Οι γλυκαντικές ύλες με λίγες ή μηδενικές θερμίδες αποτέλεσαν ένα από τα κεντρικά θέματα που συζητήθηκαν στη διάρκεια του 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου του Ινστιτούτου Μελέτης, Έρευνας και Εκπαίδευσης για το Σακχαρώδη Διαβήτη και τα Μεταβολικά νοσήματα, το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 27 και 28 Απριλίου στην Αθήνα. Μετά το τέλος της ομιλίας της, ζητήσαμε από τη Δρ. Αιμιλία Παπακωνσταντίνου, Κλινική Διαιτολόγο –Διατροφολόγο, να μας λύσει όλες τις απορίες σχετικά με τον ρόλο των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών στη διατροφή των ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη.
Τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη μπορούν να χρησιμοποιούν ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες;
Ναι, τα άτομα με διαβήτη μπορούν να χρησιμοποιούν γλυκαντικές ύλες με λίγες ή μηδενικές θερμίδες (αλλιώς «έντονης γλυκύτητας»), όπως είναι η ακεσουλφάμη Κ, η ασπαρτάμη, η σακχαρίνη, η σουκραλόζη, το γλυκαντικό από στέβια (γλυκοζίτες στεβιόλης), κλπ, πάντοτε βέβαια με μέτρο και στα πλαίσια ενός ισορροπημένου διαιτολογίου, όπως, άλλωστε, αναφέρουν η Αμερικάνικη Διαβητολογική Εταιρεία και ο Αμερικάνικος Διαιτολογικός Σύλλογος στις σχετικές συστάσεις τους.
Ποιός είναι ο ρόλος των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών στο διαιτολόγιο των ατόμων με διαβήτη;
Τα άτομα με διαβήτη συνήθως πρέπει να περιορίζουν τους απλούς υδατάνθρακες, όπως τη ζάχαρη, στο διαιτολόγιό τους, καθώς και να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν τη φρουκτόζη ως υποκατάστατο της ζάχαρης, με αποτέλεσμα συχνά να αισθάνονται ότι στερούνται την απόλαυση που προσφέρει η γλυκιά γεύση ή δυσκολεύονται να τηρήσουν το ενδεικνυόμενο διαιτολόγιο. Οι γλυκαντικές ύλες με λίγες ή μηδενικές θερμίδες έχουν το πλεονέκτημα ότι δεν περιέχουν υδατάνθρακες και δεν επηρεάζουν τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα! Κατά συνέπεια, τα τρόφιμα και ροφήματα που περιέχουν τις εν λόγω γλυκαντικές ύλες, αποτελούν μια καλή εναλλακτική επιλογή για όσους χρειάζεται να περιορίσουν την πρόσληψη απλών σακχάρων, χωρίς να «αποκλείσουν» τη γλυκιά γεύση. Επιπλέον, τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά δεν αποδίδουν θερμίδες στα τρόφιμα και ροφήματα στα οποία χρησιμοποιούνται και μπορούν να συμβάλλουν στον έλεγχο του βάρους, εφόσον βεβαίως χρησιμοποιούνται αντί των άλλων θερμιδογόνων γλυκαντικών.
Οι γλυκαντικές ύλες με λίγες ή μηδενικές θερμίδες είναι ασφαλείς;
Ναι, είναι ασφαλείς, αφού οι αρμόδιες επιστημονικές αρχές όπως η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια Τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EFSA), ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) και η Κοινή Επιτροπή για τα Πρόσθετα Τροφίμων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Παγκόσμιου Οργανισμού Γεωργίας (JEFCA WHO/FAO), έχουν εξετάσει εκατοντάδες καλοσχεδιασμένες και αξιόπιστες μελέτες και έχουν ακολουθήσει πολύ αυστηρές διαδικασίες, προκειμένου να βεβαιωθούν ότι είναι ασφαλείς για κατανάλωση από όλες τις ομάδες του πληθυσμού, μεταξύ των οποίων και τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Μάλιστα, ως μέρος της όλης διαδικασίας αξιολόγησης για κάθε γλυκαντική ύλη, έχουν προσδιορίσει ανώτατα επίπεδα ασφαλούς κατανάλωσης (τιμή ADI ή Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη), δηλαδή τη μέγιστη ποσότητα για κάθε γλυκαντική ύλη που μπορεί να καταναλώνει ένας άνθρωπος (είτε είναι παιδί, είτε ενήλικος ή έγκυος γυναίκα), καθημερινά και για όλη τη διάρκεια της ζωής του, και η οποία δεν προκαλεί καμία αρνητική επίδραση στην υγεία του.
Η Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη για κάθε γλυκαντικό είναι τοσο υψηλή σε σχέση με τις πολύ μικρές ποσότητες που περιέχονται σε τρόφιμα και ροφήματα, ώστε είναι πρακτικά αδύνατο να τις φτάσει κανείς, έστω και για μία μόνο μέρα. Και για να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτό, ένας ενήλικος (πχ άντρας ή μια γυναίκα σε προχωρημένη εγκυμοσύνη) βάρους 70 με 75 κιλά θα έπρεπε να τρώει καθημερινά 35 με 37 γιαούρτια ή 16 με 20 κουτάκια αναψυκτικού διαίτης ή 80 κουταλάκια επιτραπέζιου γλυκαντικού (όλα με μοναδική γλυκαντική ύλη την ασπαρτάμη), καθημερινά για την υπόλοιπη ζωή του, ώστε να ξεπεράσει την αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη. Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, συνήθως, στα διάφορα προϊόντα χρησιμοποιούνται πολύ μικρές ποσότητες από 2-3 είδη γλυκαντικών, τα οποία έχουν συνεργιστική δράση όσον αφορά στη γλυκύτητα, οπότε και οι ποσότητες που προσλαμβάνουμε τελικά είναι ακόμα μικρότερες.
Γιατί εξακολουθούμε να διαβάζουμε αρνητικές αναφορές κυρίως για την ασπαρτάμη;
Δυστυχώς, συχνά μέσω του διαδικτύου, κυκλοφορούν και ανακυκλώνονται πληροφορίες που δεν είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες ή ακριβείς και σε τελική ανάλυση δεν υποστηρίζονται από το σύνολο των επιστημονικών δεδομένων.
Για παράδειγμα, οι μελέτες του Ινστιτούτου Ramazzini έχουν πάρει μεγάλη δημοσιότητα τα τελευταία χρόνια και έχουν πραγματικά σπείρει το φόβο και την αμφιβολία, παρά το γεγονός ότι οι αρμόδιοι επιστημονικοί φορείς, όπως η EFSA και ο FDA, και οι οποίοι έχουν και την ευθύνη της αξιολόγησης αντίστοιχων ερευνών, τις έχουν κατακρίνει λόγω των πολλαπλών τους σφαλμάτων. Για παράδειγμα, το είδος των πειραματικών μοντέλων στις εν λόγω μελέτες δεν ήταν κατάλληλο για τέτοιου είδους έρευνα (αφού πχ τα ποντικάκια που χρησιμοποιήθηκαν είχαν μεγάλη πιθανότητα να εμφανίσουν καρκίνο είτε κατανάλωναν ασπαρτάμη είτε όχι) και, επιπλέον, υπήρχαν λάθη στη στατιστική επεξεργασία, δεν παρουσιάστηκαν όλα τα δεδομένα που ζητήθηκαν, κ.λπ.
Σήμερα, οι αρμόδιοι φορείς τονίζουν ότι οι συγκεκριμένες μελέτες δεν παρέχουν καμία ένδειξη ότι η ασπαρτάμη δεν είναι ασφαλής για τον άνθρωπο και εμείς μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι, όπως άλλωστε και οι υπόλοιπες εγκεκριμένες ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες, έτσι και η ασπαρτάμη είναι ασφαλής για κατανάλωση (με την εξαίρεση βέβαια των ατόμων με τη σπάνια γενετική νόσο φαινυλκετονουρία).
Πάντως, καλό είναι να ελέγχουμε την εγκυρότητα της πηγής των όσων ακούμε ή διαβάζουμε και να διασταυρώνουμε τις πληροφορίες, ώστε να μην πανικοβαλλόμαστε χωρίς λόγο, ειδικά σε θέματα που αφορούν στη διατροφή μας.
Υπάρχει κίνδυνος τα άτομα με διαβήτη να υπερκαταναλώσουν ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες;
Όπως ακριβώς συμβαίνει και με οποιοδήποτε συστατικό ή τρόφιμο, τα άτομα με διαβήτη συνίσταται να κατανάλωνουν με μέτρο τα τρόφιμα και ροφήματα που περιέχουν ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες. Εξάλλου, με την εξαίρεση των light αναψυκτικών που σπάνια περιέχουν άλλους υδατάνθρακες (οπότε δεν αποδίδουν πρακτικά καθόλου θερμίδες και δεν επηρεάζουν τη γλυκόζη στο αίμα), αρκετά τρόφιμα και ροφήματα μπορεί να περιέχουν άλλης μορφής υδατάνθρακες (π.χ. άμυλο), ή άλλα συστατικά (π.χ. λίπος ή πρωτεϊνη) που αποδίδουν θερμίδες, και τα οποία πρέπει να συνυπολογίζονται στην ημερήσια πρόσληψη υδατανθράκων, θερμίδων κλπ.
Από την άλλη, ορισμένες μελέτες πρόσληψης στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως και μία πρόσφατη στον πληθυσμό του Βελγίου, αποδεικνύουν ότι η πρόσληψη των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών κυμαίνεται πολύ κάτω από τις τιμές Αποδεκτής Ημερήσιας Πρόσληψης, ακόμα και μεταξύ των ατόμων με διαβήτη ή γενικά ατόμων που καταναλώνουν καθημερινά προϊόντα με ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά.
Σε κάθε περίπτωση, τα άτομα με διαβήτη μπορούν συμβουλεύονται το γιατρό και το διαιτολόγο τους για το πώς μπορούν να εντάσσουν τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά σε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο.
Μπορούν τα παιδιά με διαβήτη και οι έγκυες γυναίκες να καταναλώνουν ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες;
Ναι, τα παιδιά και έγκυες γυναίκες, με ή χωρίς διαβήτη, μπορούν επίσης να καταναλώνουν ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες, πάντα βέβαια με μέτρο και ανάλογα με τις ανάγκες τους σε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πρόκειται για ειδικές ομάδες του πληθυσμού με ιδιαίτερες διατροφικές ανάγκες.
