Η διατροφή επηρεάζει άμεσα τον Σακχαρώδη Διαβήτη είτε αυτό έχει να κάνει με την πρόληψη είτε με την αντιμετώπιση
Τι είναι ο διαβήτης;
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι ένα χρόνιο νόσημα κατά το οποίο οι τιμές της γλυκόζης στο αίμα είναι αυξημένες. Αυτό συμβαίνει είτε γιατί δεν υπάρχει καθόλου ινσουλίνη είτε γιατί η ινσουλίνη που παράγεται δεν είναι αποτελεσματική. Σκεφτείτε τη γλυκόζη σαν ένα παιδί που προσπαθεί να μπει σε ένα δωμάτιο, το κύτταρο, και δεν φτάνει να κατεβάσει το χερούλι της πόρτας. Η ινσουλίνη, λοιπόν, είναι ο ενήλικας που έρχεται και κατεβάσει το χερούλι.
Να γνωρίζετε ότι, η γλυκόζη στο αίμα αυξάνεται μετά την κάθε κατανάλωση και διάσπαση των υδατανθράκων και αυτό είναι φυσιολογικό. Καταλαβαίνετε όμως πόσο άμεσα σχετίζεται με τη διατροφή και η διαχείριση μιας μόνιμης υπεργλυκαιμίας, δηλαδή η αδυναμία να επανέλθει η γλυκόζη στο φυσιολογικό- αυτό που εξετάζουμε εδώ σαν διαβήτης. Ο διαβήτης έχει δύο τύπους, τον τύπο 1 και τον τύπο 2.
Ο τύπος 1 γνωστός και ως νεανικός διαβήτης –άδικα βέβαια καθώς τα τελευταία χρόνια δεν βλάπτει μόνο παιδιά- είναι ινσουλινοεξαρτώμενος, δηλαδή είναι απαραίτητη η χορήγηση ινσουλίνης εξωγενώς καθώς ο οργανισμός δεν μπορεί να παράγει καθόλου. Στον διαβήτη τύπου 2 ο οργανισμός παράγει ινσουλίνη απλά σε μικρή ποσότητα που δεν επαρκεί για της ανάγκες του οργανισμού.
Πρόληψη του διαβήτη
Από την στιγμή λοιπόν που οι ενδείξεις είναι τέτοιες που ο γιατρός διαγνώσει προδιάθεση και μας συστήσει προσοχή, τρία είναι τα πράγματα που θα πρέπει να κάνουμε προκειμένου να αποτρέψουμε ή να καθυστερήσουμε την εμφάνιση διαβήτη τύπου 2:
- Κατάλληλη διατροφή
- Σωματική άσκηση
- Απώλεια των περιττών κιλών, εάν αυτά υπάρχουν
Διάγνωση για τον διαβήτη
Οι εξετάσεις που μας δίνουν την εικόνα του εάν υπάρχει διαβήτης ή προδιάθεση για την εμφάνισή του είναι :
- Η μέτρηση της γλυκόζης αίματος
- Η μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης
- Το test αντοχής στην γλυκόζη (GTT)
- Η καμπύλη σακχάρου
Η ζωή ενός ατόμου με διαβήτη
Η διατροφή όπως και η ζωή ενός με διαβήτη πρέπει να είναι αυτή που ακολουθούμε όλοι. Είναι σημαντικό να δούμε ότι δεν υπάρχουν περιορισμοί όπως να μην καταναλώνουμε μακαρόνια ή να πίνουμε σκέτο καφέ. Με έξυπνους συνδυασμούς και με μέτρο ένα άτομο με διαβήτη μπορεί να καταναλώνει όλα τα τρόφιμα. Αντίθετα, η αποφυγή κατανάλωσης ορισμένων τροφίμων μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη ορισμένων συστατικών όπως βιταμινών και μετάλλων ή ακόμη πιο δύσκολα μπορεί να οδηγήσει σε αντιδραστική υπεργλυκαιμία και υπογλυκαιμία.
Σε αυτό το σημείο είναι καλό να αναφέρω ότι και η άσκηση είναι ένα από τα σημαντικότερα μέτρα θεραπείας αλλά και πρόληψης του διαβήτη. Η φυσική δραστηριότητα απαιτεί από τα κύτταρα να κάψουν ενέργεια, συνεπώς, αν επανέλθω στο παράδειγμα που αναφέραμε προηγουμένως, οι πόρτες για να περάσει η γλυκόζη μέσα στο αίμα όπου θα αξιοποιηθεί για παραγωγή ενέργειας, ανοίγουν διάπλατα.
Ποιο φύλο προσβάλλει περισσότερο ο διαβήτης τύπου ΙΙ;
Ο διαβήτης τύπου ΙΙ έδειξε μια εκ σεσημασμένη υπεροχή στις γυναίκες στο πρώτο ήμισυ του περασμένου αιώνα, αλλά η επίπτωση είναι ίση τώρα μεταξύ των ανδρών και των γυναικών στους περισσότερους πληθυσμούς, με μερική ένδειξη υπερίσχυσης στην πρώιμη μέση ηλικία. Οι άνδρες εμφανίζονται περισσότερο ευάλωτοι από τις γυναίκες στις επιπτώσεις της νωθρότητας και της παχυσαρκίας, πιθανώς λόγω των διαφορών στην ευαισθησία στη ινσουλίνη και στην περιοχική εναπόθεση του λίπους.
Διαβήτης κύησης
Στις γυναίκες που βρίσκονται σε εγκυμοσύνη ο σακχαρώδης διαβήτης εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της κύησης και εξαφανίζεται συνήθως σε ποσοστό 95-98% λίγες μέρες μετά τον τοκετό. Ο διαβήτης της εγκυμοσύνης, όπως αποκαλείται, παρουσιάζεται περίπου στο 2-3 % των γυναικών με φυσιολογική εγκυμοσύνη, ενώ σε ορισμένες κατηγορίες γυναικών με προδιαθεσικούς παράγοντές το ποσοστό είναι μεγαλύτερο.
Διαβήτης τύπου 2 σε παιδιά και έφηβους
Ο διαβήτης αυτού του τύπου μέχρι πρότινος δεν θεωρούνταν πρόβλημα που μπορούσε να εμφανιστεί στα παιδιά ή στους εφήβους. Σύμφωνα όμως με τα αποτελέσματα μελέτης που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό, πολλά παχύσαρκα παιδιά και έφηβοι εμφανίζουν διαταραχή ανοχής στη γλυκόζη, μια κατάσταση που προηγείται της ανάπτυξης διαβήτη τύπου ΙΙ.
Απλές διατροφικές συστάσεις
Πολλοί άνθρωποι σε ανάλογες περιπτώσεις θεωρούν ότι ένας συγκεκριμένος διαιτολογικός προγραμματισμός δεν είναι σε θέση να τους βοηθήσει μακροπρόθεσμα, ενώ από την άλλη πλευρά, υιοθετώντας σαν τρόπο ζωής ορισμένες απλές διατροφικές συστάσεις πετυχαίνουν τον επιδιωκόμενο στόχο. Ως τέτοιες λοιπόν συστάσεις αναφέρουμε τα ακόλουθα:
Προγραμματισμός
Εισάγετε τον προγραμματισμό στην καθημερινή σας διατροφή και μην αφήνετε τίποτα στην τύχη του. Όταν υπάρχει έλλειψη προγραμματισμού, γινόμαστε όλοι επιρρεπείς και ευάλωτοι και μπορεί, ακόμα και αν είμαστε πεπεισμένοι για την αξία της προσπάθειάς μας, να καταφύγουμε σε επιλογές που γνωρίζουμε ότι θα μας βλάψουν. Στο γραφείο πχ. αν δεν έχουμε προετοιμάσει από το σπίτι και πάρει μαζί μας κάτι “σωστό” για να κολατσίσουμε, εύκολα μπορεί να παρασυρθούμε από τον συνάδελφο που τρώει μια σοκολάτα ή ένα σουβλάκι. Επιπλέον, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι τα τακτικά μικρογεύματα βοηθούν στο να διατηρούνται τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μας πιο σταθερά, αντί να παρουσιάζουν μεγάλες διακυμάνσεις.
Ισορροπημένη διατροφή
Στοχεύστε σε μια ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει τροφές από όλες τις ομάδες: φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, όσπρια, γαλακτοκομικά, ψωμί, ψάρι, πουλερικά, κρέας και λίπη. Δεν έχει νόημα πχ. να σας “πιάσει φοβία” με το ψωμί, τις πατάτες κλπ και να τα αποβάλλεται τελείως από την διατροφή σας, αρκεί να προτιμάτε από εδώ και στο εξής ψωμί ολικής αλέσεως και τις πατάτες να μην τις τρώτε τηγανιτές αλλά βραστές.
Περιορισμός σε κορεσμένα λιπαρά οξέα
Επιλέξτε τρόφιμα με την ελάχιστη δυνατή λιποπεριεκτικότητα και περιορίστε την κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών οξέων. Αυτό μπορείτε να το πετύχετε εάν προτιμήσετε το ψάρι και το λευκό κρέας, έναντι του κόκκινου, εάν στο μαγείρεμα χρησιμοποιείτε αποκλειστικά ελαιόλαδο το οποίο το προσθέτετε ωμό στο τέλος, εάν αντικαταστήσετε το βούτυρο με μαργαρίνη εμπλουτισμένη με φυτικές στερόλες κλπ.
Ελαχιστοποιήστε την κατανάλωση ζάχαρης
Αυτό δεν σημαίνει ότι επιβάλλεται οπωσδήποτε ο αποκλεισμός της από την διατροφή σας. Ωστόσο, η αντικατάστασή της από την φρουκτόζη (η οποία μεταβολίζεται βραδύτερα και δεν προκαλεί τόσο απότομη αύξηση του επιπέδου γλυκόζης στο αίμα μας όσο η γλυκόζη) ή από υποκατάστατα ζάχαρης στον καφέ ή στο τσάι σας δεν ενδείκνυται. Οι μελέτες για τις βλαβερές επιδράσεις της φρουκτόζης κατέδειξαν ότι διεγείρει το ήπαρ ώστε να εκκρίνει μεγάλες ποσότητες τριγλυκεριδίων, όπως συμβαίνει όταν το συγκεκριμένο όργανο <βομβαρδίζεται> με ινσουλίνη. Η εμφάνιση στους μύες ινσουλινοαντίστασης και η αύξηση του κινδύνου για καρδιαγγειακές νόσους μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμη. Βέβαια δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι η διατροφή μας δεν περιέχει μεγάλες ποσότητες φρουκτόζης και επομένως δεν πρέπει να ανησυχούμε.
Ακόμα, όταν θυμηθείτε πχ. πόσο νόστιμα είναι τα βουτήματα που φτιάχνει το ζαχαροπλαστείο της γειτονιάς σας, μην απογοητευτείτε. Φτιάξτε τα μόνοι σας, χρησιμοποιώντας αλεύρι ολικής αλέσεως αντί του λευκού, αντί για άσπρη ζάχαρη βάλτε μαύρη και αντί για βούτυρο ελαιόλαδο. Το αποτέλεσμα δεν μπορεί παρά να είναι εξαιρετικό, αρκεί να μην σας λείψει η φαντασία. Μην παραλείπετε να προσλαμβάνετε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποσότητα φυτικών ινών με την διατροφή σας (συνιστώμενα επίπεδα ημερήσιας πρόσληψης: 20 - 30 γραμμάρια). Τροφές πλούσιες σε φυτική ίνα είναι τα δημητριακά, τα όσπρια, το πιτυρούχο αλεύρι, τα λαχανικά κλπ. Εντάξτε τα με ευλάβεια στο καθημερινό διαιτολόγιο σας. Μονό να σας ωφελήσουν μπορούν.
Περιορισμός στο αλάτι
Είναι δυστυχώς συχνό εύρημα μετά από την διάγνωση ευαισθησίας στον μεταβολισμό της γλυκόζης, η διάγνωση αρτηριακής υπέρτασης. Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να πάρουμε και την απόφαση ότι τα πολύ αλμυρά φαγητά δεν ταιριάζουν στο υγιεινό μοντέλο ζωής που αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε από εδώ και στο εξής, κατά συνέπεια, θα πρέπει να περιορίσουμε την κατανάλωση αλατιού. Άλλωστε, οι περισσότερες τροφές εμπεριέχουν από την φύση τους αλάτι με αποτέλεσμα το επιπρόσθετο να αποτελεί υπερβολή, συχνά εις βάρος της γεύσης του φαγητού.
Φυσική δραστηριότητα
Κάντε την κίνηση τρόπο ζωής. Ο συνδυασμός έστω μισής ώρας γρήγορου περπατήματος με λίγες ασκήσεις 1-2 φορές την βδομάδα και φυσικά με μια σωστή διατροφή θα αποφέρει ακόμα καλύτερα αποτελέσματα στην προσπάθεια απώλειας βάρους.
Προσοχή στις διαφημίσεις
Αφήσαμε για το τέλος, αλλά σε καμία περίπτωση λιγότερο σημαντική, μια σύσταση η οποία μας αφορά όλους: πότε μην επιλέγετε ένα τρόφιμο εάν πρώτα δεν συμβουλευτείτε την διατροφική του ετικέτα. Πολλές φορές η διαφήμιση οδηγεί στην παραπλάνηση του ανημέρωτου καταναλωτή, κάτι το οποίο μπορεί πολύ εύκολα να αποφευχθεί εάν συμβουλευτούμε τον πίνακας διατροφικής αξίας του τροφίμου. Την επόμενη φορά λοιπόν που θα αναζητήσετε πχ. τα δημητριακά τα πιο πλούσια σε φυτικές ίνες, μην οδηγηθείτε από τον κάθε διαφημιστή αλλά από τα μάτια σας μόνο. Το Γερμανικό περιοδικό Diabetes Journal αναφέρει ότι τα διαβητικά προιόντα δεν έχουν νόημα, διότι είναι πολύ ακριβά, και παράλληλα περιέχουν πολύ λίπος και θερμίδες, σε σύγκριση με τα συνηθισμένα προιόντα.
Διατροφικοί συνδυασμοί για τα άτομα με διαβήτη
Πάμε να δούμε μερικούς διατροφικούς συνδυασμούς που μπορούν να κάνουν καθημερινά όσοι πάσχουν από:
1. Γάλα με δημητριακά ολικής άλεσης
Τα δημητριακά ολικής άλεσης είναι πλούσια σε φυτικές ίνες. Οι φυτικές ίνες δεν ανεβάζουν απότομα τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα και προκαλούν πρόωρο κορεσμό. Το γάλα είναι μια καλή πηγή πρωτεΐνης συνιστάται το χαμηλό σε λιπαρά για να αποφύγουμε την κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών που έχουν συνδεθεί επιβαρυντικά με την καρδιαγγειακή υγεία.
2. Φρουτοσαλάτα με ξηρούς καρπούς και κανέλα
Είναι γεγονός ότι πολλοί που πάσχουν από διαβήτη αποφεύγουν τα φρούτα από φόβο μην ανεβάσουν το σάκχαρό τους. Όντως τα φρούτα θα ανεβάσουν το σάκχαρο όπως και άλλα τρόφιμα, αλλά το να τα αποφύγουμε δεν δίνει λύση γιατί αποφεύγουμε μαζί και πολλά θρεπτικά συστατικά όπως βιταμίνες και μέταλλα. Αντίθετα, αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να προλάβουμε την απότομη αύξηση του σακχάρου. Μπορείτε για παράδειγμα να επιλέξετε τα φρούτα να είναι άγουρα και να καταναλωθούν με τη φλούδα.
Οι ξηροί καρποί είναι τρόφιμα πολύ ευεργετικά σε αυτή τη περίπτωση, διότι είναι πλούσιοι σε φυτικές ίνες και πρωτεΐνη που καθυστερούν την αύξηση της γλυκόζης διαβήτη Η κανέλα έχει μελετηθεί από πολλές έρευνες ότι σε πρόσληψη 3-6γρ καθημερινά μειώνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, των τριγλυκεριδίων, της LDL χοληστερόλης και της ολικής χοληστερόλης.
Αν και η ποσότητα αυτή είναι αρκετά μεγάλη για να καταναλωθεί ως μπαχαρικό, παρά πετυχαίνεται με τη λήψη συμπληρώματος, σίγουρα όμως το να προσθέσουμε λίγη κανέλλα στη φρουτοσαλάτα μας θα μας κάνει καλό και θα μας δώσει ένα γευστικό αποτέλεσμα.
3. Χυμός με τόστ
Συνδυασμός υδατανθράκων και πρωτεΐνης. Το ψωμί σας θα επιλέξετε να είναι ολικής άλεσης, το τυρί να είναι με χαμηλά λιπαρά και θα βάλετε και μία φέτα γαλοπούλα. Ο χυμός σας, καλό είναι να είναι φυσικός και μπορείτε να περάσετε τα φρούτα στο μπλέντερ αντί να τα στύψετε ώστε να διατηρηθούν οι φυτικές ίνες.
Οι πρωτεΐνες που βρίσκονται στο τυρί και στη γαλοπούλα και οι φυτικές ίνες που βρίσκονται στο ψωμί και τα φρούτα θα καθυστερήσουν την απορρόφηση των υδατανθράκων και θα εμποδίσουν την απότομη αύξηση του σακχάρου.
4. Ψωμί ολικής άλεσης με μαργαρίνη και μαρμελάδα
Η φυτική μαργαρίνη είναι το λιπαρό στοιχείο που θα καθυστερήσει την πέψη του γεύματος και τελικά θα εμποδίσει την απότομη απορρόφηση των απλών σακχάρων όπως είναι η μαρμελάδα. Το ίδιο θα κάνουν και οι φυτικές ίνες του ψωμιού.
5. Αναψυκτικά και ροφήματα με ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες
Σαφώς ο διαβητικός όπως είπαμε πρέπει να έχει μια διατροφή όπως όλοι μας και να μην στερείται, αλλά να καταναλώνει με σύνεση και ασφάλεια για την υγεία του. Αν λοιπόν, θελήσετε το αναψυκτικό σας, προτιμήστε κάποιο «χωρίς ζάχαρη». Αυτά συνήθως περιέχουν ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες, εγκεκριμένες για την ασφάλειά τους αλλά και για την χρήση τους από άτομα με διαβήτη ώστε να μην στερούνται την γλυκιά γεύση χωρίς κίνδυνο υπεργλυκαιμίας.
Το κυνήγι της ευγλυκαιμίας
Ένα ακόμα πράγμα που θα ήθελα να τονίσω είναι πόσο σημαντικό είναι να μένει η γλυκόζη στα φυσιολογικά επίπεδα δηλαδή 70-110 mg/dL. Πρέπει να αποφευχθεί η κατάσταση υπογλυκαιμίας και υπεργλυκαιμίας και αυτό θα επιτευχτεί με το να υπάρχουν 6 γεύματα. Από αυτά πρέπει να υπάρχουν 3 κυρίως γεύματα (πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό) και 3 μικρά σνακ (πρόγευμα, απογευματινό, προ ύπνου).
Εδώ πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τους συνδυασμούς που προαναφέραμε καθώς αυτοί θα καθορίσουν την ευγλυκαιμία σας. Δηλαδή να καταναλώνονται δημητριακά ολικής άλεσης (μακαρόνια, ρύζι, ψωμί), αναποφλοίωτα φρούτα και ωμά λαχανικά, τα γεύματα να είναι ισορροπημένα σε υδατάνθρακες ¼ του πιάτου, πρωτεΐνες ¼ πιάτου και σαλάτα στο εναπομείνον μισό πιάτο.
Το μέγεθος μετράει
Πέρα από όσα αναφέραμε η ποσότητα έχει και αυτή μεγάλη σημασία. Τα τελευταία χρόνια οι μερίδες και οι θερμίδες σε τρόφιμα έχουν αυξηθεί. Έρευνα και κλινικές μελέτες έδειξαν ότι τα μεγαλύτερα σκεύη σερβιρίσματος αυξάνουν ...και την ποσότητα σερβιρίσματος.
Τα άτομα με διαβήτη, λοιπόν, καλύτερα από όλους πρέπει να ξέρουν να χειρίζονται σωστά της μερίδες. Παν μέτρον άριστον όπως λέγανε και οι αρχαίοι Έλληνες. Για παράδειγμα θα φάνε μέλι ή μαρμελάδα στο μέγεθος ενός ρεσό και σοκολάτα στο μέγεθος ενός σπιρτόκουτου.
Συμπερασματικά
Εάν πολλά από τα μέλη της οικογένειάς σας έχουν εμφανίσει σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, εσείς αποφασίσατε να κάνετε έναν έλεγχο και τα αποτελέσματα διέγνωσαν μια προδιάθεση και σε εσάς, μην πανικοβάλλεστε. Είναι σίγουρο ότι μια νόσος στο στάδιο της πρόληψης, είναι προτιμότερη από την ίδια νόσο στο στάδιο της θεραπείας. Ακολουθήστε τις συμβουλές του γιατρού και του διαιτολόγου σας και σε καμία περίπτωση δεν θα χάσετε.
Εάν ωστόσο, πάσχετε από διαβήτη δεν υπάρχει φόβος σκληρής στέρησης. Ένα άτομο με διαβήτη μπορεί να καταναλώνει όλα τα τρόφιμα και να μην στερείται. Είναι πολύ σημαντικό να απολαμβάνει το φαγητό. Η τεχνολογία τροφίμων έχει εξελιχθεί τόσο που μπορεί να βρει εύκολα στο εμπόριο προϊόντα που να τους ταιριάζουν και να μην στερούνται σε γεύση ή μυρωδιά. Αρκεί πάντα να θυμάται τους σωστούς συνδυασμούς, την ποσότητα μερίδας που θα καταναλώσει και φυσικά να εντάξει στην ρουτίνα του την άσκηση.
