Η λέξη «πείνα» αναφέρεται στην βιολογική ανάγκη του οργανισμού για απόκτηση ενέργειας και παρατηρείται με αντικειμενικά σήματα, όπως: ναυτία, κόπωση, πόνος στο στομάχι κτλ. Αντίθετα, η ψυχολογική πείνα ή το συναισθηματικό φαγητό, αποτελεί μια υποκειμενική ανάγκη για κατανάλωση φαγητού, που προέρχεται από συναισθηματικούς λόγους.
Είδη ψυχολογικής πείνας
Αν μπορούμε να διακρινούμε τα είδη της ψυχολογικής πείνας, θα δούμε δυο μέγαλες κατηγορίες:
Αρνητικά συναισθήματα
Η πρώτη σχετίζεται με τα αρνητικά συναισθήματα, δηλαδή όταν βιώνουμε άγχος, στεναχώρια, οδηγούμαστε στο φαγητό. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που εξηγούν γιατί το φαγητό συνεπάγεται μιας αρνητικής συναισθηματικής κατάστασης. Συγκεκρίμενα:
- Το άτομο έχει μάθει να αντιμετωπίζει τα αρνητικά συναισθήματα με το φαγητό: «ξεσπάω τα συναισθήματα μου στο φαγητό».
- Η κατανάλωση φαγητού είναι μια προσπάθεια να ξεφύγει το άτομο από την αρνητική κατάσταση. Η προσοχή του μεταφέρεται από το συναίσθημα στο εξωτερικό περιβάλλον - το φαγητό- και έτσι αποφεύγει να αντιμετωπίσει πληροφορίες που είναι «απειλητικές» για τον εαυτό του: «ξεχνιέμαι με το φαγητό».
- Το φαγητό μετατρέπει τα αρνητικά συναισθήματα σε θετικά, ειδικά όταν πρόκειται για τροφές υψηλές σε λιπαρά και αλάτι: «ηρεμώ με το φαγητό».
- Η αυξημένη κατανάλωση φαγητού βοηθά το άτομο να μεταθέσει το στρες από την πρωταρχική του πηγή (τσακωμός με τον σύζυγο, απόλυση κλπ) στο ίδιο το φαγητό (φούσκωμα, δυσκολία στην αναπνοή κλπ): «ενώ έχω σοβαρά προβλήματα, ασχολούμαι με το πόσο πάχυνα».
Ψυχολογική πείνα
Η δεύτερη μεγάλη κατηγορία ψυχολογικής πείνας, σχετίζεται με την απόλαυση (hedonic hunger), δηλαδή τα άτομα αναζητούν μέσα από το φαγητό την ηδονή, όπως ακριβώς ένας τζογαδόρος ή ένας χρήστης ουσιών. Στη περίπτωση αυτή ο κορεσμός δεν μειώνει ιδιαίτερα την ευχαρίστηση του φαγητού. Είναι η διαθεσιμότητα και η νοστιμιά που κάνουν τα άτομα να συνεχίζουν να τρώνε. Η πείνα για ηδονή κυριαρχείται από εξωτερικά σήματα σχετιζόμενα με το φαγητό, όπως, μυρωδιά, όψη, γεύση, συζήτηση, ή ακόμα και σκέψη, μνήμες και συνδέσεις με ευχάριστα γεγονότα κλπ.
Διάκριση ψυχολογικής και βιολογικής πείνας
Σταδιακά αλλά συνεχόμενα, το φαγητό έχει μετατραπεί από μια βιολογική ανάγκη σε μια εθιστική δραστηριότητα που συνδέεται με διάφορα συναισθήματα. Ο τρόπος για να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με το φαγητό είναι καταρχάς να αντιληφθούμε πότε και γιατί τρώμε και στη συνέχεια να αναζητήσουμε διαφορετικούς τρόπους να καλύψουμε τη «συναισθηματική πείνα»:
- Αναγνώριση και συνειδητοποίηση της συναισθηματικής κατάστασης πριν την κατανάλωση.
- Παρατήρηση του πότε εμφανίζεται η ανάγκη για φαγητό (όταν υπάρχουν εσωτερικά αντικειμενικά σήματα ή όταν υπάρχουν σήματα φαγητού στο περιβάλλον;)
- Καταγραφή δραστηριοτήτων που συνδέονται με το φαγητό.
- Διερεύνηση των χρονικών διαστημάτων όπου το φαγητό έπαιζε μικρό ρόλο στην καθημερινότητα (πχ όταν ήμουν ερωτευμένος, όταν εμπλεκόμουν σε δραστηριότητες που μου άρεσαν)
