Η υπερφαγία και η παχυσαρκία εκθέτουν σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων. Για να έχουμε καλύτερη εικόνα της φύσης του προβλήματος, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι δεν τρώμε υπερβολικά μόνο όταν το στομάχι μας είναι άδειο. Ο τρόπος με τον οποίο προσδιορίζουμε αν είμαστε ή όχι πεινασμένοι, αν πρέπει να φάμε ή όχι ή τι πρέπει να φάμε, είναι πιο πολύπλοκος.
Επιπλέον, η έκταση στην οποία τρώμε επηρεάζεται ισχυρά από ψυχολογικούς παράγοντες όπως αισθητηριακά συνθήματα, κανονιστικά συνθήματα, κοινωνικές διευκολύνσεις, στρες και την πολιτισμική στάση και συμπεριφορά απέναντι στο φαγητό.
Η πείνα προέρχεται από το μυαλό, όχι μόνο από το στομάχι
Υπάρχει η πεποίθηση ότι οι άνθρωποι πεινάνε όταν το στομάχι τους είναι άδειο και χορταίνουν όταν είναι γεμάτο. Αυτό είναι λάθος. Τα εσωτερικά συνθήματα είναι τα φυσιολογικά συνθήματα που σχετίζονται μ’ ένα άδειο στομάχι και μας καλούν να προσλάβουμε τροφή. Ωστόσο, υπάρχουν και εξωτερικά συνθήματα που μπορούν επίσης να αυξήσουν την πείνα μας. Αυτά τα εξωτερικά συνθήματα μπορούν να χωριστούν σε δυο κατηγορίες:
- Τα κανονιστικά συνθήματα, όπως το μέγεθος της μερίδας, που υποδεικνύουν τα απαραίτητα επίπεδα κατανάλωσης τροφής και
- Τα αισθητηριακά συνθήματα, όπως η μυρωδιά και η γεύση που παραπέμπουν στην ηδονιστική αξία του φαγητού.
Φαίνεται ότι τα παχύσαρκα άτομα ανταποκρίνονται περισσότερο στα εξωτερικά συνθήματα και λιγότερο στα εσωτερικά συνθήματα, συγκριτικά με τα άτομα με κανονικό βάρος και επομένως είναι πιο πιθανό να τρώνε ακόμα και όταν το σώμα τους δεν στέλνει τα φυσιολογικά σήματα για να το κάνουν. Ενώ τα κανονιστικά συνθήματα τους επηρεάζουν όλους, τα παχύσαρκα άτομα φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο από τα αισθητηριακά συνθήματα συγκριτικά με τους υπόλοιπους.
Πώς ο κοινωνικός μας περίγυρος επηρεάζει την πρόσληψη τροφής;
Εκτός από τα κανονιστικά και αισθητηριακά συνθήματα, η κοινωνική διευκόλυνση είναι ένας τύπος εξωτερικού συνθήματος που μπορεί να επηρεάσει τη διατροφική μας συμπεριφορά. Μια έρευνα έδειξε ότι, όταν δόθηκε η οδηγία σε προπτυχιακούς φοιτητές ψυχολογίας είτε να φάνε μόνοι τους, είτε με άλλα άτομα ή να φάνε ως συνήθως (με την επιλογή είτε να φάνε μόνοι τους είτε με παρέα), οι φοιτητές κατανάλωσαν περισσότερο νερό, τροφή, αλκοόλ όταν καθοδηγήθηκαν να φάνε μαζί με άλλους σε σχέση με όσους καθοδηγήθηκαν να φάνε μόνοι. Επίσης, οι φοιτητές που φάγανε μαζί με άλλους κατανάλωσαν 60% περισσότερη τροφή σε σχέση με όσους έφαγαν μόνοι. Επομένως, η κατανάλωση τροφής με παρέα μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση της κατανάλωσης τροφής.
Τι άλλο επηρεάζει την πείνα;
Στρές και λήψη τροφής
Υπάρχουν κι άλλοι ψυχολογικοί παράγοντες που μπορεί να μας οδηγήσουν στην αχρείαστη λήψη τροφής. Το στρες προπαντός, έχει φανεί να μας καθοδηγεί στην κατανάλωση μεγαλύτερης ποσότητας φαγητού. Το στρες μπορεί να προκαλέσει αλλαγή στο αίσθημα της πείνας και στις περισσότερες περιπτώσεις αύξηση του αισθήματος της πείνας. Επίσης, τα άτομα με αυξημένη όρεξη είναι πιο πιθανό να επιλέξουν γλυκά ή τροφές πλούσιες σε λιπαρά. Επομένως, το στρες σχετίζεται με τις μη υγιεινές διατροφικές επιλογές και αυτό μπορεί να εξηγήσει τη συσχέτιση στρες και παχυσαρκίας.
Έλλειψη ύπνου και αυξημένη όρεξη
Τέλος, σημαντικές είναι οι επιπτώσεις της έλλειψης ύπνου στην όρεξη. Ο οργανισμός ζητάει περισσότερο φαγητό και προσθέτει θερμίδες και συνεπώς παραπάνω κιλά όταν υπάρχει έλλειψη ύπνου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η έλλειψη ύπνου μπορεί να μειώσει την παραγωγή μιας ορμόνης που ελέγχει το αίσθημα του κορεσμού, της λεπτίνης και να ενισχύσει μια ορμόνη που ανοίγει την όρεξη, της γκρελίνης. Συνεπώς, φροντίστε να κοιμάστε πάνω από 6 ώρες και να συμπληρώνετε τουλάχιστον 7-8 ώρες ύπνου.
Τι να κρατήσετε;
Συμπερασματικά, είναι σημαντική η κατανόηση των ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων που επηρεάζουν την κατανάλωση τροφής και η χρήση αυτής της γνώσης ώστε να ανιχνεύουμε πότε το στομάχι μας είναι άδειο και πότε είναι γεμάτο αλλά το μυαλό μας θεωρεί ότι είναι άδειο.
