Τι είναι η Ηωσινοφιλική Οισοφαγίτιδα;
Η Ηωσινοφιλική Οισοφαγίτιδα (Eosinophilic esophagitis, EoE) είναι μία χρόνια, αλλεργική φλεγμονώδης νόσος του οισοφάγου, με αυξανόμενο επιπολασμό σε παιδιά και ενήλικες. Η νόσος λαμβάνει χώρα όταν ένας τύπος λευκών αιμοσφαιρίων, τα ηωσινόφιλα, συσσωρεύονται στον οισοφάγο, ο οποίος συνδέει το στόμα με το στομάχι. Η συσσώρευση αυτή προκαλείται ως αντίδραση σε τρόφιμα, αλλεργιογόνα ή παλινδρόμησης οξέος από το στομάχι. Ο αυξημένος αριθμός των ηωσινόφιλων προκαλεί τραυματισμό και φλεγμονή στον οισοφάγο. Η βλάβη αυτή μπορεί να δυσκολεύει την κατανάλωση τροφής με αποτέλεσμα τον χρόνιο πόνο, τη δυσκολία στην κατάποση αλλά και διαταραχές στην ανάπτυξη των παιδιών. Σε περίπτωση που η νόσος δεν ανιχνευθεί και παραμείνει αθεράπευτη μπορεί να οδηγήσει σε υποεπιθηλιακή ίνωση και στένωση του οισοφάγου.
Η Ηωσινοφιλική Οισοφαγίτιδα έχει αναγνωριστεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, αλλά πλέον θεωρείται κύρια αιτία ασθένειας του πεπτικού συστήματος. Η έρευνα για τη νόσο βρίσκεται σε εξέλιξη και πιθανόν να οδηγήσει στο μέλλον σε αναθεωρήσεις αναφορικά με τη διάγνωση και τη θεραπεία της.
Ποια τα Συμπτώματα της Ηωσινοφιλικής Οισοφαγίτιδας;
Τα κυριότερα συμπτώματα της Ηωσινοφιλικής Οισοφαγίτιδας προέρχονται από το γαστρεντερικό σύστημα.
Στους ενήλικες περιλαμβάνουν:
- Δυσκολία στη κατάποση τροφής ή Δυσφαγία
- Κόλλημα του βλωμού της τροφής στον οισοφάγο μετά την κατάποση
- Αίσθημα πόνου ή καύσου στο στήθος, σε κεντρικό σημείο, το οποίο συνήθως δεν υποχωρεί με αντιόξινα
- Αντίστροφη ροή άπεπτης τροφής προς τη στοματική κοιλότητα, γνωστή ως παλινδρόμηση
Στα παιδιά περιλαμβάνουν:
- Δυσκολία στη σίτιση την εμβρύων
- Δυσκολία στη σίτιση των παιδιών
- Εμετοί
- Κοιλιακός πόνος
- Δυσκολία στη κατάποση τροφής ή Δυσφαγία
- Κόλλημα του βλωμού της τροφής στον οισοφάγο μετά την κατάποση
- Αίσθημα πόνου ή καύσου στο στήθος, σε κεντρικό σημείο, το οποίο συνήθως δεν υποχωρεί με θεραπεία για τη Γαστροοισοφική Παλινδρομική Νόσο
- Καθυστέρηση στην ανάπτυξη, υποσιτισμός, απώλεια βάρους
Πως γίνεται η Διάγνωση;
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η Ηωσινοφιλική Οισοφαγίτιδα εκδηλώνεται με γαστρεντερικά συμπτώματα, ενώ σχετίζεται με αλλεργικές δερματικές ή αναπνευστικές εκδηλώσεις, όπως το άσθμα και η αλλεργική ρινίτιδα. Συνεπώς, τα συμπτώματα που χαρακτηρίζουν τη νόσο δεν είναι ειδικά ώστε να επιτρέπουν τη διάγνωση. Για το λόγο αυτό, η Ηωσινοφιλική Οισοφαγίτιδα συνήθως αναπτύσσεται τουλάχιστον 4 χρόνια πριν γίνει η διάγνωση.
Επί του παρόντος, η διενέργεια ενδοσκόπησης του ανώτερου πεπτικού με λήψη βιοψιών του οισοφάγου είναι απαραίτητη για τη διάγνωση της Ηωσινοφιλικής Οισοφαγίτιδας. Η ενδοσκόπηση είναι μία διαδικασία κατά την οποία ένας εύκαμπτος σωλήνας που περιλαμβάνει μία πηγή φωτός και έναν φακό κάμερας διοχετεύεται στον οισοφάγο, ώστε να ελεγχθεί εάν υπάρχει φλεγμονή. Κατά τη διαδικασία αυτή λαμβάνονται βιοψίες, δηλαδή μικρά κομμάτια από τον ιστό του οισοφάγου, τα οποία έχουν μέγεθος όσο η άκρη μιας καρφίτσας. Οι ιστοί αυτοί ελέγχονται με μικροσκόπιο ώστε να διερευνηθεί εάν υπάρχουν ηωσινόφιλα καθώς και για άλλα σημάδια φλεγμονής. Η ενδοσκόπηση πιθανόν να επαναληφθεί ώστε να επιβεβαιωθεί η ύφεση μετά τη θεραπεία, επιτρέποντας την επανεισαγωγή τροφίμων ή τη μείωση των φαρμάκων, ανάλογα με την επιλεγμένη θεραπεία.
Η πλειοψηφία των ασθενών με Ηωσινοφιλική Οισοφαγίτιδα είναι ατοπικοί, δηλαδή έχουν συμπτώματα από μία ή περισσότερες αλλεργικές διαταραχές. Αυτά περιλαμβάνουν το άσθμα, την αλλεργική ρινίτιδα, την ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα) και τις τροφικές αλλεργίες. Για το λόγο αυτό εφαρμόζονται αλλεργικά τεστ μέσω ειδικών εξετάσεων αίματος και με δερματικές δοκιμασίες καθώς επιτρέπουν τον καλύτερο έλεγχο, εφόσον υπάρχει ατοπικό υπόβαθρο.
Τι μπορείτε να κάνετε Διατροφικά για τη Ηωσινοφιλική Οισοφαγίτιδα;
Η τρέχουσα θεραπευτική αντιμετώπιση της Ηωσινοφιλικής Οισοφαγίτιδας βασίζεται σε δύο ακρογωνιαίους λίθους, τη φαρμακοθεραπεία με αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (PPIs) και τοπικά κορτικοστεροειδή και τη διατροφική θεραπεία. Αν και οι ασθενείς προτείνεται να λαμβάνουν μονοθεραπεία όταν είναι αποτελεσματική, ενδείκνυται συνδυαστική θεραπεία με δίαιτα και τοπικά στεροειδή όταν η μονοθεραπεία αποτύχει ή χάσει την αποτελεσματικότητα της.
Για τη διατροφική διαχείριση της Ηωσινοφιλικής Οισοφαγίτιδας προτείνονται τρεις κύριες διατροφικές προσεγγίσεις με ποικίλα ποσοστά αποτελεσματικότητας και συγκεκριμένα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται η στοιχειακή διατροφή, οι δίαιτες αποκλεισμού τροφίμων και οι δίαιτες αποκλεισμού κατευθυνόμενες από αλλεργικά τεστ. Η θεραπευτική επιλογή για τη διατροφική διαχείριση θα πρέπει να βασίζεται στις ανάγκες του κάθε ασθενή, ενώ λαμβάνονται υπόψη αρκετές κλινικές πτυχές, όπως η σοβαρότητα της νόσου, η κατάσταση του ασθενή, η παρουσία τροφικών αλλεργιών, οι προτιμήσεις του ασθενή κ.λπ.
Στοιχειακή Διατροφή
Η στοιχειακή διατροφή βασίζεται στην απομάκρυνση όλων των τροφίμων. Οι ασθενείς σιτίζονται αποκλειστικά με ειδική φόρμουλα αμινοξέων για τουλάχιστον 6 εβδομάδες. Αποτελεί μια θεμελιώδη θεραπευτική επιλογή, ειδικά σε σοβαρές περιπτώσεις Ηωσινοφιλικής Οισοφαγίτιδας, καθώς είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία και αρκετές μελέτες έχουν αναφέρει υψηλά ποσοστά πλήρους ύφεσης σε παιδιά και ενήλικες με ενεργή νόσο. Η στοιχειακή διατροφή συνήθως προτείνεται ως θεραπεία διάσωσης ή προσωρινή λύση σε ενήλικες και εφήβους με ανθεκτική νόσο όταν όλες οι άλλες θεραπείες και συνδυασμοί θεραπειών έχουν αποτύχει. Παρόλο που έχει πολλά πλεονεκτήματα, η εφαρμογή στοιχειακής διατροφής έχει και μειονεκτήματα όπως η γεύση, το υψηλό κόστος και η πιθανή υποχώρηση των δεξιοτήτων σίτισης.
Δίαιτες Αποκλεισμού Τροφίμων
Οι δίαιτες αποκλεισμού τροφίμων αποτελούν τις πιο συχνά χρησιμοποιούμενες διατροφικές θεραπείες για την Ηωσινοφιλική Οισοφαγίτιδα. Γενικά, όσο περισσότερες τροφές απομακρυνθούν από τη διατροφή, τόσο πιο πιθανό είναι να επιτευχθεί ύφεση. Η πρώτη δίαιτα αποκλεισμού βασίστηκε στην αποφυγή των 6 πιο κοινών τροφικών ενεργοποιητών της Ηωσινοφιλικής οισοφαγίτιδας στη Δυτική δίαιτα, και συγκεκριμένα το γάλα, το σιτάρι, το αυγό, η σόγια και τα όσπρια, τα φιστίκια και οι ξηροί καρποί καθώς και τα θαλασσινά και τα ψάρια. Μελέτες έχουν δείξει ότι από όλα αυτά τα τρόφιμα, κυρίως το αγελαδινό γάλα, το σιτάρι ή η γλουτένη, το αυγό, η σόγια και τα όσπρια αποτελούν τους κυριότερους διεγέρτες της νόσου. Συνεπώς, οι περισσότεροι ασθενείς που επανακάμπτουν ιστολογικά με δίαιτα αποκλεισμού 6 ομάδων τροφίμων, συνήθως είναι αλλεργικοί σε 1-3 τρόφιμα.
Παρόλο που οι δίαιτες αποκλεισμού 6 τροφίμων είναι λιγότερο περιοριστικές από τη στοιχειακή δίαιτα, είναι αρκετά δύσκολη η αποφυγή και των 6 ομάδων τροφίμων. Συνεπώς, μελέτες έχουν προτείνει τη χρήση λιγότερο περιοριστικών διαιτών αποκλεισμού, όπως τη δίαιτα αποκλεισμού 4 ομάδων τροφίμων, όπου αποφεύγονται το γάλα, το σιτάρι, τα αυγά, η σόγια και τα όσπρια, τη δίαιτα αποκλεισμού 2 τροφίμων, όπου αποφεύγονται μόνο το γάλα και το σιτάρι και τη δίαιτα αποκλεισμού 1 τροφίμου, όπου αποφεύγεται αποκλειστικά το αγελαδινό γάλα.
Για την εφαρμογή του αποκλεισμού τροφίμων, υπάρχουν δύο βασικές στρατηγικές. Η πρώτη περιλαμβάνει την έναρξη με αποκλεισμό και των 6 παραπάνω ομάδων και σταδιακή επανεισαγωγή τροφίμων με αξιολόγηση ώστε να εντοπιστούν τα πραγματικά αλλεργιογόνα. Η δεύτερη στρατηγική ξεκινά με περιορισμό 1 ή 2 ομάδων τροφίμων κι ακολουθεί ο περιορισμός ακόμη περισσότερων ομάδων έως ότου επιτευχθεί η ύφεση της νόσου.
Δίαιτες Αποκλεισμού κατευθυνόμενες από Αλλεργικά τεστ
Το τελευταίο είδος διατροφικής διαχείρισης της Ηωσινοφιλικής Οισοφαγίτιδας περιλαμβάνει τις δίαιτες αποκλεισμού κατευθυνόμενες από αλλεργικά τεστ. Ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει ότι η εφαρμογή αλλεργικών τεστ για τον προσδιορισμό των αλλεργιογόνων που επάγουν την Ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα και ο ακόλουθος περιορισμός τους δεν υπερείχε από τις παραπάνω παρεμβάσεις για την επίτευξη της ύφεσης της νόσου. Συνεπώς, η συγκεκριμένη παρέμβαση έπαψε να προτείνεται για τη διατροφική διαχείριση της νόσου.
Λόγω της χρονιότητας και της διαλείπουσας φύσης, η Ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα απαιτεί θεραπεία δια βίου. Οι ασθενείς που ακολουθούν κάποια από τις παραπάνω διατροφικές παρεμβάσεις υπόκεινται σε επαναλαμβανόμενες ενδοσκοπήσεις στα πλαίσια της επανεισαγωγής των τροφίμων. Εφόσον γίνει ο εντοπισμός του/ των τροφίμων που προκαλούν την διέγερση της φλεγμονής του οισοφάγου, η μακροχρόνια διατροφική διαχείριση βασίζεται στην πλήρη αποφυγή του/ των εν λόγω τροφίμων. Στα πλαίσια αυτού του μακροχρόνιου αποκλεισμού, είναι αναγκαία η τακτική αξιολόγηση της θρέψης των ασθενών καθώς και ο τακτικός έλεγχος για τυχόν διατροφικές ελλείψεις.
Τι άλλο μπορείτε να κάνετε στη Ηωσινοφιλική Οισοφαγίτιδα;
Όλοι οι ασθενείς με Ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα είναι καλό να εφαρμόζουν κάποιες πρακτικές ώστε να περιοριστούν τα συμπτώματα της νόσου. Συνιστάται η διατήρηση ενός υγιούς βάρους και η απώλεια βάρους, εφόσον χρειάζεται. Επιπλέον, είναι καλό να αποφεύγεται η κατανάλωση τροφίμων που μπορεί να αυξήσουν την παλινδρόμηση, όπως είναι το αλκοόλ, η καφεΐνη και η σοκολάτα. Επίσης, προτείνεται η αποφυγή σωματικής δραστηριότητας αλλά και η κατάκλιση για τουλάχιστον 3 ώρες μετά το φαγητό. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, συνιστάται η ανύψωση του κεφαλιού και του κορμού. Για τους ασθενείς που καπνίζουν, προτείνεται η οριστική διακοπή καθώς μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα και την έκβαση της νόσου.
Ανάλογα με τον τύπο της νόσου, είναι καλό να υιοθετούνται κάποιες αλλαγές στην καθημερινότητα των ατόμων προκειμένου να μειωθούν τα συμπτώματα και να διατηρηθεί η ύφεση. Στην περίπτωση που η νόσος πυροδοτείτε από κάποιο τρόφιμο, οι ασθενείς θα πρέπει να ενημερώνονται και να εκπαιδεύονται, τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και στο επίπεδο της οικογένειας, ως προς το τι μπορεί να καταναλωθεί βάση της θεραπείας.
