Τι είναι το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου;
Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) είναι μια χρόνια λειτουργική διαταραχή του γαστρεντερικού σωλήνα που χαρακτηρίζεται από κοιλιακό άλγος και αλλαγές στη λειτουργία του εντέρου (σύσταση κοπράνων και/ή συχνότητα κενώσεων), απουσία οργανικής γαστρεντερικής νόσου. Το ΣΕΕ εκδηλώνεται, συνήθως, με συμπτώματα μεταγευματικού πόνου και δυσφορίας στην άνω κοιλιακή χώρα, μετεωρισμό, φούσκωμα, διάρροια και δυσκοιλιότητα που μπορεί να συνυπάρχουν και να εναλλάσσονται, εργώδη κένωση, αίσθημα ατελούς εκκένωσης, κ.ά. Οι παραπάνω κλινικές εκδηλώσεις έχουν αντίκτυπο και στις καθημερινές επαγγελματικές και κοινωνικές δραστηριότητες, καθώς το ΣΕΕ οδηγεί σε μειωμένη λειτουργικότητα και παραγωγικότητα, άγχος και σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας ζωής.
Η φαρμακολογική θεραπεία του ΣΕΕ περιλαμβάνει αντιδιαρροϊκά φάρμακα, καθαρτικά για τη δυσκοιλιότητα και αντισπασμωδικά φάρμακα για το κοιλιακό άλγος. Η διαιτητική διαχείριση του ΣΕΕ περιλαμβάνει την υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής, τη συνετή κατανάλωση αλκοόλ, την αποφυγή πικάντικων τροφών που μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα, τροποποίηση διαιτητικών ινών με πιθανά οφέλη από τη συμπλήρωση διαλυτών ινών, επαρκή ενυδάτωση με έμφαση στα μη καφεϊνούχα ποτά, τον περιορισμό του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων σε περίπτωση δυσανεξίας στη λακτόζη και ένα ισορροπημένο μοτίβο γευμάτων (τακτικά γεύματα και σωστές συνθήκες γευμάτων). Ως δεύτερης γραμμής διατροφική προσέγγιση, συνιστάται μια δίαιτα χαμηλή σε ζυμώσιμους υδατάνθρακες (Fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides, alcohols, polyols- FODMAP). Ωστόσο η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP προϋποθέτει την τήρηση ενός αυστηρού πρωτοκόλλου αφαίρεσης και επανεισαγωγής τροφίμων στο καθημερινό διαιτολόγιο υπό την επίβλεψη επαγγελματία διαιτολόγου, γεγονός που μπορεί να καθιστά δύσκολη την υιοθέτησή της από πολλούς ασθενείς.
Η Μαστίχα Χίου
Η μαστίχα Χίου είναι η αρωματική ρητίνη του μαστιχόδεντρου (Pistacia Lentiscus var. Chia), που παράγεται αποκλειστικά στο νότιο τμήμα της Χίου. Η μαστίχα Χίου χρησιμοποιείται από τον ελληνικό πληθυσμό ως φάρμακο για τη θεραπεία γαστρεντερικών διαταραχών από την αρχαιότητα και εξακολουθεί να παραμένει αντικείμενο έντονου επιστημονικού ενδιαφέροντος λόγω των ερευνητικών δεδομένων που υποστηρίζουν την ισχυρή αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική, αντι- μικροβιακή και αντι-αθηρογόνο δράση της. Το 2015, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) αναγνώρισε τη μαστίχα Χίου ως φυτικό φαρμακευτικό προϊόν με θεραπευτικές ενδείξεις για δερματικές φλεγμονές / επούλωση μικροτραυμάτων και ήπιων δυσπεπτικών διαταραχών (EMA/HMPC/46758/2015). Δεν υπάρχουν δεδομένα σχετικά με τον ρόλο της μαστίχας Χίου στα συμπτώματα του ΣΕΕ.
Σκοπός
Σκοπός της παρούσας τυχαιοποιημένης ελεγχόμενης κλινικής δοκιμής ήταν να διερευνήσει τις επιδράσεις ενός φυσικού υδατικού εκχυλίσματος μαστίχας Χίου στη σοβαρότητα των γαστρεντερικών συμπτωμάτων, στην ποιότητα ζωής, καθώς και σε καρδιομεταβολικές παραμέτρους και σε δείκτες φλεγμονής και οξειδωτικού στρες, αντίστοιχα, ενηλίκων ασθενών με διάγνωση ΣΕΕ
Μεθοδολογία
Σε αυτήν την τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη κλινική δοκιμή διάρκειας 3 μηνών, 55 ασθενείς με ΣΕΕ (44 ± 12 ετών, 74,5% γυναίκες, ΔΜΣ=18,5-35,0 kg/m2) κατανεμήθηκαν τυφλά σε τρεις ομάδες: μία ομάδα χαμηλής δοσολογίας (LDMG, n=13), μία ομάδα υψηλής δοσολογίας (HDMG, n=15), μια ομάδα ελέγχου χαμηλής δοσολογίας (LDCG, n=13) και μια ομάδα ελέγχου υψηλής δοσολογίας (HDCG, n=14). Οι LDMG και HDMG κατανάλωναν 600 mL/ημέρα (3 μπουκάλια των 200 mL) νερό (εμπορική ονομασία: Mastiqua, Greek Mastiha Water) ή χυμό λεμονιού (εμπορική ονομασία: Greek Lemonada with Sparkling Mastiha Water) που περιείχε 0,06% και 0,55% μαστιχόνερο Χίου, αντίστοιχα. Οι LDCG και HDCG έλαβαν πανομοιότυπα ροφήματα placebo (νερό και λεμονάδα χωρίς μαστιχόνερο). Η σοβαρότητα του ΣΕΕ και η ποιότητα ζωής αξιολογήθηκαν μέσω της κλίμακας IBS-Symptom-Severity-Scale (IBS-SSS, εύρος: 0-500) και IBS-Quality-of-Life (IBS-QOL, εύρος: 34-170). Συλλέχθηκαν επίσης δείγματα αίματος νηστείας για εργαστηριακές αναλύσεις.
Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να καταναλώσουν τα τρία μπουκάλια σε ξεχωριστά διατροφικά επεισόδια [π.χ. ένα μπουκάλι (200 mL) ποτού πριν, παράλληλα ή μετά από κάθε κύριο γεύμα (πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό)] αντί για άλλα ποτά την ημέρα. βάση (οι συμμετέχοντες στο HDMG και στο HDCG έλαβαν οδηγίες να καταναλώνουν ποτά μελέτης ως υποκατάστατο για χυμούς φρούτων, αναψυκτικά ή άλλα ποτά με ζάχαρη). Όλοι οι εθελοντές έλαβαν επίσης οδηγίες να διατηρήσουν την τυπική τους φαρμακευτική αγωγή, τη χρήση συμπληρωμάτων, τη διατροφική πρόσληψη και το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας και να απέχουν από οποιαδήποτε προσπάθεια απώλειας βάρους καθ' όλη τη διάρκεια της μελέτης.
Οι συμμετέχοντες αξιολογήθηκαν ως προς τα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά, τους ανθρωπομετρικούς δείκτες, τις συνήθειες του τρόπου ζωής, τη σοβαρότητα των γαστρεντερικών συμπτωμάτων, την ποιότητα ζωής, τις βιοχημικές και κλινικές παραμέτρους, τόσο πριν όσο και μετά την παρέμβαση, αντίστοιχα.
Αποτελέσματα
-
Οι ομάδες παρέμβασης που έλαβαν καθημερινά 600 mL ροφημάτων εμπλουτισμένων με μαστιχόνερο Χίου για τρεις μήνες παρουσίασαν σημαντική μείωση στις βαθμολογίες των ερωτηματολογίων IBS-SSS και IBS-QOL και εμφάνισαν χαμηλότερες τιμές IBS-SSS και IBS-QOL στο τέλος της μελέτης σε σύγκριση με τις ομάδες ελέγχου.
-
Επιπλέον, αν και οι δύο ομάδες παρέμβασης έλαβαν ροφήματα με διαφορετική συγκέντρωση μαστιχόνερου Χίου (LDMG: 0,06%· HDMG: 0,55%), παρατηρήθηκε παρόμοια κλινική βελτίωση του ΣΕΕ και στις δύο ομάδες και δεν μπόρεσε να καθοριστεί η σχέση δόσης-απόκρισης.
-
Όσον αφορά τις καρδιομεταβολικές παραμέτρους, δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές αλλαγές εντός των ομάδων ή διαφορές μεταξύ των ομάδων στην αρτηριακή πίεση και στους βιοχημικούς δείκτες (μεταβολισμός γλυκόζης, λιπιδαιμικό προφίλ και ηπατικά ένζυμα), ωστόσο μια τάση βελτίωσης παρατηρήθηκε σε επιλεγμένους δείκτες φλεγμονής (IL- 6) και οξειδωτικού στρες (TAC ορού) μόνο στις ομάδες παρέμβασης, γεγονός που συνάδει με τις ισχυρές αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ιδιότητες της μαστίχας Χίου.
Συζήτηση
-
Μόνο λίγες μελέτες έχουν μέχρι στιγμής διερευνήσει την αποτελεσματικότητα του συμπληρώματος μαστίχας Χίου σε ασθενείς με γαστρεντερικές παθήσεις, κυρίως σε Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσους του Εντέρου (ΙΦΝΕ) και σε άλλες γαστρεντερικές παθήσεις, όπως η μη αλκοολική νόσος του ήπατος, αναδεικνύοντας τις ευεργετικές του δράσεις.
-
Αν και οι αλλαγές στις διαιτητικές συνήθειες είναι σημαντικές για τη διαχείριση του ΣΕΕ, τα δεδομένα για την αποτελεσματικότητά τους σε ολόκληρο τον πληθυσμό των ατόμων με ΣΕΕ παραμένουν αμφιλεγόμενα. Μερικές μελέτες έχουν προτείνει κάποια αποτελεσματικότητα για φυσικές ενώσεις, όπως το έλαιο μέντας, η αλόη, ο κουρκουμάς και τα παραδοσιακά κινέζικα βότανα. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα αυτών των φυσικών προϊόντων είναι ακόμα υπό διερεύνηση.
-
Τα αποτελέσματά της παρούσας μελέτης μας δείχνουν τα οφέλη της μαστίχας Χίου με τη μορφή φυσικού υδατικού εκχυλίσματος στην ανακούφιση της σοβαρότητας του ΣΕΕ και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Μέρος αυτής της ευνοϊκής επίδρασης μπορεί να αποδοθεί τα οφέλη της μαστίχας Χίου σε δύο κύριους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς για το ΣΕΕ, δηλαδή τη χαμηλού βαθμού φλεγμονή του εντέρου και τη δυσβίωση της εντερικής μικροχλωρίδας. Στο πλαίσιο αυτό, η μαστίχα Χίου θα μπορούσε να λειτουργήσει ως συμπληρωματική θεραπεία για το ΣΕΕ παράλληλα με τις συμβατικές θεραπείες λόγω της ευεργετικής της δράσης στα επιθηλιακά κύτταρα του εντέρου και λόγω των αντιφλεγμονωδών και αντιοξειδωτικών της ιδιοτήτων που υποστηρίζονται και από τα παρόντα ευρήματα, καθώς και για την ικανότητά της να δρα ως φυσικός προβιοτικός παράγοντας και να προάγει την ποικιλότητα της μικροχλωρίδας του εντέρου.
Συμπεράσματα
Συμπερασματικά, σύμφωνα με τα αποτελέσματα αυτής της τυχαιοποιημένης ελεγχόμενης κλινικής δοκιμής, η κατανάλωση ποτών εμπλουτισμένων με υδατικό εκχύλισμα μαστίχας Χίου μπορεί να βελτιώσει τα γαστρεντερικά συμπτώματα και την ποιότητα ζωής των ασθενών με ΣΕΕ. Τα παρόντα ευρήματα πρέπει να επιβεβαιωθούν σε μεγαλύτερα δείγματα πληθυσμών με ΣΕΕ, προκειμένου να γενικευτούν στον πληθυσμό. Οι μελλοντικές κλινικές δοκιμές θα πρέπει επίσης να διερευνήσουν τη διαφορική αποτελεσματικότητα της μαστίχας Χίου σε διαφορετικούς υποτύπους του ΣΕΕ, καθώς και να καθορίσουν τη σχέση δόσης-απόκρισης μεταξύ της μαστίχας Χίου και της βελτίωσης της σοβαρότητας των συμπτωμάτων του ΣΕΕ.
