Το κάπνισμα αποτελεί την πιο κοινή βλαβερή συνήθεια στον κόσμο. Κατά μέσο όρο το 30% των ενήλικων ανδρών και γυναικών καπνίζουν. Η χρήση καπνού αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και ευθύνεται για το 1/3 των θανάτων στα άτομα της παραγωγικής ηλικίας.
Οι τέσσερες κυριότερες αιτίες θανάτου στο Δυτικό Κόσμο είναι: στεφανιαία νόσος, καρκίνος, αγγειακή εγκεφαλική νόσος και χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια – παθήσεις οι οποίες συνδέονται στενά με το κάπνισμα.
Το κάπνισμα πολλαπλασιάζει την επίδραση των άλλων παραγόντων κινδύνου για στεφανιαία νόσο και ευθύνεται περίπου για το 20% των καρδιαγγειακών θανάτων, ενώ η διακοπή του προκαλεί σημαντική μείωση της νοσηρότητας και της θνητότητας.
Ο σχετικός κίνδυνος θανάτου από στεφανιαία νόσο στους ήπιους και μέτριους καπνιστές είναι 2-4 φορές μεγαλύτερος απ’ ότι στους μη καπνιστές, ενώ φθάνει τις 6-15 φορές για τους βαρείς καπνιστές (περισσότερα από 25 τσιγάρα ημερησίως)
Παθητικοί καπνιστές
Οι παθητικοί καπνιστές, που αποτελούν περίπου το 40% του πληθυσμού, δεν καταφέρνουν να γλιτώσουν από τις βλαπτικές επιδράσεις του καπνού.
Ποιοι κίνδυνοι απορρέουν από το κάπνισμα;
Το κάπνισμα καταφέρνει με διάφορους τρόπους να πλήξει το καρδιαγγειακό σύστημα, οι κυριότεροι από του οποίους είναι οι εξής:
- Αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου
- Η επίπτωση του εμφράγματος είναι 6 φορές μεγαλύτερη στις καπνίστριες και 3 φορές μεγαλύτερη στους καπνιστές
- Αυξάνει την καρδιαγγειακή θνητότητα
- Η συνέχισή του καπνίσματος σε αυτούς που έχουν ήδη στεφανιαία νόσο αυξάνει τον κίνδυνο επανεμφράγματος και θανάτου
- Αυξάνει τη νοσηρότητα και θνητότητα σε αυτούς που πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια
- Πολλαπλασιάζει την επικινδυνότητα των άλλων παραγόντων
Ποιοι είναι οι πιθανοί μηχανισμοί;
Οι πιθανοί μηχανισμοί που ενοχοποιούνται για την αύξηση του κινδύνου στεφανιαίας νόσου στους καπνιστές, είναι η αύξηση της καρδιακής συχνότητας, η αύξηση της αρτηριακής πίεσης, η αύξηση των επιπέδων της καρβοξυαιμοσφαιρίνης και του μονοξειδίου του άνθρακα στο αίμα, η σημαντική μείωση της HDL χοληστερόλης και η αύξηση του λόγου ολική χοληστερόλη/HDL. Το κάπνισμα επίσης αυξάνει τη θρομβωτική τάση του αίματος.
Τι προκαλεί η νικοτίνη;
Η νικοτίνη, βασικό συστατικό του καπνού στο εμπόριο εκτός του ότι είναι εξαρτησιογόνα ουσία, προκαλεί σημαντικές επιδράσεις στις αρτηρίες του σώματος. Η νικοτίνη είναι διεγερτικό, και προκαλεί: αύξηση των παλμών της καρδιάς περίπου 20 παραπάνω χτύπους το λεπτό με κάθε τσιγάρο, αυξάνει την πίεση του αίματος, προκαλεί σμίκρυνση των αρτηριών σε όλο το σώμα κάνοντας πιο δύσκολη την κυκλοφορία του αίματος και τέλος προκαλεί το σώμα να αποδεσμεύει ποσότητες λίπους και χοληστερίνης στο αίμα. Ως αποτέλεσμα προκαλεί ενδοθηλιακή βλάβη αλλά και ενεργοποίηση των οξειδωτικών βλαβών των ιστών, προάγοντας έτσι την αθηροσκλήρυνση.
Όσον αφορά στην αγγειακή εγκεφαλική νόσο, ο σχετικός κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου για τους καπνιστές ήταν 1,5 φορά παραπάνω, ιδίως σε άτομα ηλικίας μικρότερης των 55 ετών. Αυτή η αρνητική επίδραση του καπνίσματος ισχύει και για τις τρεις μορφές εγκεφαλικού επεισοδίου, δηλαδή του θρομβωτικού εγκεφαλικού επεισοδίου, του εμβολικού και της υπαραχνοειδούς αιμορραγίας (η πιο θανατηφόρος μορφή).
Διακοπή καπνίσματος
Η διακοπή του καπνίσματος είναι πιθανότατα η σημαντικότερη τροποποίηση παράγοντα κινδύνου τόσο στην πρωτογενή, όσο και στη δευτερογενή πρόληψη της αθηροσκληρυντικής νόσου. Υπάρχουν γιατροί-ανάμεσα τους και ο γράφων- που συστήνουν στους ασθενείς ότι είναι καλύτερα να μην λάβουν ούτε ένα φάρμακο αρκεί να διακόψουν το κάπνισμα! Η διακοπή του καπνίσματος συνοδεύεται από μεγάλη μείωση της καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας. Η θνητότητα από στεφανιαία νόσο μειώνεται σημαντικά τα 2-3 χρόνια μετά τη διακοπή του καπνίσματος.
Στη συνέχεια ο ρυθμός μειώνεται και χρειάζονται περίπου 10 χρόνια για να φθάσει ένας πρώην καπνιστής στο επίπεδο κινδύνου με κάποιον που δεν κάπνισε ποτέ. Συνολικά, η θνητότητα μειώνεται κατά 35% περίπου σε εκείνους που διέκοψαν το κάπνισμα. Εκτός από την πρωτογενή πρόληψη, η διακοπή του καπνίσματος είναι εκ των ουκ άνευ επιτακτική μετά από ένα καρδιαγγειακό συμβάν (δευτερογενής πρόληψη).
Μα είναι εύκολο να το κόψω;
Όχι δεν είναι. Είναι όμως πραγματικά θέμα απόφασης. Ο καπνιστής που θα πετάξει ένα πακέτο με τσιγάρα στα σκουπίδια έχει αποφασίσει να το διακόψει. Οι πρώτες μέρες ίσως είναι δύσκολες αλλά μετά την πρώτη εβδομάδα χωρίς τσιγάρο θα αισθανθείτε τα πρώτα ευεργετικά αποτελέσματα της διακοπής καθώς θα απομακρύνεστε από την εξαρτησιογόνο νικοτίνη.
Υπάρχει και η συμβουλευτική από τους επαγγελματίες υγείας(ιατρεία διακοπής καπνίσματος) καθώς και φαρμακευτικά υποκατάστατα, η Βουπροπιόνη (zyban), η Βαρενικλίνη (champix) και εναλλακτικές μέθοδοι για τους πιο δύσκολους όπως ο βελονισμός, η ύπνωση. Παρά τις όποιες δυσκολίες υπάρχουν επιλογές και η μόνη ορθή είναι μία: Ποτέ ξανά άλλη τζούρα!
Αναδημοσίευση του περιοδικού "Ζώ [πολύ] καλύτερα", τεύχος 34 Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2013, σελ. 7-8
