Μετά από μια ολοκληρωμένη ογκολογική θεραπεία, το μόνο σίγουρο είναι ότι θέλετε να αφήσετε τον καρκίνο πίσω σας και να επιστρέψετε σύντομα σε μια όσο το δυνατόν φυσιολογική καθημερινότητα. Τι θέση έχει η διατροφή σε αυτή τη χρονική στιγμή και πώς μπορεί να συμβάλλει στη μικρότερη δυνατή πιθανότητα επανεμφάνισης της νόσου; Όλα αυτά στο παρακάτω άρθρο.
Γιατί είναι σημαντική η διατροφή μετά τον καρκίνο;
Η διατροφή μετά τον καρκίνο είναι ένα σχετικά νέο πεδίο έρευνας. Κύριο μέλημα για τα άτομα που έχουν περάσει τη νόσο αποτελούν:
- Η ελαχιστοποίηση των πιθανοτήτων υποτροπής
- Η πρόληψη μεταστάσεων και εμφάνισης άλλων τύπων καρκίνου
- Η προληψη άλλων χρόνιων παθήσεων, όπως τα καρδιαγγειακά, αφού τα άτομα αυτά ίσως έχουν αυξημένες πιθανότητες να νοσήσουν από αυτά.
Η διατροφή μετά τον καρκίνο στηρίζεται στο τρίπτυχο Διατήρηση ενός υγιούς βάρους – Συστηματική φυσική δραστηριότητα – Σωστές διατροφικές επιλογές. Και τα τρία αυτά είναι ουσιώδη στη δευτερογενή πρόληψη και λειτουργούν συνεργιστικά.
1. Διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους
Είναι γνωστό ότι η παχυσαρκία και το υπερβάλλον βάρος είναι επιβαρυντικά τόσο στην πρωτογενή όσο και στη δευτερογενή πρόληψη του καρκίνου. Η παχυσαρκία φαίνεται να σχετίζεται με αυξημένες πιθανότητες επανεμφάνισης του καρκίνου του στήθους και πιθανώς άλλων καρκίνων.
Από την άλλη πλευρά, πολλοί ογκολογικοί ασθενείς ολοκληρώνουν τη θεραπεία τους με χαμηλότερο σωματικό βάρος, συχνά υποσιτισμένοι και πιο αδύναμοι. Σε αυτή την περίπτωση, η αποκατάσταση του βάρους είναι ουσιώδης στην ανάκτηση μιας καλής φυσικής κατάστασης.
Σε κάθε περίπτωση, δεν προτείνεται η απότομη αλλαγή του βάρους. Ακόμα και στην περίπτωση απώλειας βάρους, αυτή θα πρέπει να γίνει με έναν αργό ρυθμό (0,5 με 1 kg την εβδομάδα) για να μην απειληθεί η πληρότητα της διατροφής σε θρεπτικά συστατικά.
2. Ο ρόλος της φυσικής δραστηριότητας
Η φυσική δραστηριότητα έχει μελετηθεί πολύ ως προς τα οφέλη της σε ανθρώπους μετά τον καρκίνο και είναι πλέον ξεκάθαρο ότι τα άτομα που κάνουν συστηματική άσκηση έχουν μικρότερες πιθανότητες επανεμφάνισης του καρκίνου σε σύγκριση με αυτά που δεν κάνουν. Από σχετική μετα-ανάλυση έχει φανεί ότι η συστηματική άσκηση μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο επανεμφάνισης της νόσου κατά 24% και τον κίνδυνο για θνησιμότητα από πάσα νόσο κατά 41%. Τέτοια αποτελέσματα έχουν βρεθεί για διάφορους τύπους καρκίνου όπως του στήθους, του προστάτη, του παχέος εντέρου και των ωοθηκών.
Φαίνεται πως η άσκηση συμβάλλει στην βελτίωση της καρδιοαναπνευστικής ικανότητας, στη μυική ενδυνάμωση, στη σωματική σύσταση, στο αίσθημα κούρασης, άγχους, κατάθλιψης, αυτοεκτίμησης και ευτυχίας που νιώθουν τα άτομα που έχουν περάσει από τον καρκίνο, όλα εκ των οποίων συμβάλλουν σε μια υψηλότερης ποιότητας ζωή.
Εφόσον το άτομο λάβει υπόψη του πιθανούς περιορισμούς (πχ την αποφυγή των γυμναστηρίων για λόγους υγιεινής σε περιπτώσεις ανοσοκατεσταλμένων ασθενών), οι συστάσεις είναι παρόμοιες με αυτές για το γενικό πληθυσμό και προτείνουν τουλάχιστον 150λεπτά μέτριας έντασης ή 75 λεπτά υψηλής έντασης αερόβια άσκηση/εβδομάδα, ιδανικά διεσπαρμένη μέσα στην εβδομάδα. Επιπλέον άσκηση πιθανόν να επιφέρει μεγαλύτερα οφέλη.
3. Η διατροφή μετά τον καρκίνο
Σε γενικές γραμμές, καλό είναι να έχετε υπόψη σας τα εξής:
- Η διατροφή μετά τον καρκίνο δε διαφέρει σημαντικά από τις συστάσεις για την πρόληψη του καρκίνου στο γενικό πληθυσμό (δείτε παρακάτω για λεπτομέρειες). Αυτό, πρακτικά, σημαίνει ότι η διατροφή ενός ατόμου μετά από ογκολογική θεραπεία πρέπει να βασίζεται στην ισορροπία και την ποικιλία, χωρίς ακραίες διατροφικές επιλογές.
- Είναι σημαντικό να εστιάσουμε όχι σε μεμονωμένα τρόφιμα αλλά στη συνολική ποιότητα της διατροφής του ατόμου. Αυτό ακούγεται εύκολο, είναι, όμως, αρκετά πιο περίπλοκο αν αναλογιστεί κανείς την (παρα)πληροφόρηση πάνω σε αυτό το ζήτημα όχι μόνο από το διαδίκτυο αλλά και από τους ίδιους τους επαγγελματίες υγείας.
Μέχρι τώρα και λόγω της φύσης της ασθένειας, τα αποτελέσματα που έχουμε από τις επιστημονικές μελέτες είναι μεικτά και είναι δύσκολο να επιβεβαιώσουμε σχέσεις αιτιότητας μεταξύ της κατανάλωσης κάποιων τροφίμων και του κινδύνου υποτροπής.
Ωστόσο, οι παγκόσμιοι οργανισμοί πάνω στο ζήτημα αυτό, προτείνουν ένα σχήμα διατροφής που στηρίζεται στις παρακάτω οδηγίες:
Καταναλώστε τουλάχιστον 5 φρούτα και λαχανικά ημερησίως
Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά συστατικά τα οποία είναι γνωστά για την «αντικαρκινική» τους δράση. Με τον όρο «αντικαρκινική» εννοούμε εδώ ότι τα συστατικά αυτά μάχονται την οξείδωση, μία φυσιολογική διαδικασία που συμβαίνει στα κύτταρά μας και η οποία αποτελεί προδρομο της εκφύλισής τους και κατ’ επέκταση, του καρκίνου.
Εκτός αυτού, τα φρούτα και τα λαχανικά βρίσκονται στη βάση μίας φυτοφαγικής διατροφής η οποία, όπως φαίνεται από σχετική βιβλιογραφία, είναι προστατευτική ενάντια στον καρκίνο.
Επιλέξτε τουλάχιστον 5 μερίδες ημερησίως, δίνοντας έμφαση στην ποικιλία και τα χρώματα!
Περιορίστε το κόκκινο και το επεξεργασμένο κρέας
Είναι, πλέον, ευρέως γνωστό ότι η υψηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος, και ιδίως των αλλαντικών, αυξάνει τον κίνδυνο για κάποιες μορφές καρκίνου. Σύμφωνα με τις συστάσεις παγκόσμιων οργανισμών, η κατανάλωση τέτοιων τροφίμων πρεπει να περιορίζεται (και να αποφεύγεται αντίστοιχα) και κατά τη δευτερογενή πρόληψη, δηλαδή μετά από την επιτυχημένη ογκολογική θεραπεία.
Δοκιμάστε να περιορίσετε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος σε 1 φορά την εβδομάδα και αποφύγετε κατά το δυνατόν τα αλλαντικά (μπέικον, αλλαντικά γαλοπούλας και κοτόπουλου, λουκάνικα, καπνιστά κρέατα κλπ). Στοχεύστε σε μία, όσο το δυνατόν, χορτοφαγική διατροφή.
Προτιμήστε σύνθετους υδατάνθρακες και αποφύγετε τα πρόσθετα σάκχαρα
Η κατανάλωση απλών σακχάρων φαίνεται να μην είναι βοηθητική καθώς σχετίζονται με υπερινσουλιναιμία, χρόνια υπεργλυκαιμία, αντίσταση στην ινσουλίνη, διαβήτη και παχυσαρκία, τα οποία με τη σειρά τους επιδεινώνουν τις πιθανότητες για καρκίνο.
Τα απλά σάκχαρα βρίσκονται, όχι μόνο στην ζάχαρη αλλά και σε όλους τους χυμούς, στο μέλι και τις γλυκαντικές ύλες, στα αναψυκτικά, σε πολλά τυποποιημένα προϊόντα και άλλα. Επίσης, απλά σάκχαρα περιέχονται, φυσικά, στα φρούτα και τους χυμούς τους, ωστόσο τα φρούτα μας προσφέρουν πολλά ακόμα θρεπτικά συστατικά και δεν προτείνεται ο περιορισμός τους.
Από την άλλη πλευρά, σύνθετοι υδατάνθρακες περιέχονται στα ολικής άλεσης αρτοσκευάσματα και προϊόντα, στα λαχανικά και στα όσπρια.
Η κατανάλωση ολικής άλεσης προιόντων συμβάλλει και στην υψηλότερη πρόσληψη φυτικών ινών από τη διατροφή μας, κάτι που φαίνεται να είναι προστατευτικό ενάντια σε κάποιους τύπους καρκίνου, ενώ παράλληλα βοηθούν στη ρύθμιση του σακχάρου αίματος.
Σημείωση: οι συστάσεις για πρόσληψη φυτικών ινών μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου που έχετε περάσει και από ενδεχόμενες επεμβάσεις στο γαστρεντερικό σύστημα. Συμβουλευτείτε έναν διαιτολόγο για πιο εξειδικευμένες οδηγίες, κατάλληλες για την πάθησή σας.
Επιλέξτε καλής ποιότητας λιπαρά
Όπως και στο γενικό πληθυσμό, καλό είναι να μετριάζεται η ποσότητα των κορεσμένων λιπαρών, τα οποία βρίσκονται σε όλα τα ζωικά προϊόντα (κρέας, γαλακτοκομικά) και, κυρίως, των trans λιπαρών οξέων που εντοπίζονται σε όλα τα τυποποιημένα αρτοσκευάσματα και προϊόντα σφολιάτας, σε μπισκότα και στα τηγανιτά τρόφιμα. Υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που δείχνουν ότι η αυξημένη κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών ενδέχεται να αυξήσει τον κίνδυνο επανεμφάνισης καρκίνου.
Στον αντίποδα, τα παραπάνω καλό είναι να αντικαθίστανται από ακόρεστα λιπαρά, τα οποία βρίσκονται στους ξηρούς καρπούς, τα φυτικά έλαια (πρωτίστως στο ελαιόλαδο), στο αβοκάντο και στα ιχθυέλαια.
Δείτε τον παρακάτω πίνακα σχετικά:
|
Κορεσμένα λιπαρά Να περιορίζονται |
Trans λιπαρά Να αποφεύγονται |
Ακόρεστα λιπαρά Να προτιμώνται |
| Κόκκινο κρέας | Τυποποιημένα αρτοσκευάσματα | Ελαιόλαδο |
| Πουλερικά | Σκληρές μαργαρίνες | Ξηροί καρποί |
| Γαλακτοκομικά | Αβοκάντο | |
| Βούτυρο | Ιχθυέλαια και λιπαρά ψάρια | |
| Καρύδα και τα προϊόντα της |
Χρησιμοποιήστε τη «μέθοδο του πιάτου»
Η μέθοδος του πιάτου αναφέρεται, ουσιαστικά, στην κατανομή που πρέπει να έχει το πιάτο μας για την καλύτερη δυνατή ισορροπία, και αυτή είναι:
- το ½ πιάτο καταλαμβάνεται από λαχανικά και σαλάτα
- το ¼ του πιάτου περιέχει πρωτεϊνούχα τρόφιμα (κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, αυγά, τυρί), όσο γίνεται χαμηλότερα σε κορεσμένα λιπαρά
- το ¼ του πιάτου περιέχει υδατανθρακούχα τρόφιμα (πατάτες, ρύζι, ζυμαρικά, ψωμί κλπ), ιδανικά ολικής άλεσης
Τα παραπάνω αποτυπώνουν, σχηματικά, μια ισορροπία που προσφέρει πληρότητα θρεπτικών συστατικών σε κάθε μας γεύμα.
Άλλες παράμετροι που παίζουν ρόλο
Τι ισχύει για τα συμπληρώματα διατροφής;
Όλες οι σχετικές μελέτες συνηγορούν ότι η κατανάλωση μιας ισορροπημένης διατροφής υπερτερεί έναντι της χρήσης συμπληρωμάτων. Και αυτό διότι τα θρεπτικά συστατικά έχουν αυτό που ονομάζουμε «συνεργιστική δράση» στα τρόφιμα, δηλαδή αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοκαλύπττονται, δίνοντας ένα καλύτερο αποτέλεσμα σε σύγκριση με την μεμονωμένη κατανάλωσή τους.
