Η τροφή πέρα από καύσιμο για την παροχή ενέργειας στον ανθρώπινο οργανισμό έχει και άλλες πολλές συμβολικές έννοιες, όπως υλική απόλαυση, έκφραση αγάπης, συστατικό φιλοξενίας, μορφή επικοινωνίας. Ενώ, λοιπόν, τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών και παθήσεων, στην περίπτωση των διαταραχών πρόσληψης τροφής η διάγνωση και η θεραπεία αποτελεί δύσκολο και χρονοβόρο έργο επειδή ακριβώς πρόκειται για ψυχικές παθήσεις. Είναι δηλ. ένα σύνολο από σκέψεις, συμπεριφορές και συναισθήματα που παρατηρούμε όταν η διατροφική συμπεριφορά του ατόμου είναι ιδιαίτερα διαταραγμένη.
Τι είναι Eπεισοδιακή Yπερφαγία;
Ειδικά για την επεισοδιακή υπερφαγία έχει παρατηρηθεί ότι εμφανίζεται αρκετά αργότερα από την ψυχογενή ανορεξία και τη ψυχογενή βουλιμία, δηλαδή στην αρχή της ενήλικης ζωής. Στους περισσότερους πάσχοντες η ηλικία έναρξης της διαταραχής είναι μεταξύ 22 και 25 ετών. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι πάσχοντες στη πορεία της διαταραχής απευθύνονται σε ειδικούς για τη διαχείριση του σωματικού τους βάρους δηλαδή κυρίως σε διαιτολόγους.
Ποια τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Eπεισοδιακής Yπερφαγίας;
Τα άτομα αυτά δεν αναγνωρίζουν εξαρχής ότι η πάθηση τους είναι ψυχική αλλά πιστεύουν ότι το πρόβλημα είναι διατροφικής φύσεως. Είναι κατά συνέπεια πιθανό η επεισοδιακή υπερφαγία να ξεκίνησε πολύ νωρίτερα από τη στιγμή της διάγνωσης. Eπίσης, πολύ συχνά λόγω της ελλειπούς ενημέρωσης στο κοινό, οι ασθενείς δεν αναγνωρίζουν ότι αυτό που τους συμβαίνει έχει ψυχολογικό υπόβαθρο. Το άτομο δεν είναι ακραία ισχνό όπως στη ψυχογενή ανορεξία ούτε προκαλεί εμετούς όπως στη ψυχογενή βουλιμία. Το μόνο που του συμβαίνει ότι καταναλώνει τροφή με ένα πολύ παρορμητικό τρόπο, συνήθως κρυφά για να μην υποστεί την αποδοκιμασία των άλλων για τη λαιμαργία του.
Για την επεισοδιακή υπερφαγία, οι μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει κληρονομική προδιάθεση σε μέτριο βαθμό περίπου 45 -57%.
Ποια τα συμπτώματα της Επεισοδιακής Πολυφαγίας (binge eating);
Η επεισοδιακή υπερφαγία αναγνωρίστηκε ως μια ξεχωριστή κατηγορία διαταραχών πρόσληψης τροφής. Χαρακτηρίζεται από επεισόδια ανεξέλεγκτης και παρορμητικής υπερφαγίας, πέρα από το σημείο του να αισθανθείς «ικανοποιητικά χορτάτος».
Η επεισοδιακή υπερφαγία συνδέεται με κάποια από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
- Καταναλώνει την τροφή πολύ γρήγορα
- Τρώει μέχρι να νιώσει δυσφορικά
- Τρώει μεγάλες ποσότητες φαγητού, ακόμη και όταν δεν πεινάει
- Τρώει μόνος του λόγω ντροπής
- Αισθάνεται αηδία για τον εαυτό του, τύψεις και ενοχές για τα επεισόδια
Ποια η διαφορά με την ψυχογενή βουλιμία;
Διαφέρει όμως από τη ψυχογενή βουλιμία στο ότι δεν υπάρχουν επεισόδια προκλητού εμετού. Υπάρχουν όμως περίοδοι επαναλαμβανόμενων διαιτών, για αυτό και σε κάποιες περιπτώσεις το βάρος αυτών των ανθρώπων μπορεί να κυμαίνεται σε υπερβολικό βαθμό.
Ποια η επίδραση στο άτομο;
Τα υπερφαγικά επεισόδια μπορεί να έχουν μεγαλύτερη χρονική διάρκεια και να μη συνοδεύονται πάντα από έντονη αίσθηση απώλειας του ελέγχου. Σε έναν αριθμό πασχόντων το σωματικό βάρος είναι αυξημένο και οδηγούνται σε παχυσαρκία ή υπερβαρότητα. Δεν είναι όμως απαραίτητο πάντα να συμβαίνει αυτό καθώς η συχνότητα των επεισοδίων και η συνολική πρόσληψη και κατανάλωση ενέργειας ποικίλει από άτομο σε άτομο. Πολλές φορές μάλιστα εναλλάσσονται περίοδοι διατροφής πολύ χαμηλής σε ενέργεια δηλαδή πολύ στερητική και αγωνιώδεις προσπάθειες απώλειας σωματικού βάρους με έντονα επεισόδια υπερφαγίας.
Ποιο το ψυχολογικό προφίλ των ατόμων με Επεισοδιακή Πολυφαγία;
Σε αυτά τα άτομα είναι μεγάλη η επιθυμία να αποκτήσουν τη σωματική φιγούρα που έχουν σαν στόχο και καταφεύγουν σε ακραίες συμπεριφορές. Στο μεγαλύτερο ποσοστό των πασχόντων το υπερφαγικό επεισόδιο βοηθάει στη ρύθμιση των αρνητικών συναισθημάτων όπως θλίψη, μελαγχολία, θυμός, άγχος, αγωνία, ανία, ντροπή. Όπως ειπώθηκε, δεν υπάρχει συνήθως απόλαυση. Στη αρχή ίσως υπάρχει μια στιγμιαία ευχαρίστηση με την κατανάλωση έντονης γεύσης γλυκιάς ή αλμυρής που αντικαθίσταται με ενοχές και αγωνία για τη ρύθμιση του βάρους και την έλλειψη αυτοσυγκράτησης. Σε μικρότερο αριθμό πασχόντων, η υπερβολική κατανάλωση τροφής προκαλεί συναισθήματα ευχαρίστησης, ηδονής και απελευθέρωσης. Εκείνη η στιγμή βιώνεται σα στιγμή ελευθερίας που το άτομο ξεχνάει προσωρινά τις αρνητικές σκέψεις και βιώματα. Πολλοί θα το περιγράψουν στον ειδικό σαν τη προσωπική στιγμή τους, τον προσωπικό τους χρόνο. Ακόμα και η απώλεια του ελέγχου σε αυτή τη περίπτωση βιώνεται με θετικό τρόπο. Το αρνητικό της υπερφαγίας εντοπίζεται και πάλι στη σκέψη της αύξησης του σωματικού βάρους και το πώς αυτό θα επηρεάσει τη ζωή και καθημερινότητά τους όπως αρνητικά σχόλια από μέλη της οικογένειας ή φίλους.
Είναι αξιοσημείωτο να τονιστεί ότι περίπου το 30% των ανθρώπων που αναζητούν βοήθεια για τη παχυσαρκία τους πάσχουν συνήθως από επεισοδιακή υπερφαγία. Επίσης, ένα ποσοστό 20% των γυναικών παρουσιάζουν από ήπια μέχρι έντονα υπερφαγικά επεισόδια.
Τα παραπάνω καθιστούν αναγκαία την εκπαίδευση των διαιτολόγων πάνω στις διαταραχές πρόσληψης τροφής ώστε να είναι υποψιασμένοι για καθορίσουν αντίστοιχα το θεραπευτικό πλάνο.
Πώς αντιμετωπίζεται η Επεισοδιακή Πολυφαγία;
Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής αποτελούν ένα δύσκολο θεραπευτικό εγχείρημα. Για αυτό, είναι αναγκαία η ύπαρξη ομάδας ειδικών που θα πλαισιώσουν τον ασθενή για την καλύτερη δυνατή θεραπεία. Η βασική θεραπεία είναι η ψυχική παρέμβαση και η μορφή που θα πάρει η θεραπεία αυτή προσαρμόζεται πάντα στις ανάγκες του ατόμου και προσφέρεται από έμπειρο και ειδικευμένο θεραπευτή (ψυχίατρο, ψυχολόγο). Επίσης η συμβολή του ιατρού, διαιτολόγου είναι πολύ σημαντική αλλά και εργοθεραπευτή σε κάποιες περιπτώσεις. Η σωματική υγεία και το βάρος του ασθενούς πρέπει να έχουν αποκατασταθεί, σ’ ένα βαθμό τουλάχιστον, κατά προτίμηση πριν την έναρξη της ψυχοθεραπείας ή και παράλληλα με αυτήν. Σε καμία περίπτωση πάντως δεν πρέπει να δοθεί βάρος στην ψυχοθεραπεία μόνο και να παραμεληθεί η σωματική υγεία και παρακολούθηση του ασθενούς.
Ποιος ο ρόλος της οικογένειας, του διαιτολόγου, του ψυχοθεραπευτή;
Υπομονή λοιπόν και δέσμευση χρειάζεται τόσο από την πλευρά της θεραπευτικής ομάδας, όσο και από την πλευρά του ασθενούς αλλά και της οικογένειας όταν κριθεί απαραίτητο ότι είναι καλό να εμπλακεί.
Πιο συγκεκριμένα για την επεισοδιακή υπερφαγία, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία είναι αποτελεσματική στο να μειώνει σε σύντομο χρονικό διάστημα τα υπερφαγικά επεισόδια. Η δομή της θεραπείας είναι σε πολλά σημεία παρόμοια με τη θεραπεία της ψυχογενούς βουλιμίας. Να σημειωθεί ότι η επεισοδιακή υπερφαγία, σύμφωνα με τα επιδημιολογικά δεδομένα έχει υψηλά ποσοστά συνύπαρξης με την κατάθλιψη, τις αγχώδεις διαταραχές και ορισμένες δαταραχές προσωπικότητας. Το παραπάνω καθιστά αναγκαίο πολλές φορές η θεραπεία να μην στοχεύσει μόνο στη διαταραχή πρόσληψη τροφής, αλλά να πρέπει να απευθυνθεί συνολικά σε όλο το φάσμα των δυσκολιών που αντμετώπιζει το άτομο.
Δεν είναι ξεκάθαρο ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την καλή πρόγνωση της επεισοδιακής υπερφαγίας. Φαίνεται ότι σε μακροπρόθεσμη παρακολούθηση το 50-60% των ασθενών έχει καλή έκβαση, το 30-40% παρουσιάζει μέτρια βελτίωση και το 5-10% δε βελτιώνεται ή ακόμα και επιδεινώνεται.
Η συμβολή ενός εξειδικευμένου διατροφολόγου στη θεραπεία των διαταραχών πρόσληψης τροφής έγκειται στην εκτίμηση θρέψης, διατροφική επανεκπαίδευση και συμβουλευτική των πασχόντων που στηρίζεται στη συμμετοχή του ίδιου του πάσχοντα. Στη πλαισίωση αυτή των ασθενών χρειάζεται να δοθεί χρόνος, καθώς ακολουθεί το ρυθμό και την πορεία της συνολικής τους θεραπείας.
