Όλες οι τελευταίες συστηματικές ανασκοπήσεις παρουσιάζουν ισχυρές αποδείξεις ότι η αυξημένη αρτηριακή πίεση (αρτηριακή υπέρταση) αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, όπως το εγκεφαλικό, τα καρδιακά και άλλα αγγειακά επεισόδια. Η υπέρταση προκάλεσε περισσότερους θανάτους στις Η.Π.Α. από οποιοδήποτε άλλο παράγοντα κινδύνου καρδιαγγειακών σύμφωνα με μελέτες παρατήρησης. Επίσης, η υπέρταση συνήθως συνυπάρχει με αυξημένο βάρος, σακχαρώδη διαβήτη και υπερχοληστερολαιμία, οι οποίοι ειναι επιπρόσθετι παράγοντες εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Για τους λόγους αυτούς, το Αμερικανικό Κολλέγιο Καρδιολογίας και η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρία δημοσίευσαν αναθεωρημένες κατευθυντήριες οδηγίες για την «πρόληψη, διάγνωση και αντιμετώπιση της υπέρτασης». Οι οδηγίες βασίζονται στα τελευταία διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα παρεμβάσεων, μεταξύ των οποίων και αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η διατροφή, η φυσική δραστηριότητα και η κατανάλωση αλκοόλ.
Κυρίως Μέρος
Τι αναφέρουν οι συστάσεις;
Μία από τις βασικότερες αλλαγές στις αναθεωρημένες οδηγίες είναι οι τιμές συστολικής και διαστολικής πίεσης (ΣΑΠ, ΔΑΠ) που ορίζουν την υπέρταση. Πλέον, φυσιολογική χαρακτηρίζεται η αρτηριακή πίεση χαμηλότερη των 120 (συστολική)/80 (διαστολική) mmHg. Όταν η πίεση είναι υψηλότερη από τα επίπεδα αυτά, τότε προβλέπεται παρέμβαση (φαρμακολογική ή μη), σύμφωνα με το πλήρες ιστορικό του ασθενούς (Πίνακας 1).
| Χαρακτηρισμός | ΣΑΠ (mmHg) | ΔΑΠ (mmHg) |
| Φυσιολογική | <120 | <80 |
| Αυξημένη | 120-129 | <80 |
| Υπέρταση (στάδιο Ι) | 130-139 | 80-89 |
| Υπέρταση (στάδιο ΙΙ) | >140 | >90 |
Πίνακας 1: Όρια αρτηριακής πίεσης.
Στην αναφορά γίνεται σαφές ότι ο τρόπος ζωής παίζει καθοριστικό ρόλο στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Η αύξηση βάρους, η παχυσαρκία, η αυξημένη κατανάλωση νατρίου και αλκοόλ και η χαμηλή κατανάλωση καλίου, ασβεστίου, μαγνησίου, πρωτεΐνης, φυτικών ινών και ιχθυελαίων έχουν συσχετιστεί με αυξημένη πίεση. Ισχυρά είναι τα δεδομένα για παχυσαρκία, νάτριο, κάλιο και αλκοόλ ενώ για τα υπόλοιπα μακρο- και μικροθρεπτικά συστατικά υπάρχουν προς το παρόν μόνο ενδείξεις.
Επομένως, δεν προκαλεί εντύπωση ότι οι διαιτητικές παρεμβάσεις παρουσιάζονται εκτενώς στις οδηγίες αυτές. Οι παρεμβάσεις είναι απαραίτητες είτε συνυπάρχει χρήση φαρμάκων είτε όχι. Ακόμη, γίνονται αναφορές σχετικά με την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και την κατανάλωση αλκοόλ.
Ποιες είναι οι συστάσεις σχετικά με τη διατροφή;
Για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης συστήνονται:
- Απώλεια βάρους σε υπέρβαρους και παχύσαρκους ασθενείς
- Υιοθέτηση ενός πλάνου διατροφής με στόχο την απώλεια βάρους. Συστήνεται το πλάνο DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) λόγω της έμφασης που δίνεται στην κατανάλωση πηγών πλούσιων σε κάλιο. Ωστόσο, προτείνονται και άλλα μοντέλα για απώλεια βάρους, όπως η Μεσογειακή Διατροφή.
- Μείωση κατανάλωσης νατρίου
- Συμπληρωματική χορήγηση καλίου αν κριθεί απαραίτητο, αν και ενθαρρύνεται η πρόσληψη μέσω της διατροφής. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται σε περιπτώσεις νεφρικής νόσου.
Στο γενικότερο πλαίσιο αλλαγής τρόπους ζωής συστήνονται ακόμη:
- Δομημένο πρόγραμμα άσκησης με στόχο την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας. Έμφαση δίνεται στην αερόβια άσκηση.
- Μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, αν υπάρχει.
Τι θα πετύχουν αυτές οι αλλαγές;
Σύμφωνα με τον Πίνακα 2, τα αποτελέσματα από την αλλαγή τρόπου ζωής είναι κλινικά σημαντικά για κάθε μορφή υπέρτασης. Στην περίπτωση ήπιας υπέρτασης, συστήνεται η αλλαγή τρόπου ζωής χωρίς φαρμακευτική παρέμβαση, γεγονός που καταδεικνύει – μεταξύ άλλων – το σημαντικό ρόλο της διατροφής. Απώλεια ακόμη και 1 kg (!) επιφέρει σημαντική μείωση στην πίεση. Ο πίνακας παρουσιάζει αποτελέσματα στη μείωση της συστολικής αρτηριακής πίεσης.
| Οδηγίες αλλαγής τρόπου ζωής | Μέση μείωση Συστολικής ΑΠ | |||
| Υπέρταση | Φυσιολογική ΑΠ | |||
| Απώλεια βάρους |
Αρχικός στόχος απώλεια 1 kg σε υπέρβαρους ασθενείς. Μακροπρόθεσμος στόχος το ιδανικό βάρος. Μείωση ~1 mm Hg για κάθε 1 kg απώλεια |
-5 mm Hg | -2/3 mm Hg | |
| Ισορροπημένη διατροφή | Υιοθέτηση διατροφικού πλάνου DASH | -11 mm Hg | -3 mm Hg | |
| Μείωση κατανάλωση νατρίου (αλατιού) |
Μείωση νατρίου κατά 1000-mg/ημέρα. Ιδανικός στόχος <1500 mg/ημέρα. |
-5/6 mm Hg | -2/3 mm Hg | |
| Αύξηση κατανάλωσης καλίου |
Στόχος 3500–5000 mg/ημέρα. Προτίμηση κατανάλωσης δίαιτας πλούσια σε κάλιο. |
-4/5 mm Hg | -2 mm Hg | |
| Φυσική δραστηριότητα | Αερόβια άσκηση | 90–150 λεπτά/εβδομάδα στο 65%–75% της μέγιστης έντασης. | -5/8 mm Hg | -2/4 mm Hg |
| Ασκήσεις αντιστάσεων | 90–150 λεπτά/εβδομάδα στο 50%–80% της μέγιστης αντοχής | -4 mm Hg | -2 mm Hg | |
| Μείωση κατανάλωσης αλκοόλ |
Μείωση τουλάχιστον κατά 50%. Σε άτομα που καταναλώνουν αλκοόλ, <2 ποτά την ημέρα σε άντρες και <1 σε γυναίκες. |
-4 mm Hg | -3 mm Hg | |
Πίνακας 2: Επίδραση της αλλαγής τρόπου ζωής (διατροφή, άσκηση, αλκοόλ) στη μείωση της αρτηριακής πίεσης
Ποια η θέση του επαγγελματία διαιτολόγου;
Στο report γίνεται σαφές ότι η αντιμετώπιση της υπέρτασης είναι αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς. Ο διαιτολόγος έχει σημαντική θέση στην ομάδα αυτή, παρέχοντας το κατάλληλο διατροφικό πλάνο, παρακολουθώντας την πορεία υλοποίησής του και προτείνοντας τρόπους αυτοπαρακολούθησης. Συνολικός στόχος θα πρέπει να είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς.
Πώς θα πετύχουμε τους στόχους αυτούς με τον πελάτη/ασθενή μας;
Οι συστάσεις προτείνουν γνωσιακές και συμπεριφορικές παρεμβάσεις για την προώθηση αλλαγής του τρόπου ζωής. Παρεμβάσεις όπως η υιοθέτηση στόχων, η αυτοπαρακολούθηση, η συνεχής παρακολούθηση από ειδικό (follow-up), και η ανατροφοδότηση (feedback) βοηθούν προς αυτήν την κατεύθυνση. Υπογραμμίζεται ότι οι ασθενείς θέλουν ξεκάθαρες, εξατομικευμένες οδηγίες που ταιριάζουν στις προσδοκίες τους, ώστε να αποκτούν κίνητρο αλλαγής.
