Η κρίση πανικού είναι ένα ξαφνικό επεισόδιο έντονου φόβου που πυροδοτεί ισχυρές νευροφυσιολογικές αντιδράσεις, ενώ δεν υπάρχει κάποιος πραγματικός κίνδυνος ή προφανής αιτία. Οι κρίσεις πανικού μπορεί να είναι πολύ τρομακτικές. Όταν μια κρίση πανικού συμβαίνει, μπορεί το άτομο να νιώθει ότι χάνει τον έλεγχο, ότι παθαίνει καρδιακή προσβολή ή ακόμα ότι πεθαίνει.
Πολλοί άνθρωποι παθαίνουν μία ή δύο φορές κρίση πανικού στη διάρκεια της ζωής τους και το πρόβλημα τελειώνει, ενδεχομένως όταν μια στρεσογόνος κατάσταση τελειώνει. Αν όμως ένα άτομο βιώνει επαναλαμβανόμενες, απροσδόκητες κρίσεις πανικού και ξοδεύει μεγάλες περιόδους έχοντας συνεχή φόβο για τη βίωση της επόμενης κρίσης, τότε μπορεί να πάσχει από μία κατάσταση που ονομάζεται διαταραχή πανικού.
Αν και οι κρίσεις πανικού δεν είναι από μόνες τους απειλητικές, ωστόσο μπορεί να είναι τρομακτικές και σημαντικά να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής ενός ατόμου. Έχετε στο νου σας ότι κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού, οι νευροφυσιολογικές μεταβολές που συμβαίνουν στον οργανισμό μοιάζουν μ'αυτές που συμβαίνουν σε καταστάσεις έντονης σωματικής δραστηριότητας.
Κύρια συμπτώματα των κρίσεων πανικού
Οι κρίσεις πανικού τυπικά ξεκινούν αιφνίδια, χωρίς προειδοποίηση. Μπορεί να συμβούν σε οποιοδήποτε χρόνο, όταν οδηγείτε ένα αυτοκίνητο, όταν βρίσκεστε σε ένα εμπορικό κέντρο, όταν πέφτετε για ύπνο ή και κατά τη διάρκεια μιας επαγγελματικής συνάντησης εργασίας. Μπορεί να βιώνετε περιστασιακές κρίσεις πανικού ή αυτές μπορεί να συμβαίνουν πιο συχνά. Οι κρίσεις πανικού έχουν πολλές παραλλαγές αλλά τα συμπτώματα συνήθως κορυφώνονται μέσα σε λίγα λεπτά και μετά το άτομο συνήθως νιώθει εξουθενωμένο.
Τα τυπικά συμπτώματα είναι τα ακόλουθα:
- Aίσθημα επικείμενης καταστροφής ή κινδύνου
- Φόβος απώλειας ελέγχου ή θανάτου
- Ταχύς καρδιακός ρυθμός
- Εφίδρωση
- Τρέμουλο
- Δύσπνοια και αίσθημα πνιγμού
- Κρυάδες
- Εξάψεις
- Ναυτία, ζαλάδα, αίσθημα λιποθυμίας
- Κοιλιακές κράμπες
- Πόνος στο στήθος
- Αίσθημα μουδιάσματος ή μυρμήγκιασμα
- Αίσθημα αποπραγματοποίησης
Ένα από τα χειρότερα πράγματα σχετικά με τις κρίσεις πανικού είναι ο έντονος φόβος ότι θα προκληθεί ξανά.
Το άτομο μπορεί να φοβάται τόσο πολύ μια επικείμενη κρίση που μπορεί να φτάσει στο σημείο να αποφεύγει διάφορες καταστάσεις από το φόβο να μην επαναληφθεί
Αν έχετε συμπτώματα κρίσεων πανικού, καλό είναι να ζητήσετε το συντομότερο ιατρική βοήθεια. Οι κρίσεις πανικού ενώ είναι άβολες καταστάσεις, ωστόσο δεν είναι επικίνδυνες. Όμως, είναι δύσκολο να διαχειριστείτε από μόνοι σας τέτοιες καταστάσεις που μπορεί να χειροτερέψουν χωρίς θεραπεία. Επίσης, τα συμπτώματα κρίσεων πανικού μπορεί να ομοιάζουν με τα συμπτώματα άλλων σοβαρότερων προβλημάτων υγείας, γι' αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η επίσκεψη σε έναν κλινικό για να γίνει διαφοροδιάγνωση αν δεν είναι σίγουρο τι προκαλεί τα συμπτώματα.
Αίτια κρίσεων πανικού
Δεν είναι ακριβώς σαφές τι προκαλεί τις κρίσεις πανικού ή τη διαταραχή πανικού. Οι παρακάτω παράγοντες ενδέχεται να παίζουν κάποιο ρόλο:
- Γενετικοί
- Ισχυρό στρες
- Ιδιοσυγκρασία που είναι περισσότερο ευαίσθητη στο στρες και ευάλωτη στη βίωση αρνητικών συναισθημάτων
- Αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας διαφόρων μερών του εγκεφάλου
Οι κρίσεις πανικού επίσης σχετίζονται με σημαντικές μεταβάσεις που συμβαίνουν στη ζωή, όπως φοίτηση στο πανεπιστήμιο, γάμος, απόκτηση παιδιού, αλλαγή κατοικίας, αλλαγή εργασίας κλπ. Αυτές οι καταστάσεις μπορεί να παράξουν στρες και να οδηγήσουν στην ανάπτυξη διαταραχής πανικού.
Οι κρίσεις πανικού μπορεί να ξεκινήσουν αιφνίδια και χωρίς προειδοποίηση στην αρχή, αλλά με το χρόνο, συνήθως πυροδοτούνται από διάφορες καταστάσεις. Ορισμένοι ερευνητές τονίζουν ότι η αντίδραση στο στρες, της πάλης ή φυγής, εμπλέκεται στις κρίσεις πανικού. Για π.χ, αν μια αρκούδα σας κυνηγήσει, το σώμα σας θα αντιδράσει ενστικτωδώς. Θα αυξηθεί ο καρδιακός και αναπνευστικός ρυθμός καθώς το σώμα σας θα προετοιμάζεται για την αντιμετώπιση μιας απειλητικής για τη ζωή κατάστασης. Πολλές παρόμοιες αντιδράσεις συμβαίνουν στις κρίσεις πανικού. Αλλά είναι άγνωστο για ποιο λόγο συμβαίνει μια κρίση πανικού ενώ δεν είναι παρών κάποιος προφανής κίνδυνος.
Παράγοντες κινδύνου
Αν και οι αιτίες για τη διαταραχή πανικού δεν είναι ξεκάθαρες, οι πληροφορίες για τη διαταραχή δείχνουν ότι κάποιες ομάδες είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν τη διαταραχή. Συγκεκριμένα, οι γυναίκες είναι δύο φορές πιο πιθανό από τους άνδρες να εμφανίσουν διαταραχή πανικού σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας. Τα συμπτώματα της διαταραχής πανικού συχνά ξεκινούν στα τέλη της εφηβείας ή στην αρχή της ενηλικίωσης. Παρακάτω παρατίθενται οι κύριοι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα ανάπτυξης κρίσεων πανικού ή διαταραχής πανικού:
- Oικογενειακό ιστορικό κρίσεων πανικού ή διαταραχής πανικού
- Ισχυρό οικογενειακό στρες, όπως θάνατος ή σοβαρή ασθένεια αγαπημένου προσώπου
- Ένα τραυματικό γεγονός, όπως σεξουαλική επίθεση ή σοβαρό ατύχημα
- Σημαντικές αλλαγές στη ζωή, όπως διαζύγιο ή απόκτηση παιδιού
- Κάπνισμα ή αυξημένη πρόσληψη καφεϊνης
- Ιστορικό παιδικής κακοποίησης
Πώς διαγιγνώσκεται η διαταραχή πανικού;
Αν βιώνετε την εμπειρία συμπτωμάτων κρίσεων πανικού, πρέπει επειγόντως να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια. Οι περισσότεροι άνθρωποι που βιώνουν μια κρίση πανικού για πρώτη φορά πιστεύουν ότι παθαίνουν καρδιακή προσβολή.
Στο τμήμα επειγόντων περιστατικών θα σας χορηγηθούν αρκετά τεστ για να διαπιστωθεί πού οφείλονται τα συμπτώματα. Θα γίνουν και αιματολογικές εξετάσεις για να αποκλειστούν άλλες καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα ή θα ζητηθεί να γίνει ηλεκτροκαρδιογράφημα για να εξεταστεί η καρδιακή λειτουργία. Αν αποκλειστεί οποιοδήποτε παθολογικό αίτιο, τότε πιθανότατα θα παραπεμφθείτε σε τμήμα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας για ψυχιατρική εξέταση και για αξιολόγηση των συμπτωμάτων σας μέσω της χορήγησης ψυχομετρικών εργαλείων αξιολόγησης και πραγματοποίησης κλινικής συνέντευξης και λήψης ιστορικού.
Πρόληψη εκδήλωσης κρίσης πανικού
Δεν υπάρχει βέβαιος τρόπος πρόληψης των κρίσεων πανικού. Ωστόσο, οι παρακάτω συστάσεις ενδέχεται να βοηθήσουν:
- Λάβετε εγκαίρως θεραπεία για τις κρίσεις πανικού. Μ' αυτόν τον τρόπο θα προλάβετε την επιδείνωση και θα μειώσετε τη συχνότητα εμφάνισής τους.
- Μείνετε προσηλωμένοι στο θεραπευτικό πλάνο ώστε να βοηθηθείτε στη μείωση των υποτροπών και τηςεπιδείνωσης των συμπτωμάτων.
- Αυξήστε τη φυσική σας δραστηριότητα. Η σωματική άσκηση έχει προστατευτική δράση απέναντι στο στρες και την ανησυχία.
Θεραπεία της διαταραχής πανικού
Η θεραπεία της διαταραχής πανικού προσανατολίζεται: α) στη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής (αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης-SNRIs, αντιεπιληπτικά φάρμακα, βενζοδιαζεπίνες, αντικαταθλιπτικά, β-αναστολείς για τη μείωση του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης) β) στη γνωστικοσυμπεριφορική θεραπεία για την αλλαγή των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων και την πρόληψη της υποτροπής ή γ) στο συνδυασμό των δύο μεθόδων θεραπείας.
Επιπρόσθετα, υπάρχουν πολλαπλά βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε για τη μείωση των συμπτωμάτων:
- Tήρηση μιας υγιεινής ρουτίνας στην καθημερινότητα
- Συστηματική άσκηση, σε καθημερινή βάση
- Αρκετός ύπνος
- Αποφυγή κατανάλωσης ουσιών που έχουν διεγερτική δράση, όπως η καφεΐνη
Πρακτικές συμβουλές για την πρόληψη των κρίσεων πανικού
Αποδοχή και Αναγνώριση
Ένα άτομο πρέπει να γνωρίζει ότι η κρίση πανικού είναι μια σύντομη περίοδος υπερβολικής ανησυχίας η οποία θα τερματιστεί. Κατά τη διάρκεια της βίωσης κρίσης πανικού είναι βοηθητικό το άτομο να θυμάται ότι τελειώνει η κρίση χωρίς να έχει προκληθεί φυσική βλάβη, παρόλο που ως εμπειρία είναι δυσάρεστη.
Βαθιά Αναπνοή
Η βαθιά αναπνοή μπορεί μερικές φορές να βοηθήσει στον έλεγχο της κρίσης πανικού. Ο ταχύς ρυθμός αναπνοής μπορεί να αυξήσει την ένταση και την ανησυχία. Το άτομο πρέπει να αναπνέει σταθερά, να μετρά νοερά μέχρι το 4 ενόσω εισπνέει αργά και ξανά μέχρι το 4 για να εκπνεύσει αργά όλο τον αέρα που έχει εισπνεύσει.
Εισπνοή Λεβάντας
Tα αποστάγματα λεβάντας χρησιμοποιούνται ευρέως για τη δημιουργία αισθήματος ηρεμίας και χαλάρωσης. Κατά τη διάρκεια της βίωσης κρίσης πανικού, αν το άτομο τρίψει στο χέρι του μικρή ποσότητα λεβάντας και την εισπνεύσει, μπορεί να ανακουφιστεί πιο γρήγορα από τα συμπτώματα. Πρέπει να αποφεύγεται η λεβάντα αν λαμβάνετε αγωγή με βενζοδιαζεπίνες καθώς ο συνδυασμός μπορεί να προκαλέσει υπνηλία.
Περιορισμός Ερεθισμάτων
Kάποια οπτικά ερεθίσματα και ήχοι συχνά εντείνουν τις κρίσεις πανικού. Το να κλείνετε τα μάτια σας μπορεί να διευκολύνει την επικέντρωση στην αναπνοή και σε άλλες στρατηγικές διαχείρισης. Επίσης, θα σας βοηθούσε και η μετακίνηση από ένα θορυβώδες μέρος σε ένα πιο ήσυχο μέρος.
Μάθετε τους Εκλυτικούς Παράγοντες
Οι κρίσεις πανικού ενός ατόμου συχνά μπορεί να πυροδοτούνται από τα ίδια πράγματα, όπως για π.χ μικροί χώροι, πλήθη ή οικονομικά προβλήματα. Με το να μάθετε να διαχειρίζεστε ή να αποφεύγετε τους εκλυτικούς παράγοντες μπορείτε να μειώσετε τη συχνότητα ή την ένταση των κρίσεων.
Ήπια Άσκηση
H ήπια άσκηση μπορεί να σταματήσει τις κρίσεις πανικού. Η άσκηση απελευθερώνει ορμόνες που ονομάζονται ενδορφίνες, που χαλαρώνουν το σώμα και βελτιώνουν τη διάθεση. Το περπάτημα βοηθάει στην παραγωγή ενδορφινών και επίσης δίνει την ευκαιρία στο άτομο να μετακινηθεί από ένα στρεσογόνο περιβάλλον. Ο ρυθμός του περπατήματος μπορεί επίσης να βοηθήσει το άτομο στη ρύθμιση της αναπνοής.
Τεχνικές Διαλογισμού
Oι κρίσεις πανικού μπορεί να κάνουν το άτομο να νιώθει αποκομμένο από την πραγματικότητα οπότε η ένταση της ανησυχίας μπορεί να καλύψει άλλες αισθήσεις. Ο διαλογισμός μπορεί να βοηθήσει το άτομο να αποσπαστεί από τις πηγές στρες στρέφοντας αλλού το επίκεντρο της προσοχής του.
Επικεντρωθείτε σε ένα αντικείμενο
H συγκέντρωση σε ένα αντικείμενο, που μπορείτε να έχετε μαζί σας όταν συμβαίνει μια κρίση πανικού, μπορεί να βοηθήσει στην άμεση διαχείριση. Μ'αυτόν τον τρόπο περιορίζετε την έκθεσή σας σε άλλα ερεθίσματα και υποβοηθείστε στη μείωση των συμπτωμάτων.
Ασκηθείτε σε Τεχνικές Μυϊκής Χαλάρωσης
Ένα άλλο σύμπτωμα μιας κρίσης πανικού είναι η μυική ένταση. Εξασκούμενοι σε τεχνικές μυικής χαλάρωσης μπορείτε να περιορίσετε μια κρίση. Αν το πνεύμα νιώσει ότι το σώμα χαλαρώνει, αλλά συμπτώματα όπως η ταχεία αναπνοή μπορούν επίσης να ελαττωθούν. Η προοδευτική νευρομυική χαλάρωση είναι μια δημοφιλής τεχνική για τη διαχείριση της ανησυχίας και των κρίσεων πανικού.
Οραματιστείτε ένα Ευχάριστο Μέρος
Όταν ξεκινάει μια κρίση πανικού, είναι βοηθητικό να κλείσετε τα μάτια σας και να φανταστείτε ότι βρίσκεστε σ'αυτό το μέρος. Σκεφτείτε πόσο ήσυχα είναι εκεί. Η σκέψη ενός ήρεμου και χαλαρωτικού περιβάλλοντος μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο να παραμείνει χαλαρωμένο και ήρεμο.
Μιλήστε στους Άλλους
Οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν συχνά στο ίδιο περιβάλλον, όπως για π.χ στο χώρο εργασίας. Θα ήταν βοηθητικό να ενημερώσετε τους άλλους ώστε να γνωρίζουν τι είδους βοήθεια να προσφέρουν.
