Η σωστή μάσηση της τροφής είναι απαραίτητη για την ολοκληρωμένη πέψη υδατανθράκων, πρωτεϊνών και λιπών, αποτρέπει τον τραυματισμό του εντέρου από τα άπεπτα υπολείμματα τροφής, προλαμβάνει αλλεργικές αντιδράσεις και παθήσεις του πεπτικού, προάγει την έκκριση σάλιου, δεν ευνοεί βουλιμικές τάσεις και καταπολεμά την εμφάνιση της παχυσαρκίας καθώς και τις ανεπιθύμητες συνέπειές της.
Αποστολή του πεπτικού συστήματος είναι η πρόσληψη τροφής, νερού και διαφόρων μετάλλων, ιχνοστοιχείων και βιταμινών. Η επεξεργασία τους γίνεται κατά μήκος του γαστρεντερικού σωλήνα, ξεκινώντας από το στόμα, τόσο με μηχανικές όσο και με χημικές διεργασίες, ώστε να απορροφηθούν από το έντερο στο αίμα.
Η πρόσληψη της τροφής γίνεται από το στόμα, όπου με τη λειτουργία της μάσησης και τη βοήθεια του σάλιου και της γλώσσας η τροφή τεμαχίζεται, πολτοποιείται και μετατρέπεται σε υγρή μαλακή μάζα, «το βλωμό», κατάλληλο για κατάποση. Τα δόντια είναι θαυμάσια σχεδιασμένα για τη μάσηση. Τα πρόσθια (τομείς) εξασφαλίζουν μια ισχυρή ενέργεια τεμαχισμού της τροφής και τα οπίσθια (προγόμφιοι και γομφίοι) εξασφαλίζουν το άλεσμά της.
Η διεργασία της μάσησης γίνεται με κινήσεις εκούσιες και, εν μέρει ακούσιες. Κατ’αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια ρυθμική κίνηση, που συντονίζεται από νευρικά κέντρα που βρίσκονται στο κατώτερο τμήμα του εγκεφάλου, στα βασικά γάγγλια και πιθανόν στον υποθάλαμο. Τα νευρικά αυτά κέντρα διεγείρονται από νευρικούς υποδοχείς που υπάρχουν στο βλεννογόνο του στόματος, όταν αυτοί έρθουν σε επαφή με την τροφή. Οι περισσότεροι από τους μυς της μάσησης νευρώνονται από το κινητικό κλάδο του 5ου κρανιακού νεύρου (V συζυγίας).
Η μάσηση της τροφής έχει μεγάλη σημασία για την πέψη όλων των τροφών και ακόμα μεγαλύτερη για τα φρούτα και τα ωμά λαχανικά, γιατί αυτά γύρω από τα θρεπτικά τους μέρη έχουν άμεμπτες μεμβράνες κυτταρίνης, οι οποίες πρέπει να σπάσουν για να γίνει δυνατή η χρησιμοποίηση τους από τον οργανισμό. Η μάσηση βοηθά, επίσης στην πέψη της τροφής για τον εξής λόγο: Επειδή τα πεπτικά ένζυμα ενεργούν κυρίως στις επιφάνειες των σωματιδίων της τροφής, η ταχύτητα πέψης εξαρτάται πολύ από τη συνολική επιφάνεια της τροφής που βρίσκεται εκτεθειμένη στα εντερικά εκκρίματα. Έτσι, όσο περισσότερο μασάμε την τροφή μας τόσο αυξάνεται η επιφάνεια της τροφής που βρίσκεται εκτεθειμένη στα εντερικά ένζυμα, άρα τόσο πιο γρήγορα και σωστά γίνονται η πέψη και η απορρόφηση.
Επιπλέον, το άλεσμα της τροφής και η μετατροπή της σε λεπτά σωματίδια εμποδίζουν τον τραυματισμό του γαστρεντερικού σωλήνα και αυξάνουν την ευκολία με την οποία η τροφή εκκενώνεται από το στομάχι στο λεπτό έντερο και από εκεί σε όλα τα επόμενα διαδοχικά τμήματα του εντέρου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα άτομα που δεν μασούν καλά την τροφή τους και τρώνε γρήγορα, δεν έχουν το αίσθημα του κορεσμού, με αποτέλεσμα να καταναλώνουν πολύ μεγάλες ποσότητες φαγητού, προκειμένου να χορτάσουν. Αργά ή γρήγορα τα άτομα αυτά αυξάνουν το σωματικό τους βάρος και γίνονται υπέρβαρα ή παχύσαρκα, εμφανίζοντας πολλές από τις επιπτώσεις της παχυσαρκίας, όπως σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, υπέρταση, αθηροσκλήρωση κ.λ.π.
Επιπλέον, η μη καλή μάσηση της τροφής προδιαθέτει στην εμφάνιση επεισοδίων αδηφαγίας ή και ακόμη σε βουλιμικές τάσεις. Έρευνες επίσης έχουν δείξει ότι η μη καλή μάσηση της τροφής μπορεί να οδηγήσει μακροπρόθεσμα σε διαταραχές του πεπτικού συστήματος, όπως το πεπτικό έλκος, οι καούρες, ο οπισθοστερνικός καύσος, η δυσπεψία και άλλα γαστρεντερικά προβλήματα. Οι πεπτικές αλλεργίες μπορεί να οφείλονται σε ερεθισμό του βλεννογόνου του γαστρεντερικού συστήματος από μεγάλα άπεπτα μακρομόρια τροφής (π.χ. πρωτεΐνες) και αυτό είναι αποτέλεσμα της ανεπαρκούς μάσησης της τροφής.
Η διαδικασία της μάσησης δεν εξασφαλίζει μόνο τον τεμαχισμό της τροφής σε μικρότερα κομμάτια, αλλά και την ανάμειξη της με το σάλιο. Το σάλιο έχει πολλές λειτουργίες:
- βοηθά στην πέψη του αμύλου, καθώς περιέχει την α-αμυλάση ή πτυαλίνη, η οποία συνεχίζει τη δράση της μέχρι το στομάχι. Όπου το PH μειώνεται και γίνεται όξινο,
- περιέχει βλεννίνη που χρησιμεύει για τη λίπανση των τροφών,
- συγκρατεί μαζί τα τεμαχισμένα κομμάτια της τροφής για καλύτερη κατάποση τους,
- προάγει την επαναμεταλλοποίηση των δοντιών και
- έχει αντιβακτηριακή δράση, καθώς περιέχει αντισώματα, λυσοζύμη και λακτοφερρίνη.
Το σάλιο εκκρίνεται κυρίως από τρία ζεύγη μεγάλων σιελογόνων αδένων (παρωτίδα, υπογνάθιος, υπογλώσσιος). Η διέγερση και λειτουργία των αδένων αυτών είναι συμπαθητική και παρασυμπαθητική. Η παρουσία τροφής στο στόμα προκαλεί αντανακλαστικά έκκριση σάλιου (γνήσιο αντανακλαστικό), αλλά και η θέα, η οσμή, ακόμα και η σκέψη της τροφής, προκαλούν έκκριση σάλιου (εξαρτημένο αντανακλαστικό).
Συμπερασματικά, η καλή μάσηση της τροφής είναι απαραίτητη για την ολοκληρωμένη πέψη των μακροθρεπτικών συστατικών (υδατανθράκων, πρωτεϊνών, λιπών), αποτρέπει τον τραυματισμό του γαστρεντερικού σωλήνα από τα άπεπτα υπολείμματα τροφής, προλαμβάνει αλλεργικές αντιδράσεις και παθήσεις του πεπτικού συστήματος, προάγει την έκκριση σάλιου, δεν ευνοεί βουλιμικές τάσεις και καταπολεμά την εμφάνιση παχυσαρκίας καθώς και τις ανεπιθύμητες συνέπειες της. Με λίγα λόγια, η ολοκληρωμένη μάσηση της τροφής προασπίζει την υγεία!
