10 Mαΐου ημέρα ευαισθητοποίησης για τη δυσκοιλιότητα. Το Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας και Διατροφής (ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ), με αφορμή δύο Πανελλήνιες έρευνες για τη δυσκοιλιότητα, αποφάσισε να θεσπίσει ως «Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τη Δυσκοιλιότητα» την 10η Μαΐου. Η ημέρα αυτή τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας.
Τι ορίζεται ως δυσκοιλιότητα;
Δυσκοιλιότητα ορίζεται η μείωση της συχνότητας των κενώσεων σε λιγότερες από 3 την εβδομάδα ή η ανάγκη για αυξημένη εφαρμογή πίεσης ώστε να επιτευχθεί η αφόδευση ή το αίσθημα της ατελούς κένωσης, το αίσθημα της ορθό-πρωκτικής απόφραξης και τα σκύβαλλα ή σκληρά κόπρανα. Η δυσκοιλιότητα δεν είναι νόσος αλλά σύμπτωμα και αποτελεί ένα μεγάλο κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα. Μπορεί να είναι ιδιοπαθής ή να αποτελεί εκδήλωση πολλών παθήσεων και διαταραχών. Μπορεί να είναι χρόνια ή περιστασιακή («οξεία»).
Διαβάστε επίσης: Έχω δυσκοιλιότητα, πώς να την αντιμετωπίσω διατροφικά; [Δωρεάν EBOOK]
Το κύριο στοιχείο για να χαρακτηρισθεί ότι πάσχει κάποιος από δυσκοιλιότητα είναι να έχει λιγότερες από 3 κενώσεις την εβδομάδα. Η περιστασιακή δυσκοιλιότητα κατά μεγάλο ποσοστό, οφείλεται σε αλλαγές στον τρόπο ζωής του πάσχοντα, όπως κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού, κατά το οποίο η χρήση τουαλέτας αναβάλλεται ή που μπορεί να μην υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες υγιεινής. Επίσης, περιστασιακή δυσκοιλιότητα μπορεί να εμφανίσει κάποιος, όταν βιώνει καταστάσεις έντονου άγχους και πίεσης. Καθώς και η αντίδραση του οργανισμού σε κάποια φαρμακευτική αγωγή, που μπορεί να λαμβάνει ο πάσχων ή σε ορμονικές διαταραχές στις γυναίκες κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης ή της κύησης.
Η χρόνια δυσκοιλιότητα είναι το συχνότερο σύμπτωμα από το πεπτικό σύστημα στις Δυτικού τύπου κοινωνίες. Η επίπτωσή της υπολογίζεται σε 2-20% στο Δυτικό κόσμο, με τις γυναίκες να πάσχουν συχνότερα από τους άνδρες σε αναλογία 2,5 προς 1, επίσης συχνότερα προσβάλλονται οι ηλικιωμένοι.
Ποιος μηχανισμός κρύβεται πίσω από τη δυσκοιλιότητα;
Ο παθογενετικός μηχανισμός της χρόνιας δυσκοιλιότητας είναι σχετικά πολύπλοκος και πολυπαραγοντικός.
- Δευτεροπαθής δυσκοιλιότητα (ανατομικές βλάβες, νευρολογικές διαταραχές, μυοπάθειες, ενδοκρινικές και μεταβολικές ασθένειες, ψυχολογικές διαταραχές, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, φαρμακευτική αγωγή με αντιόξινα, αντιχολινεργικά, αντικαταθλιπτικά, αποκλειστές διαύλων ασβεστίου, διουρητικά κα).
- Διαταραχές κινητικότητας παχέος εντέρου.
- Δυσκοιλιότητα βραδείας διάβασης (ελαττωμένος αριθμός ισχυρών προωθητικών συσπάσεων (εντερική αδράνεια ή αυξημένη και ασυντόνιστη κινητική δραστηριότητα στο αριστερό κόλον).
- Δυσλειτουργία του πυελικού εδάφους (ανικανότητα φυσιολογικής αφόδευσης από μυϊκή υπερτονία (πρωκτισμός), εξ. σφιγκτήρα πρωκτού ή από μυϊκή υποτονία, με μεγαορθό και κάθοδο του πυελικού εδάφους).
- Ρόλος επίπονης αφόδευσης με κάθοδο του πυελικού εδάφους, μαιευτικής βλάβης του περινεικού νεύρου, σύνδρομο μονήρους έλκους, εγκολεασμός, ακράτεια κοπράνων.
- Συνδυασμός των παραπάνω Στη συντριπτική πλειοψηφία των πασχόντων η δυσκοιλιότητα δεν οφείλεται σε κάποιο οργανικό αίτιο.
Όμως, σε ένα ποσοστό 10-15% των ατόμων με δυσκοιλιότητα, αυτή μπορεί να οφείλεται σε κάποια οργανική βλάβη η οποία να προκαλεί στένωση του αυλού του παχέος εντέρου και για το λόγο αυτό να δυσχεραίνει την αποβολή των κοπράνων (ή και των αερίων ακόμη). Συνηθέστερο αίτιο αποτελεί ο καρκίνος του παχέος εντέρου, σπανιότερα δε παθολογικές καταστάσεις (π.χ. μεγάλοι πολύποδες, εκκολπώματα, ειδικού τύπου φλεγμονές του παχέος ή και του λεπτού εντέρου).
Τι δείχνουν τα στατιστικά για τον ελληνικό πληθυσμό;
Στην επιδημιολογική μελέτη του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ σε αντιπροσωπευτικό δείγμα Ελληνικού γενικού πληθυσμού ο επιπολασμός της δυσκοιλιότητας κατά το τελευταίο έτος ήταν 16%. Επιπρόσθετα, 20% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι έχουν εμφανίσει δυσκοιλιότητα κάποτε στο παρελθόν.
Δυσκοιλιότητα ήταν συχνότερη σε γυναίκες από άνδρες (21% έναντι 11%), σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και σε δημοσίους υπαλλήλους από ελεύθερους επαγγελματίες, ενώ ήταν σχετικά συχνότερη σε λιπόβαρους (BMI] <20) ή παχύσαρκους (BMI≥30) από άτομα φυσιολογικού βάρους.
Συνέπειες της δυσκοιλιότητας;
Οι συνέπειες της δυσκοιλιότητας είναι πολλές και διαφέρουν κατά περίπτωση. Πάντα όμως ταλαιπωρούν και ενοχλούν τον πάσχοντα με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται η ποιότητα της ζωής των πασχόντων.
Πιο συνηθισμένα συμπτώματα του προβλήματος της δυσκοιλιότητας είναι:
- Η στομαχική πίεση
- Το αίσθημα φουσκώματος
- Ο πόνος στην κοιλιακή χώρα
- Η ναυτία
- Οι κράμπες στη κοιλιά
- Η κακή διάθεση
- Η κούραση
- Η μείωση της αποδοτικότητας και της ευεξίας.
- Αιμορροΐδες, Ραγάδες.
Διάγνωση της δυσκοιλιότητας
Στα περισσότερα νεαρά άτομα με δυσκοιλιότητα, εκτός από ένα καλό ιστορικό και προσεκτική φυσική εξέταση, δεν χρειάζονται άλλες διαγνωστικές εξετάσεις. Τα άτομα αυτά μπορούν να θεραπευτούν μόνο με αλλαγές στο διαιτολόγιο και τη σωματική άσκηση.
Περισσότερες εξετάσεις μπορεί να χρειαστούν σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, σε όσους αναφέρουν αιφνίδιες αλλαγές στις κενώσεις τους, όπως απώλεια αίματος από το ορθό, πρόσφατη απώλεια βάρους και σε όσους πιστεύει ο ιατρός ότι χρειάζονται.
Στα πλαίσια της διαγνωστικής προσπέλασης για την εντόπιση του αιτιολογικού παράγοντα της δυσκοιλιότητας, μπορεί κατά τη κρίση του γιατρού να χρειασθεί, Κλινικοεργαστηριακός έλεγχος, Φυσική εξέταση, Μελέτη της γαστροκολικής διάβασης, Λειτουργικές εξετάσεις της ορθοπρωκτικής περιοχής, Σιγμοειδοσκόπηση, Κολοσκόπηση.
Αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας
Επικρατεί ευρέως η αντίληψη ότι η διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, μπορεί να είναι η καλύτερη αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Οι φυτικές ίνες έχουν την δυνατότητα να απορροφούν μεγάλες ποσότητες νερού, έτσι βοηθούν ώστε το περιεχόμενο του εντέρου να είναι μαλακό και να ωθείται προς τα έξω με μεγαλύτερη ευκολία. Η αυξημένη κατανάλωση αυτών των τροφών μπορεί σε μερικές περιπτώσεις σοβαρής δυσκοιλιότητας να επιδεινώσει τα συμπτώματα και να προκαλέσει πόνους στην κοιλιά και έντονο μετεωρισμό. Τι πρέπει να προσέξετε;
- Η αυξημένη κατανάλωση υγρών, και ειδικά νερού, είναι σημαντική.
- Η ήπια σωματική άσκηση αμβλύνει το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας, γιατί διευκολύνει την κινητικότητα του εντέρου σε όλες τις ηλικίες και ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους.
- Η σταθερή ώρα της αφόδευσης σε ημερήσια βάση προσφέρει επίσης σημαντική βοήθεια.
Σήμερα έχουμε στη διάθεση μας φάρμακα δοκιμασμένα για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους, τα οποία μας δίνουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα έγκαιρα και με υψηλά ποσοστά επιτυχίας.
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας, ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους, διακρίνονται κυρίως στα αυξάνοντα τον όγκο των κοπράνων, τα μαλακτικά, τα διεγείροντα την εντερική κινητικότητα και τα αλατούχα και ωσμωτικώς δρώντα.
Τι έδειξε η επιδημιολογική έρευνα του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ για την δυσκοιλιότητα;
Στη πρόσφατη επιδημιολογική μελέτη του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ βρέθηκε ότι μόνο το 47% των πασχόντων έχει συμβουλευτεί γιατρό, ενώ από τους υπόλοιπους 29% δεν έχει συμβουλευτεί κανένα ειδικό, ούτε καν φίλο ή μέλος της οικογένειας. Το 12% δεν θεωρεί τη δυσκοιλιότητα ακριβώς ιατρικό θέμα, το 25% πιστεύει ότι είναι κάτι που πρέπει να το αντιμετωπίσει μόνος του και τέλος, το 15% ανησυχεί για οποιεσδήποτε εξετάσεις θα χρειαστεί να γίνουν (π.χ. κολοσκόπηση).
Δυστυχώς, το 19% όσων πάσχουν, ηλικίας πάνω από 45 ετών θεωρεί ότι είναι φυσιολογικό πρόβλημα όσο μεγαλώνουν.
Θα πρέπει τέλος να μην ξεχνάμε ότι, όταν το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας γίνεται ασυνήθιστα συχνό η επίμονο, μόνον ο γιατρός μπορεί να διαγνώσει την αιτία του προβλήματος και να συμβουλεύσει για την αντιμετώπισή του.
Αναδημοσίευση από το περιοδικό Ευεξία & Διατροφή, Τεύχος 38 Ιουλ/Αυγ 2009
