Τελευταία, όλο και περισσότερο ακούμε στον περίγυρό μας την τάση να ακολουθείται κάποια δίαιτα ελεύθερη γλουτένης. Έχει φανεί μάλιστα ότι τα προϊόντα ελεύθερα γλουτένης υπάρχουν πλέον σε μεγαλύτερη ποικιλία και οι πωλήσεις τους έχουν αυξηθεί. Σημαντικό ρόλο στην αύξηση της δημοτικότητάς τους έχει παίξει η υποστήριξη που έχουν λάβει από διάσημους ως βοηθητικά και ωφέλιμα για την υγεία ή την απώλεια βάρους. Ποια είναι όμως η επιστημονική βάση πίσω από αυτό το «κίνημα»;
Η γλουτένη είναι μία πρωτεΐνη που αποτελείται από γλιαδίνη και γλουτενίνη. Βρίσκεται στα τρόφιμα που παράγονται από σιτάρι αλλά και όμοια δημητριακά, όπως το κριθάρι και η σίκαλη. Η πρωτεΐνη αυτή, έχει φανεί να σχετίζεται με κάποια νοσήματα, όπως είναι η κοιλιοκάκη, η ευαισθησία στη γλουτένη και η αλλεργία στα σιτηρά, κατά τα οποία συνήθως συστήνεται η ολική ή μερική απομάκρυνσή της από τη δίαιτα.
Άτομα που ωφελούνται από τη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης
Η κοιλιοκάκη είναι μία σύνθετη αυτοάνοση εντεροπάθεια που εμφανίζεται συνήθως σε άτομα που έχουν μία κληρονομική προδιάθεση. Το νόσημα αυτό αφορά περίπου το 1% του πληθυσμού. Στους ασθενείς με κοιλιοκάκη τα συμπτώματα από την κατανάλωση γλουτένης περιλαμβάνουν δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών, αιμορραγία από το έντερο, διάρροιες κ.ά. Η διάγνωσή της περιλαμβάνει εξετάσεις ως προς ειδικά αντιγόνα και βιοψία, επομένως δεν είναι μία νόσος που διαγιγνώσκεται χωρίς ενδελεχή έλεγχο και αξιολόγηση των συμπτωμάτων. Σε ασθενείς με κοιλιοκάκη, η πλήρης και αυστηρή απομάκρυνση της γλουτένης από τη δίαιτα εφ’ όρου ζωής είναι η καθιερωμένη θεραπεία.
Η περίπτωση αλλεργίας στα σιτηρά είναι σπάνια με συχνότητα εμφάνισης στο 0.1% του πληθυσμού. Σε αυτή την περίπτωση, τα σιτηρά απομακρύνονται από τη διατροφή, ωστόσο μπορεί να υπάρξει ένα περιθώριο ανοχής ανάλογα με την ένταση της αντίδρασης του οργανισμού σε ίχνη γλουτένης. Η περίπτωση της ευαισθησίας στη γλουτένη, αφορά συνήθως άτομα με κληρονομική προδιάθεση. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν κόπωση, πονοκεφάλους και εντερικές ενοχλήσεις όπως φούσκωμα, αέρια και διάρροιες. Διάγνωση μπορεί να τεθεί μετά από έλεγχο της απόκρισης σε δίαιτα ελεύθερη γλουτένης. Η υποκειμενικότητα της διάγνωσης και της υποχώρησης των συμπτωμάτων πιθανώς επεξηγεί τη δημοτικότητα των διαιτών ελεύθερων γλουτένης τα τελευταία χρόνια.
Ελάχιστα δεδομένα υπάρχουν ακόμη για το πιθανό όφελος από την απομάκρυνση της γλουτένης που μπορούν να έχουν άτομα με συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, ευερέθιστο έντερο, ρευματοειδή αρθρίτιδα, ερπητοειδή δερματίτιδα, ψωρίαση, διαβήτη τύπου Ι, θυρεοειδίτιδα ή ασθενείς με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ADS) κ.ά. Παρόλα αυτά μέχρι στιγμής, οι συστάσεις δεν έχουν ενσωματώσει κάποια σχετική οδηγία για την αποφυγή της γλουτένης στα άτομα με ADS.
Δεδομένα για το γενικό πληθυσμό
Με εξαίρεση τις παραπάνω ειδικές κατηγορίες, η έρευνα δεν έχει δείξει όφελος από τη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης στο γενικό πληθυσμό. Παρά τους πολυάριθμες ισχυρισμούς, μέχρι και σήμερα δεν υπάρχουν δεδομένα για να στηρίξουν τον ισχυρισμό ότι η δίαιτα χωρίς γλουτένη οδηγεί σε απώλεια βάρους.
Η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης μπορεί να αυξήσει το βάρος
Αποτελέσματα αρκετών μελετών σε ασθενείς με κοιλιοκάκη καταδεικνύουν ότι η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα και να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους σε ορισμένα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι πολλά από τα προϊόντα ελεύθερα γλουτένης είναι πλούσια σε λίπος και ενέργεια, ενώ, από την άλλη, δεν καταναλώνονται φυτικές ίνες οι οποίες σχετίζονται με καλύτερη διαχείριση του σωματικού βάρους.
Η γλιαδίνη είναι σημαντική για την υγεία
Από την άλλη, τα δημητριακά πλούσια σε γλουτένη, έχει φανεί να έχουν οφέλη για την υγεία, λόγω του ανθεκτικού αμύλου που περιέχουν αλλά και της ίδιας της γλουτένης. Συμβάλλοντας στην υγιή σύνθεση των βακτηρίων του παχέος εντέρου, τα προϊόντα σίτου ολικής αλέσεως μπορούν να προστατεύσουν το έντερο από κάποια είδη καρκίνου, φλεγμονώδεις καταστάσεις, και καρδιαγγειακή νόσο. Η γλουτένη, και συγκεκριμένα η γλιαδίνη που τη συνθέτει, μπορεί να συμβάλει στον έλεγχο της πίεσης του αίματος και στη λειτουργία του ανοσοποιητικού.
Μια δίαιτα ελεύθερη γλουτένης μπορεί να είναι ισορροπημένη, αν υπάρχει μέριμνα και σωστός σχεδιασμός ώστε να καταναλώνονται φυτικές ίνες, αλλά και περισσότερα όσπρια, τα οποία είναι πλούσια σε φυτικές ίνες αλλά έχουν χαμηλότερη ενεργειακή πυκνότητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι μία διατροφή χωρίς γλουτένη, είναι μια πιο υγιεινή διατροφή.
Και κάτι καλό από τη δημοτικότητα..
Συμπερασματικά, μέχρι στιγμής τα δεδομένα για τον γενικό πληθυσμό σε σχέση με την απομάκρυνση της γλουτένης είναι μάλλον αποθαρρυντικά, καθώς δε φαίνεται να υπάρχει κάποιο σημαντικό όφελος ενώ από την άλλη αυξάνεται η πιθανότητα διατροφικών ελλείψεων σε ωφέλιμα θρεπτικά συστατικά.
Το όφελος που παρόλα αυτά φαίνεται να υπάρχει για τα άτομα για τα οποία η αποφυγή της γλουτένης είναι ουσιαστική για την υγεία τους, είναι ότι: από την αύξηση της δημοτικότητας της δίαιτας ελεύθερης γλουτένης, έχουν αυξηθεί σημαντικά τα προϊόντα και οι επιλογές, με αποτέλεσμα να υπάρχουν προϊόντα ενισχυμένα με φυτικές ίνες και μικροθρεπτικά συστατικά, βοηθώντας έτσι τα άτομα αυτά να προλαμβάνουν τις διατροφικές ελλείψεις που σχετίζονται με τη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης.
