Η κατάθλιψη είναι μια ψυχική νόσος που σαν κύρια χαρακτηριστικά έχει την κακή διάθεση, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και την απουσία ενδιαφέροντος-ευχαρίστησης σε δραστηριότητες που φυσιολογικά είναι ευχάριστες. Συχνά, ο όρος κατάθλιψη χρησιμοποιείται για να περιγράψει κάθε είδους διαταραχής της διάθεσης. Η διάγνωση βασίζεται τόσο σε εμπειρίες του ίδιου του ασθενούς, όσο και σε συμπεριφορές του όπως καταγράφονται από συγγενείς και φίλους του, καθώς επίσης και σε κάποια εξέταση ψυχικής κατάστασης.Δεν υπάρχει κάποια εργαστηριακή εξέταση για τη διάγνωση της κατάθλιψης. Συνήθως εμφανίζεται σε ηλικία 20-30 ετών, που κορυφώνεται στα 30-40 έτη.
Ποια είναι τα συμπτώματα της κατάθλιψης;
Οι καταθλιπτικοί ασθενείς βιώνουν μια κακή διάθεση, που επηρεάζει όλες τις πλευρές του βίου τους και αδυνατούν να αισθανθούν ικανοποίηση από δραστηριότητες που πιο πριν τους ήταν ευχάριστες, έχουν την τάση να γεμίζουν σκέψεις και συναισθήματα αρνητισμού, αυτοκριτικής, απελπισίας, μίσος για τον εαυτό τους. Σοβαρές περιπτώσεις καταθλιπτικών, μπορεί να έχουν συμπτώματα ψύχωσης, όπως παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις συχνά δυσάρεστες. Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι η αδυναμία συγκέντρωσης και η φτωχή μνήμη, η παραίτηση από κάθε είδους κοινωνική συναναστροφή, η μειωμένη libido και σκέψεις αυτοκτονίας.
Το 80% των καταθλιπτικών υποφέρει από αϋπνία, ενώ το 15% πάσχει από υπνηλία
Η όρεξη συχνά πέφτει και το άτομο οδηγείται σε απώλεια βάρους. Ωστόσο περιστασιακά μπορεί να παρατηρηθεί και το ακριβώς αντίθετο. Η κατάθλιψη μπορεί να συνυπάρχει με άλλα νοσήματα, όπως ο καρκίνος, τα καρδιαγγειακά, η νόσος του Πάρκινσον και η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια. Τα αίτια της κατάθλιψης δεν είναι σαφή ακόμη. Μάλλον προκύπτουν από συνδυασμό γενετικών παραγόντων και στρεσογόνων περιβαλλοντικών συνθηκών.
Πως δρούν τα αντικαταθληπτικά φάρμακα;
Τα πιο πολλά αντικαταθλιπτικά φάρμακα δρουν αυξάνοντας τους νευροδιαβιβαστές σεροτονίνη, νορεπινεφρίνη και ντοπαμίνη, μεταξύ των συνάψεων στον εγκέφαλο. Μειωμένα επίπεδα σεροτονίνης ίσως προκαλούν ανωμαλία στη λειτουργία των νευρικών συνάψεων και μειώνουν τα επίπεδα νορεπινεφρίνης. Η νορεπινεφρίνη μπορεί να σχετίζεται με την εγρήγορση και την ενέργεια, καθώς επίσης και με το άγχος, την προσοχή και το ενδιαφέρον για ζωή, τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης συνδέονται με το άγχος, τις εμμονές και τον ψυχαναγκασμόκαι η ντοπαμίνη έχει σχέση με την προσοχή, την κινητοποίηση, την ικανοποίηση και το ενδιαφέρον για ζωή.
Μελέτες που έχουν γίνει τελευταία υποδεικνύουν ότι αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης είναι ένα χαρακτηριστικό των πολύ σοβαρών επεισοδίων κατάθλιψης. Η άτυπη κατάθλιψη που χαρακτηρίζεται από υπερφαγία και υπνηλία φαίνεται να σχετίζεται με υποκορτιζολαιμία. Οι κυτοκίνες φαίνεται να παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της διάθεσης, ωστόσο απαιτείται περισσότερη διερεύνηση στον μηχανισμό που επηρεάζει τα συμπτώματα της κατάθλιψης.
Διατροφή και κατάθλιψη
Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στη διάθεση. Ο σωστός συνδυασμός βιταμινών, μετάλλων, αμινοξέων, λιπαρών οξέων και φυτικών ινών συντελεί σε καλή υγεία και ενέργεια. Συγκεκριμένα,όταν ο οργανισμός παίρνει τα θρεπτικά συστατικά που του χρειάζονται, ο εγκέφαλος λειτουργεί πιο αποδοτικά. Οι τροφές επηρεάζουν με διαφορετικό τρόπο τους διάφορους ανθρώπους. Οι υπερβολικές ποσότητες ζάχαρης, καφεΐνης, αλκοόλ ή σοκολάτας είναι πιο πιθανό να συμβάλουν σε διαταραχές της διάθεσης.
Τροφές που βελτιώνουν την διάθεση
Τροφές όπως τα λαχανικά, τα φρούτα, τα ολικής αλέσεως προϊόντα και τα λιπαρά ψάρια μπορεί να βοηθούν στη σταθεροποίηση της διάθεσης. Επαρκή επίπεδα βιταμινών του συμπλέγματος B (συμπεριλαμβανομένου και του φυλλικού οξέος), βιταμίνης C και ψευδαργύρου έχουν συσχετιστεί με τη σταθεροποίηση της διάθεσης. Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β συναντώνται σε ολικής αλέσεως προϊόντα, πατάτες, μπανάνες, φακές, φασόλια, μαγιά και ιδιαίτερα σε κρέατα όπως η γαλοπούλα, ο τόνος και το συκώτι. Καλές πηγές βιταμίνης C είναι τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Ο ψευδάργυρος υπάρχει στο σιτάρι και τα ολικής αλέσεως προϊόντα, το σησάμι, τα αμύγδαλα, τους ηλιόσπορους, τα φασόλια.
Τα ω-3 λιπαρά οξέα φαίνεται,επίσης, να βοηθούν στη θεραπεία της κατάθλιψης. Ωστόσο τα αποτελέσματα των διαφόρων μελετών αναφορικά με τον ρόλο των ω-3 στη διάθεση είναι αντικρουόμενα. Γι’ αυτό απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση. Πλούσια σε ω-3 είναι τα λιπαρά ψάρια, όπως οι σαρδέλες, ο σολομός και ξηροί καρποί, όπως τα καρύδια.
Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β είναι ουσιαστικής σημασίας για την ψυχική και συναισθηματική ευεξία
Σχέση βιταμινών του συμπλέγματος Β και της κατάθλιψης
Βιταμίνη Β1: Θειαμίνη
Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί αυτή τη βιταμίνη για να βοηθήσει τη μετατροπή της γλυκόζης, ή του σακχάρου του αίματος, σε καύσιμο. Χωρίς αυτό, ο εγκέφαλος πολύ γρήγορα «ξεμένει» από ενέργεια. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση, κατάθλιψη, ευερεθιστότητα και άγχος.. Οι πατάτες, τα δημητριακά ολικής άλεσης, το κρέας και τα ψάρια αποτελούν τις βασικές πηγές θειαμίνης στη δίαιτα.
Βιταμίνη Β3: Nιασίνη
Η έλλειψη της νιασίνης (πελλάγρα), οδηγεί μεταξύ άλλων στην ψύχωση και την άνοια. Πολλά εμπορικά προϊόντα διατροφής περιέχουν τώρα νιασίνη, και η πελλάγρα έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί. Ωστόσο, υποκλινικές ανεπάρκειες της βιταμίνης Β3 μπορεί να προκαλέσουν ταραχή και άγχος, καθώς και ψυχική και σωματική βραδύτητα. Οι καλύτερες πηγές νιασίνης είναι ο τόνος, μοσχάρι και κοτόπουλο, τα εμπλουτισμένα δημητριακά, οι σπόροι και τα όσπρια.
Βιταμίνη Β5: Παντοθενικό οξύ
Τα συμπτώματα από την ανεπάρκειά της, είναι η κόπωση, το χρόνιο άγχος και η κατάθλιψη. Η βιταμίνη Β5 είναι απαραίτητη για τον σχηματισμό ορμονών και την πρόσληψη των αμινοξέων και της ακετυλοχολίνης, τα οποία συνδυάζονται για την αποφυγή ορισμένων τύπων κατάθλιψης. Όπως υποδηλώνει και το όνομά του, το παντοθενικό οξύ βρίσκεται ευρέως κατανεμημένο στη φύση.
Η βιταμίνη Β6: Πυριδοξίνη
Αυτή η βιταμίνη βοηθά στην επεξεργασία των αμινοξέων, που είναι οι δομικές μονάδες όλων των πρωτεϊνών και κάποιων ορμονών. Είναι απαραίτητη για την κατασκευή της σεροτονίνης, της μελατονίνης και της ντοπαμίνης. Η ανεπάρκεια βιταμίνης Β6, αν και πολύ σπάνια, μπορεί να προκαλέσει μειωμένη ανοσία, δερματικές βλάβες, και διανοητική σύγχυση. Η βιταμίνη Β6 βρίσκεται στο κρέας, στα προϊόντα ολικής αλέσεως, σε ορισμένα λαχανικά και στα καρύδια.
Βιταμίνη Β12
Επειδή η βιταμίνη Β12 είναι σημαντική για σχηματισμό ερυθρών αιμοσφαιρίων, η ανεπάρκειά της οδηγεί σε προβλήματα στη μεταφορά οξυγόνου (γνωστή ως κακοήθης αναιμία). Η διαταραχή αυτή μπορεί να προκαλέσει μεταβολές στη διάθεση, παράνοια, ευερεθιστότητα, σύγχυση, άνοια, παραισθήσεις ή μανία, ακολουθείται από απώλεια όρεξης, ζάλη, αδυναμία, έλλειψη αναπνοής, αίσθημα παλμών της καρδιάς, διάρροια, και μούδιασμα στα άκρα. Η βιταμίνη υπάρχει στα ψάρια, αυγά, κρέας, πουλερικά, στο γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Φολικό οξύ
Η βιταμίνη αυτή είναι απαραίτητη για τη σύνθεση του DNA. Κακές διατροφικές συνήθειες καθώς και ασθένειες, ο αλκοολισμός, και διάφορα φάρμακα, όπως η ασπιρίνη και τα αντισυλληπτικά, συμβάλλουν στην έλλειψη του φολικού οξέος. Χορηγείται συνήθως μαζί με βιταμίνη Β12, δεδομένου ότι μια ανεπάρκεια B12 μπορεί να καλύψει μια έλλειψη φολικού οξέος. Οι έγκυες γυναίκες συχνά ενθαρρύνονται για να πάρουν αυτή τη βιταμίνη για την πρόληψη βλαβών του νευρικού σωλήνα στο αναπτυσσόμενο έμβρυο. Βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά.
Η θεραπεία με φολικό οξύ φαίνεται να βελτιώνει την ανταπόκριση στα αντικαταθλιπτικά. Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε επίσης ότι τα υψηλά επίπεδα βιταμίνης Β12, μπορεί να σχετίζονται με καλύτερη έκβαση της θεραπείας. Η αυξημένη ομοκυστεΐνη του πλάσματος αποτελεί λειτουργικό δείκτη της ανεπάρκειας, τόσο του φολικού οξέος όσο και της βιταμίνης Β12. Αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης βρίσκονται σε καταθλιπτικούς ασθενείς. Σε μεγάλη πληθυσμιακή μελέτη στη Νορβηγία, φάνηκε ότι τα αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης του πλάσματος σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης.
Βιταμίνη D
Υπάρχει επίσης ένας αριθμός ερευνών, που υποστηρίζουν ρόλο της βιταμίνης D στη μείωση της εμφάνισης κατάθλιψης. Η βιταμίνη D προέρχεται κυρίως από τρόφιμα ζωικής προέλευσης, ειδικότερα από το συκώτι, το βοδινό, τα αυγά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα και κάποια λιπαρά ψάρια.
Η βιταμίνη D μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία της ντοπαμίνης και της νορεπινεφρίνης, νευροδιαβιβαστών που πιθανόν εμπλέκονται στην κατάθλιψη. Σε μελέτη στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, ερευνητές παρατήρησαν ότι οι άνθρωποι που υπέφεραν από κατάθλιψη, ιδιαίτερα άτομα με εποχιακή συναισθηματική διαταραχή, είχαν την τάση να βελτιώνονται, καθώς τα επίπεδα της βιταμίνης D στο σώμα τους αυξήθηκε στη διάρκεια ενός έτους.
Τι συστήνεται για την αποφυγή υπερφαγικών επεισοδίων;
Τα μικρά και συχνά γεύματα βοηθούν στον καλύτερο έλεγχο του σακχάρου του αίματος, καθώς επίσης και στην καλύτερη ρύθμιση της όρεξης, η οποία αυξάνεται λόγω της φαρμακευτικής αγωγής. Απότομες δίαιτες που περιορίζουν ή αποκλείουν συγκεκριμένα τρόφιμα ή θρεπτικά συστατικά δεν είναι η καλύτερη λύση, γιατί ίσως να επηρεάσουν τη διάθεση αρνητικά.
Καλό θα ήταν να γίνεται καταγραφή των διαιτητικών συνηθειών σε ημερήσιο ημερολόγιο. Δηλαδή να σημειώνετε σε ένα πρόχειρο τετράδιο τροφές, ποσότητες και διάθεση. Αν παρατηρήσετε διαταραχές στη διάθεση μετά τη λήψη συγκεκριμένου τροφίμου, αποφύγετέ το για περίπου μια εβδομάδα και δείτε αν υπάρχει κάποια αλλαγή. Αυτό συντελεί σε καλύτερο αυτοέλεγχο και διαχείριση των υπερφαγικών επεισοδίων. Όταν έρχεται η πείνα, μπορείτε να φάτε ένα υγιεινό σνακ όπως φρούτο ή γιαούρτι. Μπορείτε ακόμη να αποσπάσετε τον εαυτό σας από τις υπερφαγίες, με το να βγείτε μια βόλτα έξω από το σπίτι και γενικά με το να έχετε δραστηριότητες εκτός σπιτιού.
Καφεΐνη και αλκοόλ
Ας μην ξεχνάμε όμως, ότι εξίσου σημαντικό με το τι τρώμε, είναι και το τι πίνουμε. Η υπερβολική ποσότητα καφεΐνης οδηγεί σε νευρικότητα, άγχος και αυξομειώσεις διάθεσης. Το αλκοόλ μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης, να διαταράξει τον ύπνο και να καταστήσει τη θεραπεία λιγότερο αποτελεσματική. Γι’ αυτό καλό θα είναι να αποφεύγονται τα παραπάνω.
