Ο ρυθμός ανάπτυξης του βρέφους είναι ο ταχύτερος που συμβαίνει σε όλα τα στάδια της ζωής και σχετίζεται στενά με τη διατροφή του βρέφους. Τα βρέφη παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές ως προς το ρυθμό ανάπτυξης, το βάρος, το μήκος, τη δραστηριότητα και το μεταβολικό ρυθμό τους. Από θέμα διατροφικών αναγκών οι απαιτήσεις σε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά διαχωρίζονται σε δύο φάσεις, από 0-6 μηνών που συστήνεται σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας αποκλειστικός θηλασμός και από 6 μηνών και πάνω όπου έχουμε την εισαγωγή ημιστερεών και στερεών τροφών παραμένοντας το μητρικό γάλα ή η φόρμουλα ως η κύρια πηγή ενέργειας.
Ποιες είναι οι ενεργειακές ανάγκες του βρέφους;
Όσον αφορά την ενέργεια, τα θηλάζοντα βρέφη καθορίζουν από μόνα τους την ποσότητα πρόσληψης γάλακτος, ώστε να ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Στα βρέφη που σιτίζονται με υποκατάστατο γάλακτος, οι απαιτήσεις σε ενέργεια έχουν να κάνουν με το βάρος και το μήκος τους, το ρυθμό ανάπτυξης και το βαθμό σωματικής δραστηριότητας. Όλα τα βρέφη κατά το δεύτερο εξάμηνο της ζωής τους χρειάζονται περισσότερη ενέργεια για λόγους ανάπτυξης και αυξημένης φυσικής δραστηριότητας.
Πόση πρωτεΐνη χρειάζεται;
Η πρόσληψη πρωτεΐνης είναι πολύ σημαντική για ένα βρέφος, γιατί θα τη χρησιμοποιήσει για τη σύνθεση νέων ιστών και κυρίως την ανάπτυξη των οργάνων. Το μητρικό γάλα περιέχει λιγότερη πρωτεΐνη από τα υποκατάστατα του εμπορίου, αλλά επαρκεί για τους 6 πρώτους μήνες ζωής. Αυξημένες ανάγκες σε πρωτεΐνη παρουσιάζουν τα πρόωρα βρέφη. Μετά τον 6ο μήνα, η διατροφή του βρέφους πρέπει να εμπλουτίζεται με πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας, δηλαδή από ζωικά τρόφιμα, για να καλύπτει τις ανάγκες του.
Τι συμβαίνει με τους υδατάνθρακες;
Σχετικά με τους υδατάνθρακες, η λακτόζη είναι ο κύριος υδατάνθρακας του γάλακτος που βοηθάει στην απορρόφηση του ασβεστίου και στη σύνθεση των βιταμινών του συμπλέγματος Β. Από τους υδατάνθρακες προέρχεται το 30-60% των συνολικών θερμίδων που χρειάζεται το βρέφος. Επίσης, το λίπος προσφέρει στο βρέφος ενέργεια, αίσθημα κορεσμού καθώς και τα απαραίτητα λιπαρά οξέα και τις λιποδιαλυτές βιταμίνες. Αντιστοιχεί, στο 30-55% των συνολικών ημερήσιων θερμίδων που προσλαμβάνει το βρέφος.
Πώς θα λάβει τις απαραίτητες βιταμίνες;
Οι λιποδιαλυτές βιταμίνες (Α, D, E, K) είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη και την λειτουργία ορισμένων οργάνων. Τα επίπεδα της βιταμίνης D σε θηλάζοντα βρέφη εξαρτώνται από τα επίπεδα της μητέρας. Το μητρικό γάλα δεν καλύπτει όλες τις απαιτήσεις του βρέφους σε βιταμίνη D, για αυτό συστήνεται και η έκθεση των βρεφών στον ήλιο και όχι πίσω από τζάμι. Οι ανάγκες του βρέφους σε βιταμίνη Κ καλύπτονται από μια ενδομυική ένεση που γίνεται αμέσως μετά τη γέννησή τους σε κλινικό περιβάλλον. Όσον αφορά τις υδατοδιαλυτές βιταμίνες (βιταμίνες του συμπλέγματος Β, C) καλύπτονται οι ανάγκες σε αυτές από την πρόσληψη του μητρικού ή υποκατάστατου γάλακτος και είναι πιο αυξημένες κατά το δεύτερο εξάμηνο ζωής του βρέφους.
Από που λαμβάνει μέταλλα και ιχνοστοιχεία;
Πολύ σημαντικά θεωρούνται και τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία για την ανάπτυξη του βρέφους. Στη βρεφική ηλικία, οι ανάγκες σε ασβέστιο είναι υψηλές γιατί αναπτύσσεται ταχύτατα ο σκελετός. Το γάλα αποτελεί την ιδανική πηγή πρόσληψης, είτε είναι μητρικό είτε υποκατάστατο. Σχετικά με το σίδηρο, οι ανάγκες του βρέφους καλύπτονται μέσω του γάλακτος μόνο για τους πρώτους 4-6 μήνες ζωής. Από το μητρικό γάλα απορροφάται το 49% του σιδήρου, ενώ το 4% απορροφάται από τα υποκατάστατα γάλακτος. Μετά τους 6 μήνες, απαιτείται η εισαγωγή νέων τροφίμων για να καλύψει τις ανάγκες του βρέφους σε σίδηρο, με επιλογή τροφών που περιέχουν αρκετή ποσότητα και έχουν και υψηλή απορροφησιμότητα από τον οργανισμό.
Διαβάστε επίσης τον αναλυτικό οδηγό: Βρεφική Διατροφή -1ο Έτος
Επηρεάζει η εισαγωγή στερεών τροφών την εμφάνιση αλλεργίας;
Οι προϋποθέσεις έναρξης εισαγωγής στερεών τροφών είναι:
- το βρέφος να βρίσκεται στον 6ο μήνα,
- να έχει διπλασιάσει το βάρος γέννησης
- να μπορεί να στηρίξει το κεφάλι του.
Κάποιες νεότερες συστάσεις υποστηρίζουν εισαγωγή στον 4ο-6ο μήνα, για να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης αλλεργίας.
Η εισαγωγή στερεών και ημιστερεών τροφών πρέπει να γίνεται την κατάλληλη στιγμή για κάθε βρέφος ανάλογα με το ρυθμό ανάπτυξης, τη φυσική δραστηριότητα και τις απαιτήσεις του σε θρεπτικά συστατικά. Κάθε καινούργιο τρόφιμο χρειάζεται εισαγωγή τριών ημερών, ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο εμφάνισης αλλεργίας. Τα πρώτα τρόφιμα πρέπει να έχουν μαλακή υφή και όχι έντονη οσμή ή γεύση. Η υφή των τροφών θα πρέπει να αλλάζει σταδιακά και από την αλεσμένη μορφή να μετατραπεί σε ψιλοκομμένη ή πατημένη με το πιρούνι για να ενθαρρυνθεί η μάσηση. Μια νέα μέθοδος εισαγωγής τροφίμων είναι το Baby Led Weaning (BLW), που απαγορεύει κάθε είδους λιωμένη τροφή και ενθαρρύνει την κατανάλωση ωμών ή μαγειρεμένων τροφίμων κομμένων σε μικρά κομμάτια. Με αυτό τον τρόπο, ενθαρρύνονται τα βρέφη να συνεχίζουν να καθορίζουν το είδος και την ποσότητα τροφής που θα καταναλώσουν και να αυτοταΐζονται.
Σίγουρα πριν τον πρώτο χρόνο, μπορούμε να κάνουμε και εισαγωγή αυγού και ψαριών, που επειδή θεωρούνται αλλεργιογόνα, εισάγονται είτε πολύ νωρίς είτε στο τέλος για αποφυγή αλλεργιών. Δεν έχει όμως αποδειχθεί επιστημονικά ότι η καθυστερημένη εισαγωγή τους αποτρέπει τον κίνδυνο αλλεργίας ακόμα και σε βρέφη με οικογενειακό ιστορικό αλλεργίας. Αλλεργιογόνα τρόφιμα θεωρούνται τα θαλασσινά, ο κρόκος του αυγού, οι ξηροί καρποί και η σόγια.
Τα βήματα για να εντάξετε τις στερεές τροφές
- Ως πρώτες τροφές εισάγονται ζωμοί κρέατος με λαχανικά, που είναι μαλακά και πλούσια σε μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Συνήθως ξεκινάμε την εισαγωγή με μοσχάρι και κοτόπουλο και αργότερα μέσα στον ίδιο μήνα μπορούμε να εισάγουμε γαλοπούλα, κουνέλι, κατσίκι και αρνί.
- Από τα λαχανικά εισάγουμε καρότο, πατάτα, κολοκύθι και σταδιακά βάζουμε όλα τα λαχανικά αρκεί να είναι εποχής και να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής στο πλύσιμο και την επεξεργασία των λαχανικών. Λίγο πριν την κατανάλωση του φαγητού, προσθέτουμε ωμό ελαιόλαδο. Σαν δεύτερο γεύμα εισάγουμε φρουτόκρεμα με φρούτα εποχής, καλά πλυμένα.
- Στον 7ο μήνα κάνουμε εισαγωγή στη γλουτένη με κρέμα δημητριακών που μπορούμε να φτιάξουμε ανακατεύοντας δημητριακά όπως βρώμη, κεχρί, αμάρανθο και κινόα μαζί με ζεστό νερό ή μητρικό γάλα ή φόρμουλα, δημιουργώντας χυλό. Σε περίπτωση που θέλουμε να έχουμε πιο γλυκό αποτέλεσμα, προσθέτουμε κάποιο φρούτο όπως μπανάνα ή ένα κουταλάκι του γλυκού πετιμέζι ή χαρουπόμελο. Σε αυτή την φάση μπορούμε να προσθέσουμε σταδιακά και ζυμαρικά ή ρύζι στο μεσημεριανό φαγητό καθώς και τραχανά λαχανικών.
- Στον επόμενο μήνα κάνουμε εισαγωγή γιαουρτιού, πρόβειου, κατσικίσιου ή γίδινου. Αποφεύγουμε τα αγελαδινά προϊόντα λόγω μεγάλης επιφόρτωσής τους με ορμόνες και αντιβιοτικά.
- Μέχρι το τέλος του πρώτου χρόνου ζωής θα πρέπει να έχουν εισαχθεί τρόφιμα από όλες τις ομάδες, εκτός από το φρέσκο γάλα, το αλάτι, τη ζάχαρη και το μέλι. Δε θα πρέπει να ξεχνάμε το νερό, που σταδιακά πρέπει να αυξάνεται η ποσότητα κατανάλωσής του.
Συνοψίζοντας, το βρέφος πρέπει να δοκιμάσει από όλες τις τροφές, όσο το δυνατόν λιγότερο επεξεργασμένες, για να μειωθεί ο κίνδυνος αλλεργίας και να πάρει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.
