Η κατάθλιψη ανήκει στην γενική κατηγορία των «Διαταραχών της Διάθεσης» (ή του συναισθήματος) και στην εποχή της φρενίτιδας που ζούμε συναντάται στο καθημερινό μας λεξιλόγιο τόσο συχνά, όσο και ο πρωινός χαιρετισμός. Οι ειδικοί της ψυχικής υγείας έχουν ασχοληθεί εκτενώς με την επιδημιολογία της κατάθλιψης, τους παράγοντες που την προκαλούν, αλλά και με τους τρόπους αντιμετώπισής της στον ενήλικα πληθυσμό. Σε νεότερες ηλικίες, όπως στην παιδική και στην εφηβική, αποτέλεσε αντικείμενο σημαντικών διαφωνιών, καθώς επί σειρά ετών κυριαρχούσε η άποψη ότι οι καταθλιπτικές διαταραχές σε αυτές τις ηλικίες είναι σπάνιες. Οι επιστημονικές μελέτες καταδεικνύουν πως, αν και υπάρχουν διαφορές ανάλογα με την ηλικία, η ομοιογένεια και τα βασικά συμπτώματα, η σοβαρότητα ενός καταθλιπτικού επεισοδίου, τα ποσοστά ανάρρωσης και υποτροπής είναι ίδια με την κλινική εικόνα των ενηλίκων.
Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στον διαχωρισμό της κατάθλιψης, ως αντίδραση σε ένα δυσάρεστο γεγονός που είναι φυσιολογική, σε αντίθεση με την κατάθλιψη ως σύνδρομο, που εκδηλώνεται με μια σειρά συμπτωμάτων, όπως συναισθηματικό κενό, ανηδονία, καταθλιπτική συμπεριφορά και αρνητικές σκέψεις (Harrington & συν. 1993). Τα σωματικά συμπτώματα, όπως το κοιλιακό άλγος, η κεφαλαλγία, καθώς και η κοινωνική απόσυρση είναι τα συνήθη συμπτώματα στη μέση παιδική ηλικία (Birmaher και συν., 2004). Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας αντί έκφρασης θλίψης παρουσιάζουν ευερεθιστότητα και καταπιάνονται με παιχνίδια που έχουν καταστροφικό περιεχόμενο.
Σε μια κοινωνία ευμάρειας, ο στόχος οφείλει να είναι η πρόληψη, αποφυγή και διαφύλαξη της ψυχικής υγείας των ατόμων που την αποτελούν. Στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 ξεκίνησε μια συστηματική έρευνα για την αναγνώριση των παραγόντων, που υποβοηθούν στην εκδήλωσή της κατάθλιψης στην εφηβική ηλικία. Σε μια σειρά μελετών βρέθηκε πως οι νέοι δίνουν μεγάλη βαρύτητα στην εξωτερική τους εμφάνιση. Ο όρος «εικόνα σώματος» ορίζεται ως η υποκειμενική αίσθηση, που έχει ο καθένας για το σώμα του κι αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς του (Freud, 1927).
Η προκατάληψη υπέρ του «ωραίου» λειτουργεί σε όλες τις κοινωνικές περιστάσεις και συναντάται ανά τους αιώνες. Οι Σπαρτιάτες για να διαφυλάξουν την ευγονική της φυλής εναπόθεταν στους «Αποθέτες» τα δύσμορφα και καχεκτικά βρέφη. Σε πολλές κοινωνίες, φάσκιωναν τα παιδιά για να έχουν ίσια πόδια. Στη Αναγέννηση, οι γυναίκες φορούσαν κορσέ παρά τα αναπνευστικά και γαστρεντερικά προβλήματα που δημιουργούσε με την πίεση που ασκούσε στο σώμα. Αυτό που παρατηρείται στο σημερινό Δυτικό τρόπο ζωής, είναι πως η εισβολή των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην καθημερινότητα δημιούργησε «παγκόσμια πρότυπα ομορφιάς» και η «σεξουαλικοποίηση» του γυναικείου σώματος επέτειναν την επιθυμία απόκτησης ενός αψεγάδιαστου σώματος.
Σε μια μελέτη στην Ψυχιατρική κλινική του Bradley Hospital στην Αμερική, ερωτήθηκαν 208 νέοι ηλικίας 12-17 ετών και βρέθηκε πως το 1/3 εξέφρασε υπερβολική ανησυχία για τα περιττά κιλά τους/το σχήμα του σώματος τους, ενώ στο σύνολό τους κανένας δεν ήταν αντικειμενικά υπέρβαρος. Το 2007 μελέτη που παρουσιάστηκε από την Αμερικάνικη Ψυχολογική Εταιρεία, ανακοίνωσε πως η έναρξη της ήβης στις γυναίκες με τα περιττά κιλά σε επίμαχα σημεία του σώματος είναι αιτία θλίψης και απαξίωσης του εαυτού τους. Τα αγόρια εν αντιθέσει επιθυμούν ένα σώμα πιο μυώδες, που συνδέεται άμεσα με το πόσο ανδροπρεπείς αισθάνονται, εντύπωση που γαλουχείται από πολύ νωρίς με τους σούπερ ήρωες των κόμικς που φτιάχνονται τόσο μυώδεις που ξεπερνούν ακόμα και όρια της φυσιολογίας του σώματος.
Η εικόνα σώματος χτίζεται σταδιακά μέσα από την σχέση που βιώνει το άτομο με το σώμα του, ανάλογα με το σχήμα που έχει και την λειτουργικότητά του, με την κοινωνική αποδοχή του ή μη σύμφωνα πάντα με τις εκάστοτε κοινωνικο- πολιτισμικές απόψεις γύρω από το τι είναι ωραίο και τι όχι (Fisher, 1990). Μπορούμε λοιπόν να ισχυριστούμε πως αυτή η εικόνα είναι ένα «ψυχο- κοινωνικό» κατασκεύασμα, με άμεσες επιδράσεις τόσο από εξωτερικές πηγές (φίλους,media) αλλά κι από τους γονείς, όπου αρνητικά σχόλια γύρω από το βάρος του παιδιού καλλιεργούν αρνητική αντίληψη του εαυτού και ανάγκη ελέγχου πρόσληψης της τροφής κι επιθυμίας χάσιμου βάρους (Tremblay & Lariviere 2009). Η συνεχής ενασχόληση με το σώμα, ακόμα κι όταν δεν εκδηλώνεται ως διαταραχή πρόσληψης τροφής, δεν παύει να απορροφά πολλή από την ενέργεια ενός εφήβου, διαταράσσοντας την καθημερινότητά του και την ποιότητά της.
Ένα πρώτο βήμα βοήθειας προς τους νέους και τις αρνητικές σκέψεις κι ανησυχίες τους γύρω από την εξωτερική τους εμφάνιση, είναι να τους ενθαρρύνουμε να εκφράζουν την δυσαρέσκειά τους για το σώμα τους, να μιλούν για τις αρνητικές τους σκέψεις, ανακαλύπτοντας ότι η αξία τους ως άτομα καθορίζεται από χαρακτηριστικά που δεν σχετίζονται με το σώμα τους.
