Έχουμε χάσει το μέτρο ή μήπως δε γνωρίζουμε πραγματικά τι σημαίνει μερίδα;
Τις τελευταίες δεκαετίες, το μέγεθος των μερίδων έχει αυξηθεί δραματικά, με αποτέλεσμα σήμερα να φορτωνόμαστε με περισσότερες θερμίδες, άρα και κιλά, συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια. Τι φταίει όμως που σήμερα τρώμε σχεδόν τέσσερις φορές παραπάνω από τους παππούδες μας; Οι περισσότεροι -ιδίως εκείνοι που έχουν ήδη αυξημένο σωματικό βάρος- αποφεύγουν να αφήσουν φαγητό στο πιάτο τους, με αποτέλεσμα να καταναλώνουν ολόκληρη την υπερμεγέθη μερίδα που έχουν σερβίρει, ακόμα κι όταν έχουν χορτάσει. Σε αρκετούς από αυτούς, μάλιστα, η συγκεκριμένη συμπεριφορά φαίνεται να αποτελεί κατάλοιπο των παραινέσεων από γονείς και παππούδες να μην αφήνουν τη «μπουκιά» στο πιάτο τους, «γιατί είναι η δύναμή τους».
Σε μια διημερίδα που οργανώθηκε στο Σύνταγμα (Ταυτότητα έρευνας: ποιοτική, με προσωπικές συνεντεύξεις και ερωτηματολόγιο, σε τυχαίο δείγμα 412 ατόμων), στο πλαίσιο της καμπάνιας «Μερίδες: το μέγεθος μετράει», η επιστημονική ομάδα του medΝutrition κατέγραψε σημαντικές πληροφορίες για τη διατροφική συμπεριφορά των ερωτώμενων, τις αντιλήψεις αλλά και τις γνώσεις τους για το μέγεθος των μερίδων.
Τα αποτελέσματα της μελέτης
Μοιραία, το σερβίρισμα σε μεγαλύτερο πιάτο οδηγεί και σε μεγαλύτερη κατανάλωση φαγητού, πιστεύει το 65% των ερωτώμενων, καταδεικνύοντας έτσι και την άμεση συσχέτιση πιάτου - μερίδας. Μάλιστα, είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι (61%) δεν αφήνουν φαγητό στο πιάτο τους ακόμα και όταν έχουν χορτάσει, συμπεριφορά που σε αρκετούς φαίνεται να σχετίζεται με τις παραινέσεις των γονιών ή/και παππούδων τους να μην αφήνουν την «μπουκιά» στο πιάτο τους! Τέλος, σε οπτική απεικόνιση δύο γευμάτων ίδιας ποσότητας, σερβιρισμένης όμως σε διαφορετικά σκεύη, το 65% απάντησε πως μάλλον θα χόρταινε καλύτερα με το μικρότερο πιάτο (όπου η μερίδα φαίνεται μεγαλύτερη) και όχι με το μεγαλύτερο (όπου η μερίδα φαίνεται μικρότερη). Η επιλογή φαίνεται να συμφωνεί με τη λαϊκή ρήση «το μάτι είναι αχόρταγο», άρα τελικά η επιλογή του κατάλληλου σκεύους σερβιρίσματος είναι μεγάλης σημασίας.
Τι βρέθηκε σε άλλη μελέτη;
Ο παράγοντας που επηρεάζει το μέγεθος της μερίδας είναι το μέγεθος του πιάτου που χρησιμοποιείται για την εξυπηρέτηση των τροφίμων. Τα μεγαλύτερα πιάτα οδηγούν σε μεγαλύτερο μέγεθος μερίδας. Συγκεκριμένα, τα μεγαλύτερα πιάτα αυξάνουν ανάλογα την αντίληψη για το μέγεθος της μερίδας και μειώνουν τη δυνατότητα να παρακολουθηθεί η πρόσληψη τροφής. Έτσι, αυξάνει τελικά η ποσότητα των τροφίμων που καταναλώνονται.
Έχει ευρέως αναφερθεί ότι από το 1960 το μέσο μέγεθος πιάτου που χρησιμοποιείται τόσο στις εγχώριες όσο και στις εμπορικές ρυθμίσεις, το πιάτο αυξήθηκε σε διάμετρο από 10 ίντσες (25,4 cm) περίπου σε 12 ίντσες (30,5 cm). Οι άνθρωποι γεμίζουν οι ίδιοι περισσότερο φαγητό εάν χρησιμοποιούν ένα μεγαλύτερο μπολ. Αν και το εύρημα αυτό δεν επαναλήφθηκε στην αναφερθείσα μελέτη, που ερευνά το μέγεθος του πιάτου, είναι σαφές ότι το μέγεθος των πιάτων μπορεί να έχει αντίκτυπο στην υπερκατανάλωση, ιδιαίτερα καθώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την κάθετη (αλλά όχι οριζόντια) διάσταση για την εκτίμηση του μέγεθους της μερίδας (van Ittersum & Wansink, 2007).
Το μέγεθος των μερίδων που προτείνεται
Οι πρόσφατες αλλαγές στο περιβάλλον των τροφίμων και της κατανάλωσης συμβάλλουν στην επιδημία της παχυσαρκίας, σύμφωνα με άλλη μελέτη. Έτσι, το μέγεθος των μερίδων των τροφίμων που προτείνεται στις συνταγές, τα μεγέθη των συσκευασιών που πωλούνται στα σούπερ μάρκετ, οι μερίδες που σερβίρονται στα εστιατόρια, τα fast-food ή το φαγητό στο σπίτι έχουν όλα αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Σε γενικές γραμμές, οι μερίδες φαγητού σήμερα είναι 2-5 φορές μεγαλύτερες από ό, τι πριν από είκοσι χρόνια. Επίσης, όταν σερβίρονται μεγαλύτερες μερίδες, τα άτομα τείνουν να καταναλώνουν 18-25% περισσότερη τροφή στο μεσημεριανό γεύμα και 30-45% στις περιπτώσεις του σνακ. Η θερμιδική αύξηση που προκαλείται από την αύξηση στο μέγεθος των μερίδων μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις για τη ρύθμιση του σωματικού βάρους, δεδομένου ότι τα σνακ έχουν αυξηθεί σε ενεργειακή πυκνότητα, συχνότητα και συνεισφορά στην καθημερινή θερμιδική πρόσληψη.
Μελέτη του Wansink και Kim
Η αγορά τροφίμων τείνει να χρησιμοποιεί τα μεγαλύτερα δοχεία που δέχονται μεγαλύτερες μερίδες, συνήθως πλούσιες σε θερμίδες, με αποτέλεσμα την υπερβολική πρόσληψη ενέργειας. Για παράδειγμα, σε μελέτη του Wansink και Kim (2005), οι θεατές έτρωγαν 33,6% περισσότερο ποπκορν, όταν προσφέρονταν μεγάλα δοχεία (δηλαδή 240 g), από ό,τι ένα μέσο δοχείο (δηλαδή 120 g). Η παρούσα έρευνα των υπερμεγέθων μερίδων των τροφίμων αποδεικνύεται από έρευνες, που δείχνουν ότι οι επιδράσεις τους βρίσκονται στα χαρακτηριστικά των ανθρώπων (π.χ., το φύλο, ο ΔΜΣ, ηλικία, ιδιότητα, κ.λπ), την περιοχή γεύματος (π.χ. σούπερ μάρκετ, εστιατόρια, fast-food, συνταγές, κ.λπ.) και τα τυπικά τρόφιμα (π.χ. σάντουιτς, ζυμαρικά, muffins, κ.λπ.).
Γιατί συστήνουμε μικρότερα πιάτα στη δίατα;
Σύμφωνα με τα παραπάνω, οι ερευνητές, οι οργανώσεις και τα προγράμματα υγείας συστήνουν σε όλους όσους κάνουν δίαιτα τη χρήση μικρότερων πιάτων. Η σύσταση αυτή είναι πράγματι πολύ σημαντική, όχι μόνο γιατί τα μεγαλύτερα δοχεία συνοδεύονται συνήθως με μεγαλύτερες μερίδες φαγητού, αλλά και για έναν άλλο λόγο: γιατί τα μεγαλύτερα δοχεία, αυτά καθ' αυτά, ενισχύουν την πρόσληψη τροφής. Η αξιοποίηση των ευρημάτων αυτών, αλλά και πρόσθετων, που θα προκύψουν από τις μελλοντικές ενέργειες, θα συμβάλλουν αποφασιστικά στο να εξαχθούν σαφή συμπεράσματα και ακόμα περισσότερο, να ανοιχτούν δίαυλοι ορθής ενημέρωσης για το μέγεθος των μερίδων.
