Ακούμε τα τελευταία χρόνια, την έννοια των λειτουργικών τροφίμων. Τι είναι όμως τα τρόφιμα αυτά; Η εξέλιξη της επιστημονικής τεχνολογίας σε συνδυασμό με τις αυξημένες διατροφικές ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου οδήγησαν στη δημιουργία μιας νέας κατηγορίας τροφίμων: τα λειτουργικά τρόφιμα.
Τι ορίζουμε «λειτουργικά τρόφιμα»;
Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό οργανισμό μελέτης λειτουργικών τροφίμων (FUFOSE – Functional Food Science in Europe) «λειτουργικά τρόφιμα είναι τα τρόφιμα τα οποία αποδεδειγμένα προσφέρουν οφέλη σε μια ή περισσότερες σωματικές λειτουργίες, εκτός της πλήρωσης των διατροφικών αναγκών, με τέτοιο τρόπο ώστε είτε να βελτιώνουν την υγεία και την ευημερία, είτε να ελαττώνουν την πιθανότητα ασθένειας».
Τα λειτουργικά τρόφιμα είναι είτε εμπλουτισμένα με συστατικά όπως στερόλες ή ζωντανοί μικροοργανισμοί (όπως τα προβιοτικά), είτε τρόφιμα από τα οποία έχουν αφαιρεθεί κάποια ανεπιθύμητα συστατικά όπως τα αλλεργιογόνα. Το τελευταίο διάστημα, η λήψη προβιοτικών μέσω των λειτουργικών τροφίμων, απασχολεί ολοένα και περισσότερο την επιστημονική κοινότητα και βιομηχανία.
Διαβάστε επίσης: Έχω δυσκοιλιότητα, πώς να την αντιμετωπίσω διατροφικά; [Δωρεάν EBOOK]
Τι είναι τα προβιοτικά;
Η λέξη προβιοτικό προέρχεται από τις λέξεις: προ-βίος, που σημαίνει «υπέρ της ζωής». Με τον όρο προβιοτικά προϊόντα εννοούμε τα προϊόντα εκείνα που περιέχουν προβιοτικά συστατικά, δηλαδή ειδικούς ζωντανούς μικροοργανισμούς. Οι μικροοργανισμοί αυτοί επιζούν κατά τη διαδικασία της πέψης και περνούν στο έντερο, όπου και ασκούν την ευεργετική τους δράση και συμβάλλουν στην βελτίωση της υγείας.
Τα πιο γνωστά προβιοτικά τρόφιμα είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα τα οποία υπάρχουν στο εμπόριο, όπως ρευστά όξινα γάλατα και γιαούρτια. Τα περισσότερα από αυτά έχουν οξυγαλακτικά βακτήρια που ανήκουν σε διαφορετικά γένη τα συνηθέστερα από τα οποία είναι Bifidobacterium και Lactobacillus (π.χ. ActiRegularis, L. Casei Defensis κ.α.). Κάθε στέλεχος έχει διαφορετικές ιδιότητες και μπορεί να επιφέρει επομένως και διαφορετικά οφέλη στην υγεία.
Ποιοι μικροοργανισμοί μπορούν να θεωρηθούν προβιοτικοί;
Η επιλογή ενός μικροοργανισμού προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως προβιοτικό στηρίζεται σε συγκεκριμένα κριτήρια.
- Να είναι κατάλληλο για τρόφιμα,
- Να είναι παρόν με τη μορφή ζωντανών κυττάρων σε μεγάλες ποσότητες πριν την πρόσληψη,
- Να είναι σταθερό και να παραμένει ζωντανό και ενεργό μέχρι την ημερομηνία λήξης του προϊόντος στο οποίο βρίσκεται,
- Να επιβιώνει τη διέλευση από το ανθρώπινο πεπτικό σύστημα,
- Να ασκεί αποδεδειγμένα ευεργετική δράση στην υγεία.
Τι είναι τα «καλά βακτήρια του εντέρου» και τι ρόλο παίζουν;
Στο έντερο κατοικεί ένας μεγάλος πληθυσμός μικροοργανισμών οι οποίοι αποτελούν τη χλωρίδα του εντέρου («καλά βακτήρια»). Περίπου 400 είδη βακτηρίων αποτελούν τη χλωρίδα ενός ενήλικα των οποίων ο αριθμός υπερβαίνει κατά 10 φορές τον αριθμό των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος. Οι μικροοργανισμοί αυτοί συμβιώνουν μαζί μας και βοηθούν πολλές από τις λειτουργίες του σώματός μας.
Η χλωρίδα του παχέος εντέρου διευκολύνει την πέψη και την απορρόφηση διαφόρων θρεπτικών ουσιών, ενώ εξασφαλίζει προστασία έναντι των λοιμώξεων και ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Τα προβιοτικά προσφέρουν οφέλη στο γαστροεντερικό σύστημα;
Τα τελευταία χρόνια οι γνώσεις μας σχετικά με τη χλωρίδα του εντέρου αυξάνονται και οι ευεργετικές ιδιότητες των προβιοτικών στην υγεία του εντέρου αναλύονται όλο και περισσότερο.
Είναι γνωστό πως το καθημερινό άγχος προκαλεί την εξασθένηση της εντερικής χλωρίδας με αποτέλεσμα τη μη ομαλή λειτουργία του εντέρου (φούσκωμα, πεπτική δυσφορία, δυσκοιλιότητα), ενώ το στρες έχει συνδεθεί ακόμα και με την ανάπτυξη συμπτωμάτων του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου.
Ένας μεγάλος αριθμός μελετών έχει αποδείξει πως η χρήση των προβιοτικών διαμορφώνει / ενισχύει ένα διαταραγμένο εντερικό μικροβιακό οικοσύστημα (εντερική χλωρίδα) και επομένως διορθώνει τα συμπτώματα, όπως το φούσκωμα και η δυσκοιλιότητα, που είχε επιφέρει η διαταραχή αυτή.
Έτσι, μελέτες με τον προβιοτικό μικροοργανισμό ActiRegularis έχουν δείξει τη θετική επίδραση των προβιοτικών στην πεπτική ευφορία, το φούσκωμα και το πρήξιμο αλλά και τη συχνότητα κενώσεων σε άτομα με ήπια προβλήματα δυσκοιλιότητας, ενώ μελέτες με τον μικροοργανισμό L. Casei Defensis βοηθούν στη βελτίωση της αμυντικής λειτουργίας και στην εξάλειψη της φλεγμονώδους απόκρισης στην περίπτωση μολύνσεων.
Πώς δρουν τα προβιοτικά;
Παρ' ότι τα προβιοτικά χρησιμοποιούνται εδώ και πολλά χρόνια ο μηχανισμός δράσης τους «ξεδιπλώνεται» συνεχώς μέσα από τις επιστημονικές μελέτες.
Ένας μεγάλος αριθμός κλινικών μελετών έχει αποκαλύψει πως ο μηχανισμός δράσης των προβιοτικών βασίζεται στην ενίσχυση της εντερικής χλωρίδας. Αυτό δεν προϋποθέτει μεταβολές της εντερικής χλωρίδας, δηλαδή αποίκηση του ανθρώπινου πεπτικού συστήματος από τα προβιοτικά βακτήρια, καθώς θεωρείται ότι οι μικροοργανισμοί αυτοί μπορούν να δράσουν ευεργετικά απλά διαβαίνοντας το πεπτικό σωλήνα.
Μια έρευνα του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ έδειξε πως ότι η κατανάλωση συγκεκριμένων προβιοτικών δημιουργεί ένα δυσμενές περιβάλλον για την ανάπτυξη των παθογόνων βακτηρίων (π.χ. παράγοντας αντιμικροβιακές ουσίες) κι έτσι εμποδίζει τις φλεγμονές του εντέρου, ενώ πιο πρόσφατες μελέτες δείχνουν πως κάποια προβιοτικά ενδέχεται να αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας της χλωρίδας (π.χ. τον τρόπο που μεταβολίζονται κάποιες τροφές).
Οποιοδήποτε προβιοτικό γιαούρτι ή σκεύασμα έχει τα ίδια αποτελέσματα στην επανόρθωση της ισορροπίας του εντέρου;
Τα προβιοτικά είναι ένας φυσικός τρόπος να επαναφέρουμε την ισορροπία του εντέρου μας η οποία έχει διαταραχθεί για διάφορους λόγους αλλά δεν έχει παθολογική αιτία. Αυτό σημαίνει πως μπορούμε να καταπολεμήσουμε ήπια προβλήματα δυσκοιλιότητας χωρίς τη χρήση φαρμάκων.
Μελέτες έχουν δείξει πως διαφορετικά είδη προβιοτικών επιφέρουν διαφορετικά αποτελέσματα και βοηθούν ασθενείς με διαφορετικά προβλήματα.
Για να έχουν οφέλη στην υγεία εκτός της κάλυψης των διατροφικών αναγκών, τα προβιοτικά θα πρέπει να παρασκευάζονται και με τέτοιο τρόπο ώστε να περιέχουν την απαραίτητη ποσότητα ζωντανών μικροοργανισμών μέχρι την ημερομηνία λήξης τους καθώς και να αποδεικνύουν την ευεργετική τους δράση με κλινικές μελέτες χρησιμοποιώντας τα ίδια τα προϊόντα.
Τα προβιοτικά βρίσκονται στο κέντρο του ενδιαφέροντος στον τομέα των λειτουργικών τροφίμων, ο οποίος αναπτύσσεται παγκοσμίως με ρυθμό της τάξης του έξι τοις εκατό ετησίως, ενώ οι έρευνες αυξάνονται συνεχώς. Το 2010 δημοσιεύθηκαν 1158 μελέτες σχετικές με τις ευεργετικές επιδράσεις των προβιοτικών στον οργανισμό αποδεικνύοντας το αυξανόμενο ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας.
Συμπέρασμα
Τα οφέλη των προβιοτικών είναι ευρέως αποδεκτά απο την επιστημονική κοινότητα και οι μελέτες θα πρέπει να συνεχιστούν ώστε να διευρυνθεί η γνώση μας τόσο στον μηχανισμό δράσης τους όσο και στα περαιτέρω οφέλη τα οποία μπορεί να φέρουν στην υγεία.