετά έλαβαν υποκατάστατο, είχαν και πάλι μικρότερη πιθανότητα να εμφανίσουν κεντρική παχυσαρκία, σε σχέση με παιδιά που δεν θήλασαν. Τέλος, παιδιά που γεννήθηκαν μεγαλόσωμα, είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης κεντρικής παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία σε σχέση με τα φυσιολογικού βάρους γέννησης παιδιά.
Οικογενειακό περιβάλλον
Το οικογενειακό λοιπόν περιβάλλον και ιδιαίτερα η μητέρα και οι συνήθειές της επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την εμφάνιση παχυσαρκίας στο παιδί. Η οικογένεια ανήκει στους περιβαλλοντικούς παράγοντες, που επιδρούν στην παχυσαρκία κατά την προεφηβική ηλικία.
Μελέτη που διεξήχθη στην Ελλάδα σε 729 παιδιά ηλικίας 9-13 ετών και μελέτησε την επίδραση των κοινωνικοοικονομικών και δημογραφικών χαρακτηριστικών της οικογένειας στην παιδική παχυσαρκία, έδειξε ότι ένα χαμηλό-μέσο ετήσιο οικογενειακό εισόδημα της τάξης των 12.000-20.000 ευρώ σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα παχυσαρκίας στην προεφηβεία, σε σχέση με οικογενειακό εισόδημα >30.000 ευρώ. Το χαμηλό οικογενειακό εισόδημα φαίνεται ότι σχετίζεται με την κατανάλωση πυκνών ενεργειακά τροφίμων όπως τα λιπαρά και τα γλυκά, το λιπαρό κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα και με μικρότερη πρόσληψη λαχανικών, φρούτων και προϊόντων ολικής άλεσης.
Άλλος οικογενειακός παράγοντας που εμπλέκεται στην εμφάνιση παχυσαρκίας στα παιδιά, φάνηκε να είναι η «γιαγιά». Όταν η γιαγιά είναι αυτή που αναλαμβάνει την ανατροφή του παιδιού, υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες για εμφάνιση παχυσαρκίας, καθώς παππούδες και γιαγιάδες έχουν την τάση να πιστεύουν ότι τα υπέρβαρα παιδιά σημαίνουν και υγιή παιδιά.
Κοινωνικό περιβάλλον
Στους περιβαλλοντικούς παράγοντες, εκτός από το οικογενειακό περιβάλλον συμπεριλαμβάνεται και το κοινωνικό περιβάλλον, το σχολείο, οι φίλοι, η κοινωνία, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κ.λπ. Μελέτη έχει δείξει ότι τα παιδιά που είναι τα πιο δημοφιλή στο σχολείο, έχουν μικρότερες πιθανότητες να είναι παχύσαρκα.
Πιο δημοφιλή φαίνεται ότι είναι τα παιδιά που είναι πιο αθλητικά και με φυσιολογικό σωματικό βάρος και είναι αυτά που ενδιαφέρονται περισσότερο για την εικόνα σώματός τους, ρυθμίζοντας σωστά το βάρος τους.
Ηλεκρονικές συσκευές και καθιστική ζωή
Τέλος, η τηλεόραση ή ο υπολογιστής είναι ένας σημαντικός παράγοντας που επιδρά στην παιδική παχυσαρκία. Στην προεφηβική ηλικία, οι καθιστικές δραστηριότητες, όπως η παρακολούθηση τηλεόρασης και η χρήση υπολογιστή, είναι ιδιαίτερα αυξημένες, αντικαθιστώντας την φυσική δραστηριότητα.
Τι έδειξαν οι μελέτες;
Ερευνητικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι τα παιδιά που παρακολουθούν περισσότερο από 2 ώρες τηλεόραση την ημέρα, καταναλώνουν λιγότερα φρούτα, περισσότερους συσκευασμένους χυμούς, περισσότερα αναψυκτικά, λιγότερο γάλα και γιαούρτι, περισσότερα σοκολατοειδή και έχουν μια τάση για κατανάλωση περισσότερων αλμυρών σνακ. Η τηλεόραση λοιπόν εδραιώνει ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες στα παιδιά και αυξάνει τον χρόνο που αφιερώνεται σε καθιστικές δραστηριότητες, ενισχύοντας τις δύο μεταβλητές που συμβάλλουν στην εμφάνιση παχυσαρκίας.
Συμπερασματικά
Η παχυσαρκία φαίνεται ότι είναι ακόμα και για τα παιδιά μια πολυπαραγοντική νόσος, όπου οι παράγοντες αλληλεπιδρούν διαρκώς μεταξύ τους, δυσχεραίνοντας την πρόληψη και αντιμετώπισή της.
