Το 2016 δημοσιεύθηκαν από την Ελληνική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης οι κατευθυντήριες συστάσεις για τις συνήθειες του τρόπου ζωής που αποσκοπούν στην πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου, η οποία παραμένει κύρια αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας στην Ευρώπη. Είναι γεγονός ότι ο τρόπος ζωής αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που σχετίζεται με την εμφάνιση και την εξέλιξη των καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Οι παρούσες συστάσεις βασίστηκαν στις κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων που δημοσιεύτηκαν από την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία το 2016, ενώ χρησιμοποιήθηκε το σύστημα βαθμολόγησης που βασίζεται στο επίπεδο των ενδείξεων και στην τάξη των συστάσεων. Παρακάτω, παρουσιάζονται εν συντομία οι βασικοί πυλώνες των κατευθυντήριων συστάσεων.
Αλλαγή συμπεριφοράς
Οι αναγνωρισμένες γνωσιακές συμπεριφορικές τεχνικές αποτελούν αποτελεσματικό εργαλείο για την υποστήριξη των ατόμων στην υιοθέτηση ενός ισορροπημένου τρόπου ζωής, ενώ συστήνεται και η εμπλοκή διεπιστημονικών επαγγελματιών υγείας.
Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες
Η αλληλεπίδραση μεταξύ ασθενούς και επαγγελματία υγείας θα πρέπει να ακολουθεί τις αρχές της ασθενοκεντρικής επικοινωνίας.
- Η επιτυχής αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών παραγόντων κινδύνου μπορεί να βελτιώσει το ψυχοκοινωνικό στρες, την κατάθλιψη και το άγχος, διευκολύνοντας τελικά την αλλαγή συμπεριφοράς και την ποιότητα ζωής – συνεπώς, συστήνεται σε ασθενείς με εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσο.
- Επίσης, για την πρόληψη εμφάνισης της καρδιαγγειακής νόσου συστήνεται η αντιμετώπιση των διαγνωσμένων ψυχοκοινωνικών διαταραχών ή των διαταραχών που επιδεινώνουν τους κλασικούς παράγοντες κινδύνου.
Σωματική δραστηριότητα και καθιστική συμπεριφορά
Αναμφισβήτητα η τακτική σωματική δραστηριότητα αποτελεί ζωτικό συστατικό της πρόληψης των καρδιαγγειακών νοσημάτων, ενώ μειώνει την καρδιαγγειακή και ολική θνησιμότητα και βελτιώνει την φυσική κατάσταση και ψυχική υγεία. Συνεπώς συστήνεται:
- Οι υγιείς ενήλικες να συμμετέχουν τουλάχιστον 150 λεπτά (με σταδιακή αύξηση σε 300 λεπτά) την εβδομάδα σε μέτριας έντασης αεροβική φυσική δραστηριότητα ή 75 λεπτά (με σταδιακή αύξηση σε 150 λεπτά) υψηλής έντασης αντίστοιχα.
- Οι δραστηριότητες μέτριας έντασης περιλαμβάνουν: γρήγορο περπάτημα (4,8-6,5 km/ ώρα), αργή ποδηλασία (15 km/ ώρα), σκούπισμα, κηπουρική, τένις (διπλό), χορός κ.ά.
- Οι δραστηριότητες υψηλής έντασης περιλαμβάνουν: πολύ γρήγορο περπάτημα, γρήγορο τρέξιμο, κηπουρική (συνεχόμενο σκάψιμο ή σκάλισμα), κολύμβηση, τένις (μονό) κ.ά.
- Τακτική αξιολόγηση και συμβουλευτική για τη φυσική δραστηριότητα, ούτως ώστε να αυξηθεί η δέσμευση για έναρξη σωματική δραστηριότητας ή αύξησης αυτής.
Κάπνισμα
Το κάπνισμα αποτελεί μία θανατηφόρα και άκρως εθιστική συνήθεια, ενώ ένας χρόνιος καπνιστής κατά μέσο όρο θα χάσει 10 χρόνια ζωής. Συνεπώς, η διακοπή του καπνίσματος είναι το πλέον αποτελεσματικό μέτρο για την πρόληψη της εμφάνισης των καρδιαγγειακών νοσημάτων και καθίσταται επιβεβλημένη. Συνεπώς:
- Υπάρχει η σύσταση οι καπνιστές να αναγνωρίζονται από τον επαγγελματία υγείας (το ιστορικό πρέπει να περιλαμβάνει ερωτήσεις για τις καπνιστικές συνήθειες) και να δίνονται επανειλημμένως συμβουλές για τη διακοπή του καπνίσματος με παροχή βοήθειας μέσω παρακολούθησης και υποστήριξης (υποκατάσταση νικοτίνης κ.ά.)
- Συστήνεται η αποφυγή του παθητικού καπνίσματος.
Διατροφή
Οι συνήθειες της διατροφής επηρεάζουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, αλλά και άλλων χρόνιων νοσημάτων. Συνεπώς, υπάρχει η σύσταση για την υιοθέτηση μίας ισορροπημένης διατροφής η οποία δρα ζωτικά στο κομμάτι της πρόληψης. Τι περιλαμβάνει όμως ένα τέτοιο μοντέλο ισορροπημένης δίαιτας;
- Η πρόσληψη των κορεσμένων λιπαρών οξέων να είναι <10% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης, ενώ αυτά να αντικαθίστανται από πολυακόρεστα. Αντίστοιχα, τα trans λιπαρά οξέα να ελαχιστοποιούνται.
- Η κατανάλωση αλατιού καλό είναι να μην υπερβαίνει τα 5 g ημερησίως.
- 30-45 g διαιτητικών ινών ημερησίως.
- Κατανάλωση τουλάχιστον 2-3 μερίδες φρούτων και λαχανικών αντίστοιχα ημερησίως όπως επίσης και 30 g ανάλατων ξηρών καρπών.
- Κατανάλωση 1-2 φορές ψαριού την εβδομάδα (η μία να αντιστοιχεί σε λιπαρό ψάρι).
- Κατανάλωση αλκοολούχων ποτών με μέτρο (1 μερίδα για τις γυναίκες και 2 για τους άνδρες ημερησίως).
- Να αποφεύγεται η κατανάλωση ροφημάτων ή αλκοολούχων ποτών με αυξημένη ποσότητα ζάχαρης.
Σωματικό βάρος
Τα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων και ολικής θνησιμότητας, η οποία είναι η μικρότερη δυνατή σε τιμές ΔΜΣ που κυμαίνονται μεταξύ 20 και 25 kg/ m2 (σε άτομα <60 ετών). Ωστόσο, μεγαλύτερη μείωση του δείκτη δεν φαίνεται να επιφέρει προστασία έναντι των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Συνεπώς, συστήνεται:
- Τα άτομα με υγιές σωματικό βάρος να διατηρήσουν το παρόν βάρος τους (ωστόσο, να δώσουν έμφαση στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της δίαιτας). Τα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα να εξασφαλίσουν ένα υγιές σωματικό βάρος, μέσω μείωσης της ενεργειακής πρόσληψης, προκειμένου να μειωθεί η αρτηριακή πίεση, τα λιπίδια αίματος κ.ά., και άρα να βελτιωθεί το προφίλ τους αναφορικά με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.
Τέλος, η γνώση και εφαρμογή των παραπάνω συστάσεων, αποτελεί σίγουρα ένα απαραίτητο εργαλείο ούτως ώστε να προλαμβάνονται τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Συνεπώς, η πλήρης μελέτη τους είναι αναγκαία για κάθε επαγγελματία υγείας.
