Φυσικές και τεχνητές γλυκαντικές ύλες

Λόγω των αυξημένων δεικτών παχυσαρκίας, σακχαρώδη διαβήτη και καρδιαγγειακών νοσημάτων, η βιομηχανία έχει κάνει σημαντική πρόοδο στην παρασκευή τροφίμων με τεχνητές γλυκαντικές ύλες συνδυάζοντας ασφάλεια, γεύση και χαμηλή θερμιδική πρόσληψη.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η προτίμησή μας για γλυκιά γεύση πιθανόν αποτελεί έναν εξελικτικό μηχανισμό επιβίωσης, που διασφαλίζει την αποδοχή του μητρικού γάλακτος, το οποίο έχει μια ελαφρώς γλυκιά γεύση που προέρχεται από τη λακτόζη, τον κύριο υδατάνθρακα που βρίσκεται στο μητρικό γάλα

Γι’ αυτό οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες αποτελούν, εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα, μια πραγματικά «γλυκιά επανάσταση» για όλους όσοι επιθυμούν να ελέγχουν την πρόσληψη θερμίδων στο καθημερινό διαιτολόγιό τους, χωρίς να στερούνται την απόλαυση της γλυκιάς γεύσης.

Δείτε περισσότερα στην συνέντευξή μου σχετικά με την ασφάλεια και τα οφέλη των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών.

Πάμε να λύσουμε τις απορίες που τυχόν υπάρχουν! Κάντε κλικ επάνω στην επιλογή που σας ενδιαφέρει και θα μεταφερθείτε απευθείας στις απαντήσεις!

1. Τι είναι οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες;
2. Ποιες είναι οι κυριότερες φυσικές γλυκαντικές ύλες;
3. Ποιες είναι οι τεχνητές γλυκαντικές ύλες;
4. Ποιες είναι οι μη θρεπτικές γλυκαντικές ουσίες;
5. Γλυκαντικές ύλες και οφέλη για την υγεία
6. Μπορούν να καταναλώνονται ελεύθερα από άτομα με διαβήτη;
7. Αυξάνουν οι γλυκαντικές ύλες την όρεξη για γλυκό;
8. Η αλήθεια… online!
9. Τι ισχύει με τις γλυκαντικές ύλες;
10. Είναι ασφαλείς για την υγεία μας;
11. Συμπερασματικά

1. Τι είναι οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες;

Είναι πρόσθετα τροφίμων που μπορούν να υποκαταστήσουν τη ζάχαρη σε τρόφιμα και ροφήματα μειωμένων θερμίδων, καθώς είναι έως και εκατοντάδες φορές πιο γλυκά απ’ αυτήν, ενώ παρέχουν λίγες ή και μηδενικές θερμίδες. Γι’ αυτό και το επιστημονικό τους όνομα είναι «γλυκαντικές ύλες έντονης γλυκύτητας». Στην πράξη, μια ελάχιστη ποσότητα των συστατικών αυτών αρκεί για να εξασφαλίσει τη γλυκύτητα στη γεύση, χωρίς να επιβαρύνει τον οργανισμό μας με περιττές θερμίδες, συμβάλλοντας έτσι, μακροπρόθεσμα, στον έλεγχο του βάρους, πάντα βέβαια στα πλαίσια ενός ισορροπημένου διαιτολογίου και ενός δραστήριου τρόπου ζωής.

Οι ολιγοθερμιδικές αυτές γλυκαντικές ύλες, που περιλαμβάνουν την ασπαρτάμη, την ακεσουλφάμη Κ, τη σουκραλόζη, τη σακχαρίνη, το κυκλαμικό οξύ, τη γλυκαντική ύλη από το φυτό στέβια (γλυκοζίτες στεβιόλης) κ.λπ., έχουν μελετηθεί διεξοδικά, όπως κάθε άλλο πρόσθετο τροφίμων, ενώ διεθνείς και ευρωπαϊκές αρχές για την ασφάλεια των τροφίμων έχουν επανειλημμένως επιβεβαιώσει την ασφάλειά τους.

Πού τις συναντάμε;

Οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες χρησιμοποιούνται σε μια τεράστια ποικιλία τροφίμων και ποτών σε όλο τον κόσμο, όπως παγωτά, γιαούρτια, αναψυκτικά, τσίχλες, αρτοσκευάσματα, ζελέ, κρέμες και άλλα επιδόρπια κ.λπ., καθώς και σε επιτραπέζια γλυκαντικά που χρησιμοποιούμε στον καφέ και το τσάι μας. Για να δείτε ποιες από αυτές περιέχει ένα προϊόν, αρκεί να διαβάσετε την ετικέτα των διατροφικών του πληροφοριών.

2. Ποιες είναι οι κυριότερες φυσικές γλυκαντικές ύλες;

Υπάρχουν πολλές γλυκαντικές ουσίες, που έχουν παραχθεί για την αντικατάσταση της ζάχαρης και κατηγοριοποιούνται σε φυσικές και τεχνητές. Οι κυριότερες φυσικές γλυκαντικές ύλες είναι:

1. η σουκρόζη,
2. η φρουκτόζη και
3. οι γλυκαντικές αλκοόλες.

Σουκρόζη

Η σουκρόζη (κοινή ζάχαρη) είναι ένας κοινός, φυσικός δισακχαρίτης που προέρχεται από ένα μόριο γλυκόζης ενωμένο με ένα μόριο φρουκτόζης. Η μέση κατά κεφαλήν κατανάλωση σουκρόζης και άλλων σακχάρων στις Η.Π.Α. έχει εκτιμηθεί πως είναι 94 gr/ημέρα, που αντιστοιχεί στο 22% της ενεργειακής πρόσληψης.

Ιστορικά, η πιο ευρέως διαδεδομένη δοξασία σε σχέση με την διατροφή και τον διαβήτη είναι ότι τα πρόσθετα σάκχαρα θα πρέπει να αποφεύγονται και τα υπόλοιπα φυσικά σάκχαρα να περιοριστούν. Αυτή η δοξασία ήταν βασισμένη στην υπόθεση ότι η σουκρόζη και άλλα σάκχαρα χωνεύονταν και απορροφούνταν γρηγορότερα, απ’ ότι οι τροφές που περιείχαν άμυλο και ως εκ τούτου επιδείνωναν την υπεργλυκαιμία. Ωστόσο, τα επιστημονικά δεδομένα δεν υποστηρίζουν την άποψη αυτή. 

Τα διαθέσιμα στοιχεία από τις υπάρχουσες κλινικές μελέτες αποδεικνύουν ότι, η διαιτητική σουκρόζη δεν αυξάνει την γλυκαιμία περισσότερο από όσο θα την αύξανε μια ισοθερμιδική ποσότητα αμύλου

Συμπερασματικά, η πρόσληψη σουκρόζης και τροφίμων που περιέχουν σουκρόζη δεν θα πρέπει να απαγορεύονται κατηγορηματικά (ανάλογα πάντα με τις κάθε εξατομικευμένες περιπτώσεις διαβητικών), λόγω αυτής της υπόθεσης ότι αυξάνουν την γλυκαιμία. Εάν η σουκρόζη αποτελεί ένα κομμάτι στον σχεδιασμό φαγητού/γεύματος, αυτό θα πρέπει να αντικαθιστά άλλες υδατανθρακικές πηγές ή εάν έχει προστεθεί, θα πρέπει επαρκώς να καλυφθεί από ινσουλίνη ή από άλλο φάρμακο με ικανότητα μείωσης της συγκέντρωσης της γλυκόζης.

Επιπρόσθετα, η πρόσληψη άλλων θρεπτικών συστατικών (όπως λιπών) που συχνά απορροφούνται μαζί με τις τροφές που περιέχουν σουκρόζη, θα πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν. Σε μια μελέτη, όταν οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 συμπεριέλαβαν σουκρόζη στον καθημερινό σχεδιασμό γευμάτων τους, δεν παρατηρήθηκε καμία αρνητική επίδραση στις διαιτητικές τους συνήθειες ή στον μεταβολικό τους έλεγχο.

Φρουκτόζη

Η φρουκτόζη είναι ένας κοινός, φυσικός μονοσακχαρίτης, στον οποίο εκτιμάται ότι αντιστοιχούν ~9% της μέσης ενεργειακής πρόσληψης στις Η.Π.Α.. Η φρουκτόζη είναι ελαφρώς γλυκύτερη από την σουκρόζη. Έχει αναφερθεί ότι ~33% της διαιτητικής φρουκτόζης προέρχεται από φρούτα, λαχανικά και άλλες φυσικές πηγές του διαιτολογίου και ότι, ~67% προέρχεται από φαγητά και πόσιμα υγρά στα οποία έχει προστεθεί φρουκτόζη.

Τι έδειξαν οι μελέτες;

Σε πολλές μελέτες σε διαβητικά άτομα, η φρουκτόζη είχε ως αποτέλεσμα μια μείωση στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, όταν αυτή αντικατέστησε την σουκρόζη ή το άμυλο ως υδατανθρακική πηγή. Λόγω αυτού, η φρουκτόζη πιθανόν να είναι ένας καλός γλυκαντικός παράγοντας στην διαβητική δίαιτα. Ωστόσο, αυτό το ενδεχόμενο όφελος συγκρατείται από την υπόθεση ότι η φρουκτόζη ίσως έχει αρνητικές επιπτώσεις στα λιπίδια του πλάσματος.

Κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φρουκτόζης (15-20% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης [90η εκατοστιαία θέση της συνήθους πρόσληψης]) φαίνεται να αυξάνει κατά την νηστεία την ολική και την LDL χοληστερόλη σε διαβητικούς και την ολική χοληστερόλη, την LDL χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια σε μη διαβητικά άτομα.

Το 2000 ερευνητές του Πανεπιστημίου του Τορόντο, πειραματιζόμενοι με ποντικούς  (χάμστερ) εφάρμοσαν διατροφή πλούσια σε φρουκτόζη. Σε χρονικό διάστημα λίγων εβδομάδων, τα ζώα αυτά -με  παρεμφερή μεταβολισμό λιπών με αυτόν του ανθρώπου- παρουσίασαν ινσουλινοαντίσταση και υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα, δηλαδή σύνδρομο Χ. 

Γλυκαντικές αλκοόλες

Οι γλυκαντικές αλκοόλες (sugar alcohols) ταξινομούνται:

• στους υδρογονωμένους μονοσακχαρίτες (πχ. σορβιτόλη, μαννιτόλη, ξυλιτόλη)
• τους υδρογονωμένους δισακχαρίτες (πχ. ισομαλτόλη, μαλτιτόλη, λακτιτόλη)
• μίγματα υδρογονωμένων μονοσακχαριτών (σορβιτόλη), δισακχαριτών (μαλτιτόλη) και ολιγοσακχαριτών (πχ. προϊόντα υδρόλυσης υδρογονωμένου αμύλου)

Αυτές χρησιμοποιούνται στα τρόφιμα ως γλυκαντικές ύλες ή ως παράγοντες για αύξηση του μεγέθους των προϊόντων.

Οι γλυκαντικές αλκοόλες είναι ασφαλείς;

Οι γλυκαντικές αλκοόλες έχουν σχεδιαστεί από τον “U.S. Food and Drug Administration (FDA)” , ο οποίος τις χαρακτηρίζει ως ασφαλείς σαν πρόσθετα τροφίμων ή «γενικά αναγνωρισμένες ως ασφαλείς» (“Generally Recognized as Safe” - GRAS), μετά από σειρά επίσημων αιτήσεων για τις απαιτούμενες βεβαιώσεις από τον FDA (ΠΙΝΑΚΑΣ 1).

Ο FDA δεν υποδεικνύει ότι υπάρχει ανάγκη να προσδιοριστεί η αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη (acceptable daily intake - ADI). Τα τρόφιμα που έχουν παρασκευαστεί με γλυκαντικές αλκοόλες πιθανόν να αναφέρουν στην διατροφική τους ετικέτα ότι υπάρχει σχέση μεταξύ των γλυκαντικών αλκοολών και του κινδύνου εμφάνισης τερηδόνας στα δόντια.

Για τον λόγο ότι οι γλυκαντικές αλκοόλες απορροφούνται μόνο εν μέρει από το λεπτό έντερο, η αξίωση ότι μειώνουν την ενεργειακή αξία ανά γραμμάριο είναι επιτρεπόμενη. Ωστόσο, όταν ορισμένες πολυόλες χρησιμοποιούνται στα τρόφιμα, είναι απαραίτητη μια προειδοποίηση στην διατροφική ετικέτα, που να αφορά την πιθανή προκαλούμενη ευκοίλια από την υπερβολική κατανάλωση.

Σε κάποιες έρευνες, η απορρόφηση των γλυκαντικών αλκοολών (~ 50 gr) από υγιή και από διαβητικά άτομα, είχε ως αποτέλεσμα την μειωμένη μεταγευματική γλυκαιμική απάντηση, σε σύγκριση μετά από την απορρόφηση φρουκτόζης, σουκρόζης ή γλυκόζης. Λόγω της μειωμένης διαθέσιμης ενέργειας των γλυκαντικών αλκοολών, υπάρχει η πιθανότητα ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να μειωθεί η ενεργειακή πρόσληψη (όπως συμβαίνει και με τα υποκατάστατα λίπους και τις μη θρεπτικές γλυκαντικές ουσίες).

Ωστόσο, δεν υπάρχουν δημοσιευμένες μελέτες που να αποδεικνύουν τα προαναφερθέντα και αυτές οι μικρές ενεργειακές οικονομίες δεν φαίνεται να οδηγούν σε σημαντική μείωση της ολικής ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης. Η κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν γλυκαντικές αλκοόλες, όπως σορβιτόλη, έχει αναφερθεί ότι προκαλεί διάρροια στα διαβητικά παιδιά και στους ενήλικες.

3. Ποιες είναι οι τεχνητές γλυκαντικές ύλες;

Η σακχαρίνη, η ασπαρτάμη, η ακεσουλφάμη Κ, το κυκλαμικό οξύ και η σουκραλόζη αποτελούν τις σημαντικότερες τεχνητές γλυκαντικές ύλες.

Για όλα τα πρόσθετα τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων και των τεχνητών γλυκαντικών υλών, ο Αμερικάνικος Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) προσδιορίζει την αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη (ADI), που ορίζεται ως η ποσότητα του τροφικού πρόσθετου που μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια σε καθημερινή βάση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής χωρίς να εγκυμονεί κινδύνους. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι φορείς αυτοί επαναξιολογούν την ασφάλεια όλων των γλυκαντικών υλών ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Αν νομίζατε ότι, το γράμμα «E» στις ετικέτες των τροφίμων κρύβει… φοβερές συνωμοσίες, ήρθε η ώρα να αλλάξετε γνώμη! Το «Ε» -που προέρχεται από το αρχικό Ε της Ευρώπης-σημαίνει απλώς Ευρωπαϊκή Κωδικοποίηση. Είναι δηλαδή ένας κωδικός αριθμός που επιβεβαιώνει ότι, κάθε πρόσθετο στα τρόφιμα και ποτά που καταναλώνουμε, όπως είναι και οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες, έχει περάσει μία πολύ αυστηρή και μακροχρόνια διαδικασία αξιολόγησης της ασφάλειάς του από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), ώστε, στη συνέχεια, η χρήση του να εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Για λόγους συντομίας, πολλές εταιρείες τροφίμων αναγράφουν μόνο το «Ε» στις ετικέτες, ενώ κάποιες άλλες αναγράφουν μόνο το όνομα του πρόσθετου.

Σακχαρίνη (Ε954)

Η ιστορία των γλυκαντικών ουσιών ξεκίνησε πριν 130 περίπου χρόνια στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins όπου εφευρέθηκε η σακχαρίνη. Η σακχαρίνη είναι 300-500 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη και αποδίδει μηδαμινές θερμίδες. Η αποδεκτή ημερήσια κατανάλωση (ADI) σακχαρίνης είναι 5mg ανά κιλό βάρους. Για ένα μέσο ενήλικα αυτό αντιστοιχεί με περίπου 9 κουταλάκια σακχαρίνης τη μέρα.

Ακελσουφάμη-Κ (E950)

Η ακελσουφάμη-Κ είναι περίπου 200 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη και πρόσφατα μετά από έρευνες, η Επιστημονική Επιτροπή για τα Τρόφιμα της ΕΕ (SCF) ενέκρινε τη χρήση της για όλες τις πληθυσμιακές ομάδες συμπεριλαμβανομένων εγκύους και διαβητικούς. Η αποδεκτή ημερήσια κατανάλωση (ADI) ακελσουφάμης-Κ είναι 15mg ανά κιλό βάρους.

Ασπαρτάμη (Ε951)

Η ασπαρτάμη είναι η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη υποκατάστατη γλυκαντική ουσία σε πλήθος προϊόντων, από τσίχλες, αναψυκτικά διαίτης και παγωτά μέχρι γιαούρτια και μασώμενες βιταμίνες. Αποδίδει 4 kcal ανά γραμμάριο, όσο δηλαδή και η ζάχαρη, αλλά είναι 160-200 φορές πιο γλυκιά από αυτή, οπότε χρησιμοποιείται σε πολύ μικρότερη ποσότητα, χαρίζοντας την ίδια γλυκύτητα με μηδαμινές θερμίδες.

Η ασπαρτάμη μπορεί να συμβάλλει στην απώλεια αλλά και τη συντήρηση του σωματικού βάρους. Μια πρόσφατη ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nutrition Bulletin από τον Hunty και τους συνεργάτες του, αξιολόγησε τα αποτελέσματα 16 μελετών και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κατανάλωση τροφίμων και ποτών που περιέχουν μη θερμιδογόνες γλυκαντικές ουσίες (ασπαρτάμη) αντί για ζάχαρη, μπορεί να οδηγήσει σε μια μακροχρόνια μείωση της ενεργειακής πρόσληψης και κατ’ επέκταση του σωματικού βάρους, κατά μέσο όρο κατά 0,2 kg την εβδομάδα ή 10 kg το χρόνο.

Η ασφάλεια της ασπαρτάμης έχει πιστοποιηθεί από τουλάχιστον 200 διαφορετικές έρευνες. Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) εξέτασε διεξοδικά δύο μελέτες του Ινστιτούτου Ραμαζίνι της Ιταλίας, οι οποίες υποστήριξαν ότι η ασπαρτάμη προκαλεί καρκίνο σε ποντίκια. Λαμβάνοντας υπόψη της το σχεδιασμό και τα αποτελέσματα των μελετών, καθώς και άλλες παλαιότερες και πρόσφατες έρευνες, έκρινε τα αποτελέσματα ως απολύτως αναξιόπιστα και ανακοίνωσε, το Μάιο του 2006, ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να αλλάξουν οι οδηγίες που αφορούν στη χρήση της. Αντίστοιχα, και ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) συμπέρανε ότι οι συγκεκριμένες έρευνες του Ινστιτούτου Ραμαζίνι είναι αναξιόπιστες και επαναδιαβεβαίωσε την ασφάλεια της χρήσης ασπαρτάμης, σε έκθεσή του το 2007.

Κυκλαμικό οξύ (Ε952)

Το κυκλαμικό οξύ είναι 30-50 φορές γλυκύτερο από τη ζάχαρη, σταθερό σε υψηλές θερμοκρασίες και δεν αποδίδει θερμίδες. Η χρήση του σε τρόφιμα και ποτά έχει θεωρηθεί ασφαλής από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ασφάλειας Τροφίμων της ΕΕ (EFSA), την Κοινή Επιτροπή για τα Πρόσθετα Τροφίμων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το Εθνικό Ινστιτούτο για τον Καρκίνο των Η.Π.Α. και άλλους φορείς υγείας.

Σουκραλόζη (Ε955)

Η σουκραλόζη (κοινώς Splenda), ανακαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα πριν από 30 περίπου χρόνια. Αυτό που την κάνει διαφορετική από τις άλλες γλυκαντικές ουσίες είναι ότι παρασκευάζεται από τη ζάχαρη μέσω μιας επεξεργασίας που αλλάζει τη δομή του μορίου της. Είναι 600 φορές γλυκύτερη από τη ζάχαρη και δεν αλλοιώνετε σε ψηλές θερμοκρασίες.

4. Ποιες είναι οι μη θρεπτικές γλυκαντικές ουσίες;

Επί του παρόντος υπάρχουν τέσσερις μη θρεπτικές γλυκαντικές ουσίες (επίσης αναφέρονται ως ισχυρά υποκατάστατα ζάχαρης, χαμηλοθερμιδικά ή υποκατάστατες γλυκαντικές ύλες) που επιτρέπεται η χρήση τους στις Η.Π.Α.:

• η ζαχαρίνη
• η ασπαρτάμη
• η ακεσουλφάμη Κ
• η σουκραλόζη

Η ζαχαρίνη, που αρχικά συνδέθηκε με την καρκινογένεση μετά από μελέτες σε αρουραίους πριν από περισσότερα από 20 χρόνια, τώρα έχει πλέον αποβληθεί από την λίστα του FDA με τα καρκινογόνα χημικά. Το νεότερο προϊόν που εγκρίθηκε από τον FDA είναι η σουκραλόζη (κατασκευάζεται από την σουκρόζη μέσω μιας πολύπλοκης διαδοχικής επεξεργασίας, από την οποία 3 ομάδες υδρογονωμένων οξυγόνων αντικαθιστούνται από 3 άτομα χλωρίου). Έχει αποδειχθεί ότι η σουκραλόζη δεν επιδρά στην ομοιόσταση της γλυκόζης στους διαβητικούς.

Oρίζεται η ασφαλής ποσότητα του τροφίμου;

Για όλα τα πρόσθετα τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων και των μη θρεπτικών γλυκαντικών ουσιών, ο FDA προσδιορίζει την αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη (ADI), που ορίζεται ως η ποσότητα του τροφικού πρόσθετου που μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια σε καθημερινή βάση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής χωρίς να εγκυμονεί κινδύνους. Η πραγματική πρόσληψη θα πρέπει να είναι χαμηλότερη  από  το ADI.

Παρόλο το γεγονός ότι το ημερήσιο ADI για την ασπαρτάμη  είναι 50 mgr/kgr σωματικού βάρους, το εύρος της πραγματικής καθημερινής πρόσληψης ασπαρτάμης στην 90η εκατοστιαία γραμμή είναι 2-3 mgr/kgr σωματικού βάρους.

Στον παρακάτω πίνακα παραθέτουμε τα ADI των μη θρεπτικών γλυκαντικών ουσιών. 

Πηγή: Nonnutritive sweeteners: where are we today? (2012).

Ποιες άλλες ουσίες επιδιώκουν έγκριση του FDA;

Την έγκριση του FDA επιδιώκουν και άλλα 3 μη θρεπτικά γλυκαντικά συστατικά: η αλιτάμη (προέρχεται από τα αμινοξέα ασπαραγινικό οξύ και αλανίνη), οι κυκλαμίνες (αποσύρθηκαν από την αγορά το 1970) και η νεοτάμη (παρεμφερή με την ασπαρτάμη αλλά 30-60 φορές γλυκύτερη, καθώς επίσης δεν απαιτεί ειδική ετικέτα για φαινυλκετονουρία). Μια πρόσφατη τάση στην βιομηχανία τροφίμων είναι η μίξη ισχυρης έντασης γλυκαντικών υλών. Αυτό μειώνει την συνολική ποσότητα των μεμονωμένων χρησιμοποιούμενων γλυκαντικών ουσιών και πιθανόν βελτιώνει την γεύση.

5. Γλυκαντικές ύλες και οφέλη για την υγεία

Έλεγχο του βάρους

Οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες αποτελούν μια καλή επιλογή για τα άτομα που αγαπούν την γλυκιά γεύση και συγχρόνως επιθυμούν να μειώσουν ή απλά να ελέγξουν την πρόσληψη θερμίδων. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια, πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες και έγκριτοι οργανισμοί υγείας έχουν επιβεβαιώσει τη συμβολή των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών στον έλεγχο του βάρους.

Για παράδειγμα, μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό European Journal of Clinical Nutrition από τους Bellisle & Drewnowski, αξιολόγησε τα αποτελέσματα 16 μελετών που διερεύνησαν τη σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση γλυκαντικών υλών και το σωματικό βάρος και συμπέρανε ότι, η κατανάλωση τροφίμων και ποτών που περιέχουν μη θερμιδογόνες γλυκαντικές ύλες, αντί για ζάχαρη, μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του σωματικού βάρους κατά 0,2 kg την εβδομάδα. Απολαμβάνοντας, λοιπόν, ένα light αναψυκτικό ή επιδόρπιο γιαουρτιού αντί του αντίστοιχου «κανονικού», μπορεί κανείς να μειώσει τις θερμίδες που προσλαμβάνει καθημερινά χωρίς να στερείται την αγαπημένη του γλυκιά γεύση.

Καλή στοματική υγεία

Όλοι γνωρίζουμε ότι η σωστή οδοντική υγιεινή, όπως το τακτικό βούρτσισμα και η χρήση οδοντικού νήματος, είναι το Α και το Ω για τη στοματική υγεία, ωστόσο και οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες μπορούν να συμβάλλουν σε αυτή. Έτσι, σε αντίθεση με ότι συμβαίνει με τα σάκχαρα π.χ. των φρούτων, του μελιού ή της επιτραπέζιας ζάχαρης, αλλά και πολλούς αποικοδομήσιμους υδατάνθρακες γενικότερα, όπως το άμυλο στο ψωμί, οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες δεν δίνουν «τροφή» στα βακτήρια του στόματος που εν μέρει ευθύνονται για την τερηδόνα των δοντιών.

6. Μπορούν να καταναλώνονται ελεύθερα από άτομα με διαβήτη;

Oι εγκεκριμένες ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες δεν επηρεάζουν τα επίπεδα της γλυκόζης και της ινσουλίνης στο αίμα. Έτσι, μπορούν να καταναλώνονται άφοβα από τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Βέβαια, τα τρόφιμα ή ροφήματα που περιέχουν ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες, μπορεί να περιέχουν άλλα συστατικά που αποδίδουν ενέργεια, όπως λίπος ή υδατάνθρακες, για αυτό θα πρέπει να διαβάζουμε τις ετικέτες τροφίμων. 

7. Αυξάνουν οι γλυκαντικές ύλες την όρεξη για γλυκό;

Δεν είναι λίγες οι φορές που άρθρα σε μέσα ενημέρωσης και στο Διαδίκτυο έχουν αμφισβητήσει τις γλυκαντικές ύλες για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους, παρά τις διαβεβαιώσεις των επίσημων επιστημονικών φορέων. Ένας από τους πιο διαδεδομένους διατροφικούς μύθους σχετικά με τις γλυκαντικές ύλες, ισχυρίζεται ότι ο οργανισμός, δεν «ξεγελιέται» από τη γλυκύτητα των γλυκαντικών υλών, με αποτέλεσμα η όρεξη για γλυκό να αυξάνεται. Ωστόσο, το σύνολο πρόσφατων των ερευνητικών δεδομένων και ανασκοπήσεων της επιστημονικής βιβλιογραφίας δεν επιβεβαιώνει την παραπάνω δράση, και φαίνεται ξεκάθαρα μέσα από πιο πρόσφατες και καλοσχεδιασμένες μελέτες ότι οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες δεν αυξάνουν την όρεξή μας για γλυκό.

8. Η αλήθεια… online!

Γιατί συνεχίζουμε να διαβάζουμε στο Internet αρνητικές ειδήσεις σχετικά, για παράδειγμα, για την ασφάλεια της ασπαρτάμης, ενώ, ειδικά για το συγκεκριμένο γλυκαντικό, υπάρχουν τόσες επιστημονικές επιβεβαιώσεις ότι είναι ασφαλής;

Η απάντηση βρίσκεται στο γεγονός ότι, σε σύγκριση με το παρελθόν, η βασική πηγή της ενημέρωσής μας είναι ένας κυβερνοχώρος γεμάτος με απίστευτα μεγάλο όγκο πληροφοριών, από τις οποίες κάποιες είναι έγκυρες, άλλες όχι και τόσο, και άλλες εντελώς ανακριβείς, αγγίζοντας μερικές φορές το όριο της...επιστημονικής φαντασίας! Είναι δε εντυπωσιακό το γεγονός ότι απόψεις για θέματα διατροφής, μπορεί να «ανεβαίνουν» στο διαδίκτυο την ίδια στιγμή από έναν έφηβο blogger και από έναν διακεκριμένο επιστήμονα!

Σε θέματα ασφάλειας τροφίμων και διατροφής, λοιπόν, θα πρέπει να λειτουργούμε ως υποψιασμένοι καταναλωτές, χωρίς να επηρεαζόμαστε από πηχιαίους τίτλους. Αναζητώντας την ουσία και διερευνώντας την εγκυρότητα των πηγών που βρίσκονται πίσω από κάθε πληροφορία, μπορούμε να αξιολογήσουμε και να διαχειριστούμε σωστά τα μηνύματα που λαμβάνουμε καθημερινά.

9. Τι ισχύει με τις γλυκαντικές ύλες;

Ισχυρισμοί με ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία

Υπάρχουν ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία για την ορθότητα των κάτωθι ισχυρισμών: 

• Η σουκρόζη δεν αυξάνει την γλυκαιμία περισσότερο απ’ όσο θα την αύξανε μια ισοθερμιδική ποσότητα αμύλου.
• Η σουκρόζη και οι τροφές που περιέχουν σουκρόζη δεν χρειάζεται να αποκλειστούν από τους διαβητικούς εξαιτίας του ότι υπάρχει η υπόθεση πως επιδεινώνουν την υπεργλυκαιμία. Εν τούτοις, εάν η σουκρόζη συμπεριληφθεί στον σχεδιασμό γευμάτων, θα πρέπει να αντικαθιστά άλλες υδατανθρακικές πηγές ή εάν προστίθεται, να καλύπτεται επαρκώς από ινσουλίνη ή άλλο φάρμακο μείωσης της γλυκόζης.

Ισχυρισμοί με ορισμένες ενδείξεις

Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις που υποστηρίζουν την ορθότητα των κάτωθι ισχυρισμών:

• Η φρουκτόζη μειώνει την μεταγευματική γλυκαιμία όταν αντικαθιστά την σουκρόζη ή το άμυλο στην διαβητική δίαιτα.
• Κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φρουκτόζης πιθανόν να επιδρά αρνητικά στα λιπίδια του πλάσματος.
• Η χρήση των γλυκαντικών αλκοολών ως γλυκαντικοί παράγοντες φαίνεται να είναι ασφαλής.
• Οι γλυκαντικές αλκοόλες πιθανόν να προκαλούν διάρροια, ειδικά στα παιδιά.

Ισχυρισμοί με περιορισμένα στοιχεία

Υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία για την ορθότητα των κάτωθι ισχυρισμών:

• Η χρήση πρόσθετης φρουκτόζης ως γλυκαντική ύλη δεν συνίσταται.

10. Είναι ασφαλείς για την υγεία μας;

Βεβαίως. Οι πλέον έγκριτες –και κυρίως αρμόδιες- επιστημονικές αρχές, όπως η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA), η Κοινή Επιτροπή για τα Πρόσθετα Τροφίμων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Παγκόσμιου Οργανισμού Γεωργίας (JEFCA WHO/FAO) κ.λπ., ακολουθώντας ιδιαίτερα αυστηρές διαδικασίες και αξιολογώντας εκατοντάδες επιστημονικές μελέτες, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες είναι ασφαλείς για κατανάλωση από όλες τις ομάδες του πληθυσμού, ακόμη και από παιδιά, εγκύους και γυναίκες που θηλάζουν.

Όπως και για όλα τα πρόσθετα τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων και των τεχνητών γλυκαντικών υλών, ο FDA προσδιορίζει την αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη (ADI), που ορίζεται ως η ποσότητα του τροφικού πρόσθετου που μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια σε καθημερινή βάση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής χωρίς να εγκυμονεί κινδύνους. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι φορείς αυτοί επαναξιολογούν την ασφάλεια όλων των γλυκαντικών υλών ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Μοναδική εξαίρεση αποτελούν άτομα που πάσχουν από τη σπάνια γενετική νόσο φαινυλκετονουρία, τα οποία πρέπει να αποφεύγουν την ασπαρτάμη και όλες τις πηγές του αμινοξέος φαινυλαλανίνη (όπως κρέας, γαλακτοκομικά κ.λπ.).

Μάλιστα, όλα τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά περνούν από ακριβώς την ίδια μεθοδική διαδικασία αξιολόγησης, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους. Έτσι, μπορούμε να είμαστε ακόμα σίγουροι ότι, το γλυκαντικό από το φυτό στέβια είναι εξίσου ασφαλές με την ασπαρτάμη, τη σουκραλόζη και τα υπόλοιπα εγκεκριμένα –και επομένως ασφαλή- ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά.

11. Συμπερασματικά

Οι ακόλουθοι ισχυρισμοί είναι βασισμένοι στην ομοφωνία των εμπειρογνωμόνων:

• Η σουκρόζη και οι τροφές που περιέχουν σουκρόζη θα πρέπει να καταναλώνονται μέσα στα πλαίσια της υγιεινής διατροφής και η πρόσληψη άλλων θρεπτικών συστατικών που απορροφούνται μαζί με την σουκρόζη, όπως είναι τα λίπη, θα πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν.
• Δεν υπάρχει λόγος να συστήνουμε σε εξατομικευμένες περιπτώσεις διαβητικών να αποφεύγουν την φυσική φρουκτόζη που περιέχεται στα φρούτα, τα λαχανικά και άλλες τροφές.
• Είναι μάλλον απίθανο ότι οι γλυκαντικές αλκοόλες, στις ποσότητες που απορροφούνται από μεμονωμένες μερίδες ορισμένων τροφών, συνεισφέρουν σε σημαντική μείωση της ολικής ενέργειας ή της υδατανθρακικής πρόσληψης, αν και δεν έχουν διεξαχθεί έρευνες που να το υποστηρίζουν.