Η περίφημη διατροφή των Κρητικών πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση για ένα επιπλέον λόγο. Πέρα από τα χαρακτηριστικά που συνήθως προβάλλονται και τα αδιαμφισβήτητα οφέλη που προκύπτουν από την υιοθέτηση της κρητικής διατροφής, είναι καλό να δούμε και τις συνήθειες που είχαν οι Κρητικοί, όσο αναφορά στην κατανάλωση γλυκών.
Ζούμε σε μία εποχή που η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης κατακλύζει την καθημερινότητα του καταναλωτή, με αποτέλεσμα την εμφάνιση σοβαρότατων προβλημάτων υγείας.
Από την αρχαιότητα μέχρι και πριν από μερικές δεκαετίες, η οικονομική κατάσταση ήταν τέτοια, που προτεραιότητα ήταν να υπάρχει φαγητό στο τραπέζι και η κατανάλωση γλυκού ήταν μόνο για εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως οι γιορτές. Αυτό δεν σήμαινε ότι δεν καταναλώνονταν γλυκίσματα, όμως υπήρχαν άλλες, πιο υγιεινές και απλές εναλλακτικές σε σχέση με σήμερα.
Aν προσπαθήσουμε να ορίσουμε τα ιδανικά χαρακτηριστικά ενός γλυκού ή νωγαλεύματος, όπως λεγόταν στην αρχαιότητα, θα λέγαμε ότι καλό θα ήταν να έχει:
- χαμηλό θερμιδικό φορτίο
- μικρή περιεκτικότητα σε ζάχαρη
- χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη
- μικρή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά
- υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες
- θρεπτικά συστατικά, ωφέλιμα για τον οργανισμό μας
Στην αρχαιότητα, υπήρχαν ορισμένα υλικά που σπάνια έλλειπαν από το νοικοκυριό. Το μέλι που ήταν η κύρια γλυκαντική ύλη και είχε ιδιαίτερη θέση στην διατροφή. Ήταν βασικό συστατικό πολλών γλυκών όπως οι τηγανίτες, το γάστριν, με ξηρούς καρπούς και μετέπειτα στα ξεροτήγανα και πάνω σε πίτες. Το Κρητικό μέλι είναι γνωστό παγκοσμίως για το εξαιρετικό άρωμα και χρώμα του και συνεχίζει μέχρι σήμερα να χαρίζει τα 180 διαφορετικά συστατικά που περιέχει προσφέροντας σημαντικά οφέλη για την υγεία.
Άλλο υλικό στο οποίο είχαν τεράστια αδυναμία οι Κρήτες ήταν το σταφύλι, είτε με ωμή είτε αποξηραμένη μορφή. Έφτιαχναν επίσης μουσταλευριά φρέσκια ή αποξηραμένη για τον υπόλοιπο χρόνο και φυσικά πετιμέζι. Το σταφύλι είναι πλούσιο σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και φυτοχημικά και έχει αναδείχνθεί σε υπερ-τροφή. Προφυλάσσει από τον καρκίνο και την εμφάνιση καρδιακής νόσου.
Αλλά και γενικότερα, τα φρούτα δεν έλειπαν ποτέ από το σπίτι των Κρητικών. Πάντα ήταν εποχιακά, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, που μπορούσαν να τα διατηρήσουν με αποξήρανση ή φτιάχνοντας γλυκά του κουταλιού. Τα σύκα, τα σταφύλια, τα κεράσια, τα ρόδια, τα κυδώνια και άλλα χάριζαν την γλύκα τους χάρη στην φρουκτόζη που περιέχουν.
Μπορεί η φρουκτόζη να αποδίδει τις ίδιες θερμίδες με την ζάχαρη, αλλά η γλυκαντική της ικανότητα είναι διπλάσια. Άρα, επιφέρει το ίδιο αποτέλεσμα, με τις μισές θερμίδες. Επίσης, οι φυτικές ίνες και τα αντιοξειδωτικά των φρούτων χαρίζουν υγεία και ευεξία. Εξάλλου, η άφιξη της ζάχαρης στην Ευρώπη έγινε τον 8ο αιώνα μ.Χ., οπότε η κατανάλωσή της ήταν σπάνια και αρκετά περιορισμένη.
Το ελαιόλαδο δεν θα μπορούσε να λείπει από την ζαχαροπλαστική της Κρήτης. Χρησιμοποιείται σαν λιπαρή ύλη για τα κουλουράκια, τις πίτες και για το τηγάνισμα ορισμένων γλυκισμάτων όπως τα ξεροτήγανα. Προσδίδει τα πλούσια αντιοξειδωτικά του και προστατεύει από την εμφάνιση σημαντικών νόσων, όπως ο διαβήτης, ο καρκίνος, το εγκεφαλικό και οι φλεγμονώδεις νόσοι.
Τα γαλακτοκομικά χρησιμοποιούνταν συχνά, χαρίζοντας απαραίτητες πρωτεΐνες και αμινοξέα. Τα πιο χαρακτηριστικά γλυκίσματα που περιέχουν γαλακτοκομικά είναι οι σφακιανές πίτες, που σερβίρονται με μέλι και τα λυχναράκια, που έχουν μια χαρακτηριστική γλυκόξινη γεύση, πασπαλισμένα με αρωματική κανέλα.
Και τα μπαχαρικά είχαν μεγάλη συμμετοχή στην παρασκευή των γλυκών. Το άρωμα τους και η γεύση τους έδιναν άλλη νότα σε κάθε συνταγή.
Το αλεύρι ήταν συνήθως ολικής, παρέχοντας απαραίτητες φυτικές ίνες και πληθώρα βιταμινών και ιχνοστοιχείων. Μόνο στις μεγάλες γιορτές χρησιμοποιούσαν λευκό αλεύρι, αφού θεωρείτο πολυτέλεια.
Τέλος, οι σημαντικοί για την κρητική διατροφή καρποί, όπως τα καρύδια, τα αμύγδαλα και το σουσάμι, έδιναν τα πλούσια αντιοξειδωτικά συστατικά τους και κάλυπταν κατά μεγάλο ποσοστό τις ανάγκες σε πρωτεΐνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά γλυκά της αρχαιότητας, που ακόμα διασώζονται, είναι το γάστριν. Τα απλά αλλά ταυτόχρονα μοναδικής διατροφικής αξίας συστατικά του, μπορούν ίσως να το κατατάξουν στα πιο θρεπτικά γλυκίσματα που έχουν υπάρξει! Μοιάζει με τον μεταγενέστερο μπακλαβά, αλλά τα φύλλα του παρασκευάζονται από μέλι και σουσάμι, ενώ η γέμισή του περιέχει αμύγδαλα, καρύδια, φουντούκια και σπόρια μαύρης παπαρούνας.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι τα γλυκά του παρελθόντος, λόγω των υλικών τους, θα μπορούσαν να βοηθήσουν με έμμεσο ή άμεσο τρόπο στη μείωση εμφάνισης διαβήτη, καρδιαγγειακών παθήσεων, οστεοπόρωσης, στον έλεγχο του σωματικού βάρους και άλλων νοσημάτων, που ταλαιπωρούν το σύγχρονο άνθρωπο. Μήπως για ένα ακόμα θέμα η λύση βρίσκεται στο παρελθόν; Δεν μένει παρά να το ερευνήσουμε….
